Tíminn - 13.06.1975, Blaðsíða 9
Föstudagur 13. júni 1975
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri: Helgi H.
Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gislason. Rit-
stjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargötu, simar
Í8300 — 18306. Skrifstofur I Aöalstræti 7, simi 26500 — af-
greiðsluslmi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verö I lausa-
sölu kr. 40.00. Áskriftargjald kr. 600.00 á mánuöi.
Blaöaprent h.f.
Sama stefnan
Það er eitt deiluefni flokkanna, sem eru i
stjórnarandstöðunni, hvort stefnubreyting hafi
orðið við tilkomu núverandi rikisstjórnar. Af hálfu
Alþýðubandalagsins er reynt að færa rök að þvi,
að meiriháttar stefnubreyting hafi orðið. Alþýðu-
flokkurinn færir hins vegar rök að þvi, að stefnan
sé i höfuðdráttum hin sama.
Or þessari deilu stjórnarandstæðinga er auð-
veldast að skera með þvi að virða fyrir sér nokkra
málaflokka. Þá kemur bezt i ljós, hvort einhver
meiriháttar stefnubreyting hefur orðið.
Ef litið er á atvinnumálin, kemur i ljós, að báðar
rikisstjórnirnar hafa framar öðru sett sér það
mark að tryggja fulla atvinnu i landinu. Fyrir
vinstri stjórnina var þetta auðvelt, þvi að við-
skiptakjörin voru hagstæð i valdatið hennar að
undanskildum siðustu mánuðunum. Núverandi
stjórn hefur tekizt að tryggja næga atvinnu, þrátt
fyrir stóraukna efnahagserfiðleika. Skæruverk-
föllin i vor hafa að visu skapað nokkurt atvinnu-
leysi—en það verður ekki fært á reikning rikis-
stjórnarinnar.
Til þess að tryggja atvinnuöryggið, hafa rikis-
stjórnirnar gripið til sömu úrræðanna. Þær hafa
beitt verðlagshömlum að svo miklu leyti, sem það
hefur verið fært. Þær hafa gripið til gengisfellinga.
Þær hafa sett lög, sem bönnuðu eða takmörkuðu
visitölubætur, enda þótt þær hafi verið ákveðnar i
kjarasamningum. Þær hafa sett lög um gerðar-
dóm i vinnudeilum, þegar það hefur verið talið
óhjákvæmilegt. Vitanlega er það allt annað en
æskilegt að þurfa að gripa til umræddra aðgerða,
en báðar stjórnirnar hafa þó talið þann kostinn
betri en að stefna atvinnuörygginu i voða.
Sé litið á kjaramálin, er það augljóst, að báðar
rikisstjórnirnar hafa viljað stuðla að auknum
launajöfnuði. Það var ekki sök vinstri stjórnarinn-
ar, að ójöfnuður i launamálum jókst i stjórnartið
hennar, þvi að hún stjórnaði ekki gerð kjara-
samninganna i febrúar 1974. Núverandi rikisstjórn
hefur reynt að jafna þetta aftur með þvi að beita
sér fyrir sérstökum láglaunabótum.
Báðar rikisstjórnirnar eru eindrengar i stuðn-
ingi sinum við öfluga byggðastefnu. Núverandi
rikisstjórn hefur áréttað þetta með stórfelldri efl-
ingu Byggðasjóðs.
Þannig mætti halda áfram að rekja einstaka
málaflokka og sýna fram á, að þessar tvær rikis-
stjórnir hafa i höfuðdráttum fylgt sömu stefnunni.
Eina stóra undantekningin, eru varnarmálin. Úr-
slit alþingiskosninganna á siðastl. sumri urðu á
þann veg, að ekki var hægt að fylgja fram þeirri
stefnu i varnarmálum, sem vinstri stjórnin hafði
mótað.
Þess ber svo að gæta, að höfuðmunur er á þeim
efnahagslegum skilyrðum, sem þessar tvær
stjórnir hafa búið við. Vinstri stjórnin bjó yfirleitt
við góð og batnandi viðskiptakjör. Núverandi
rikisstjórn hefur búið við siversnandi viðskipta-
kjör og orðið að glima við þann vanda, ásamt
óheppilegum afleiðingum af völdum óskynsam-
legra kjarasamninga i febrúar 1974. Þess vegna
hefur hún orðið að gera róttækari og óþægilegri
aðgerðir i efnahagsmálum en vinstri stjórnin.
Varðandi allar þessar aðgerðir hefur hún getað
stuðzt við fordæmi vinstri stjórnarinnar. Þvi má
segja, að hún hafi visað veginn.
TÍMINN
ERLENT YFIRLIT
Tekst Berlinguer
að komast í stjórn?
Verða kommúnistar stærsti flokkur Ítalíu?
Enrico Berlinguer
AÐ UNDANFÖRNU hefur
veriö háð óvenjulega hörð
kosningabarátta á ítaliu, og
kalla ítalir þó ekki allt ömmu
sina í þeim efnum. Næsta
sunnudag fara fram kosningar
til fylkisþinga i 15 af 20 fylkj-
um Italiu. Skoðanakannanir
hafa bent til þess, að kristileg-
ir demókratar, sem hafa farið
óslitið með stjórnarforustuna i
ttaliu, muni tapa verulegu
fylgi, og geti það leitt til þess
að skipt verði um forustu i
flokknum. Slik skipti geti svo
aftur leitt til þess, að sú sögu-
lega stund renni upp, að tveir
höfuðandstæðingarnir i itölsk-
um stjórnmálum, kristilegir
demókratar og kommúnistar,
myndi stjórn saman.
Það er einkum tvennt, sem
háir kristilegum demókrötum.
Annað er það, að sökum hinn-
ar löngu stjórnarforustu
þeirra, eru þeir bendlaðir við
flest það, sem þykii hafa farið
miður i itölskum stjórnmál-
um. Hitt er það, að kosninga-
aldurinn hefur verið lækkaður
um þrjú ár, eða úr 21 árs aldri
I 18 ára aldur og eru þessir
nýju aldursflokkar taldir mun
andstæðari kristilegum demó-
krötum en eldri aldurs-
flokkarnir. Kommúnistar
njóta hins vegar hlutfallslega
meira fylgis hjá þeim en eldra
fólkinu.
ÞÖTT eðlilegast virðist, að
kosningarnar snerust einkum
um heimamálefni hinna ein-
stöku fylkja, hefur landsmálin
boriðöllu meira á góma, og þó
ekki sízt það, hvort
kommúnistar eigi að fá aðild
að rlkisstjórn eða ekki.
Stjórnir á Italiu hafa verið
mjög ótraustar i sessi siðustu
áratugina og stafar það eink-
um af þvi, að kristilegi
flokkurinn hefur orðið að leita
samstarfs við fleiri smá-
flokka, til þess að geta mynd-
að meirihlutastjórn. Oftast
hefur hann notið stuðnings
Lýðveldisflokksins, sem er
litill miðflokkur, sósialdemó-
krata, sem eru fremur hægri
sinnaðir, og svo siðustu ár-
in Sósialistaflokksins.
sem er róttækur jafnaðar-
mannaflokkur, er hafði náin
tengsli við kommúnista um
skeið. Um þessar mundir er
stjórnin aðeins skipuð fulltrú-
um kristilegra demókrata og
Lýðveldisflokksins, en sósial-
demókratar og sósialistar
veita henni stuðning. Sökum
þess, hve samvinna þess
ara flokka hefur verið
ótrygg, hefur þeirra sjónar-
miða gætt i vaxandi mæli hjá
vinstri armi kristilegra demó-
krata, sem er undir forustu
Aldo Moro forsætisráðherra,
að ekki eigi að útiloka
stjórnarsam vinnu við
kommúnista um alla framtið.
Þessi sjónarmið fengu byr
undir vængi, þegar Enrico
Berlinguer, leiðtogi
kommúnista, lýsti yfir fyrir
tveimur árum, þvi, að koma
ætti á sögulegum sættum eða
málamiðlun i þjóðfélaginu
með það fyrir augum, að
kommúnistar væru ekki úti-
lokaðir frá þátttöku i ríkis-
stjórn. Berlinguer hefur hald-
ið þessari stefnu eindregið
fram siðan og látið óspart að
þviliggja, aðekkiyrði hægt að
mynda fullkomlega starfs-
hæfa stjórn á Italiu, án þátt-
töku kommúnista. Gegn þessu
hefur hægri armur kristilegra
demókrata risið öndverður og
þó framar öðrum aðalritari
flokksins, Amintore Fanfani,
sem hefur um skeið verið
valdamesti leiðtogi flokksins.
Fanfani hefur fjórum sinnum
verið forsætisráðherra og
gegnt fjölmörgum ráðherra-
embættum öðrum, en siðustu
árin hefur hann helgað sig
mest flokksforustunni. Þótt
hann sé orðinn 67 ára gamall,
er hann enn heilsuhraustur og
hinn mesti vinnuhestur. Hann
hefur skipað sér i fylkingar-
brjóst I kosningabaráttunni nú
og hefur einkum tvennt á
oddinum. Annað er það, að
kristilegir demókratar séu
vænlegastir til að halda uppi
lögum og reglum og til að bæla
niður vaxandi óöld, sem ein-
kennist af skemmdarverkum
og mannránum. Hitt er það,
að kommúnistar megi ekki fá
þátttöku I rikisstjórninni. Þvi
til sönnunar hefur hann bent á
siðustu atburði i Portúgal.
Berlinguer hefur tekið upp
haröa baráttu gegn Fanfani,
og hefur m.a. i þvi sambandi
afneitað ýmsum vinnuaðferð-
um flokksbræðra sinna i
Portúgal. Hann bendir á, að
kommúnistum hefur yfirleitt
farnazt vel, þar sem þeir hafa
farið með héraðsstjórn eða
borgarstjórn, og sé það glögg
vfsbending um, að þátttaka
þeirra i rikisstjórn muni
tryggja starfhæfa og trausta
stjórn. óhætt er að segja, að
þessir tveir menn, Fanfani og
Belinguer, hafi sett meginsvip
á kosningabaráttuna, enda
skipta úrslitin miklu máli fyr-
ir þá persónulega. Sennilega
mun valdaferli Fanfanis ljúka
fljótlega, ef kristilegir demó-
kratar tapa verulega. Það
mun lika veikja Berlinguer, ef
kommúnistum tekst ekki að
auka verulega fylgi sitt, þar
sem þeir eru taldir hafa nú
óvenjulega hagstæð skilyrði.
I SIÐUSTU fylkiskosning-
um, sem fóru fram 1970, fengu
kristiíegir demókratar 37.9%
atkvæðanna. Skoðanakannan-
ir spá þeim nú 33%. Þeir
myndu telja það sæmilega út-
komu, ef þeim tækist að fá um
35%. Kommúnistar fengu i
siðustufylkiskosningum 27.9%
atkvæða, og flokkur, sem hef-
ur bandalag við þá, fékk 3.2%.
Samanlagt fengu þessir flokk-
ar þvi 31.1%. Þeir gera sér nú
vonir um, að geta bætt við sig
3-4% og gætu þá sennilega
fengið meira fylgi en kristileg-
ir demókratar. Hér er þvi um
þaö að tefla, hvort
kommúnistar ná þvi marki, að
verða stærsti stjórnmála-
flokkurinn á Italiu.
Annar flokkur, sem gerir
sér vonir um fylkisaukningu,
er Sósialistaflokkurinn. Leið-
togarhans telja, að kristilegir
demókratar geti ekki stjórnað
með miðflokkum og sósfal-
demókrötum, og verði þvi að
leita samstarfs við sósialista,
ef mynda eigi starfhæfa
stjórn. Þetta veitti sósialistum
aðstöðu til mikilla áhrifa, sér-
staklega ef þeir fengu veru-
lega fylgisaukningu. Þeir telja
samstjórn kommúnista’ og
kristilegra demókrata ófýsi
lega. Von þeirra er að ná þeim
kjósendum, sem nú yfirgefa
kristilega demókrata. Þetta
gera kristilegir demókratar
sérljóst og segja þvi, að sósía-
listum sé ekki að treysta og
benda á þvi til sönnunar, að
þeir hafi viða kosningabanda-
lag við kommúnista.
Ekki er búizt við að hægri
flokkarnir, nýfasistar og
Frjálslyndi flokkurinn, vinni
á. Lýðveldisflokkurinn og
sósialdemókratar munu vart
gera betur en standa i stað.
Hins vegar er ekki talið útilok-
að, að Maóistar bæti við sig,
og gæti það orðið til að draga
úr fylgisaukningu
kommúnista.
Þ.Þ.
Þ.Þ.