Fréttablaðið - 03.05.2005, Blaðsíða 14

Verkamannaflokkurinn
hefur yfirburðastöðu í
breskum stjórnmálum
um þessar mundir og litl-
ar líkur eru á að íhalds-
menn og frjálslyndir
demókratar nái að gera
þeim skráveifu í kosning-
unum á fimmtudag.
Það er ljóst að Verkamannaflokkur-
inn mun bera sigur úr býtum í
bresku þingkosningunum á fimmtu-
daginn, leiðtogar íhaldsmanna og
frjálslyndra vonast helst til að
fjölga þingsætum sínum svo að þeir
geti velgt valdhöfunum enn frekar
undir uggum á næsta kjörtímabili.
Þrátt fyrir að vera báðir í stjórnar-
andstöðu eru litlir kærleikar með
flokkunum.
Enn í skugga Thatcher
Íhaldsflokkurinn getur rakið upp-
haf sitt allt aftur á 17 öld og telst því
einn elsti stjórnmálaflokkur Evr-
ópu. Flokkurinn hefur alla tíð sett
eignarréttinn og einstaklingsfram-
takið á oddinn en jafnframt hefur
hann stutt krúnuna með ráðum og
dáð. Á ofanverðri 19. öld festi flokk-
urinn sig enn betur í sessi undir
styrkri stjórn Benjamins Disraeli
og upp úr aldamótum sameinaðist
hann klofningshópi úr Frjálslynda
flokknum.
Á 20. öldinni skiptust á skin og
skúrir fyrir íhaldsmenn. Þannig
leiddi íhaldsmaðurinn Winston
Churchill þjóðina í gegnum hörm-
ungar heimsstyrjaldarinnar en
strax að henni lokinni beið flokkur-
inn afhroð í kosningum. Ríkisstjórn-
ir manna á borð við Harold
Macmillan og Edward Heath náðu
bærilegum árangri á sjöunda og átt-
unda áratugnum en lítið þurfti til að
kjósendur losuðu sig við þá.
Með kosningu Margaretar
Thatcher árið 1979 hófst hins vegar
síðasta blómaskeið flokksins. Hún
losaði um tök verkalýðshreyfingar-
innar á atvinnulífi landsins og
einkavæddi fjölmörg ríkisfyrirtæki
– harðar aðgerðir en að flestra mati
nauðsynlegar. Thatcher þekkti hins
vegar ekki sinn vitjunartíma og í
upphafi tíunda áratugarins var nán-
ast gerð hallarbylting í Íhalds-
flokknum.
Tómarúmið sem myndaðist við
brotthvarf járnfrúarinnar hefur
verið erfitt að fylla. John Major
leiddi að vísu flokkinn til sigurs
1992 en persónuleikabrestir ráð-
herra og þingmanna í ríkisstjórn-
inni og djúpstæður málefnaágrein-
ingur, sérstaklega um Evrópumál,
reyndust Major ofviða. Því valtaði
Verkamannaflokkurinn yfir íhalds-
menn í kosningunum 1997. Eftir-
mönnum hans, William Hague og
sérstaklega Ian Duncan Smith,
mistókst gjörsamlega að vinna til-
trú kjósenda á ný, enda hvorugur
þeirra sérstaklega spennandi val-
kostur við Tony Blair.
Eftir að Michael Howard tók við
leiðtogaembættinu í flokknum
haustið 2003 hefur stjórnarandstað-
an orðið markvissari. Flokkurinn
hefur að mörgu leyti tekið forystu í
málaflokkum á borð við innflytj-
endamál og harðari aðgerðir gegn
glæpum. Engu að síður bendir fátt
til að Íhaldsflokkurinn muni komast
í ríkisstjórn á næstu árum.
Sækir í sig veðrið
Frjálslyndir demókratar eiga rætur
sínar að rekja til Frjálslynda flokks-
ins sem stofnaður var á fyrri hluta
19. aldar utan um gildi frjálshyggj-
unnar sem þá var að ryðja sér til
rúms. Á síðari hluta aldarinnar
vegnaði flokknum allvel og leiddi til
dæmis William Gladstone,
formaður flokksins, ríkisstjórnir
sem skildu eftir sig spor í sögu þjóð-
arinnar.
Framan af 20. öldinni voru
frjálslyndir hins vegar örflokkur
sem gekk allt í óhag. Í kosningum
árið 1950 fékk flokkurinn til dæmis
ekki nema 2,5 prósent atkvæða og
höfðu menn á orði að þingflokkur-
inn kæmist til Westminster í einum
leigubíl. Þegar frjálslyndir virtust
vera að rétta úr kútnum um miðjan
áttunda áratuginn lenti Jeremy
Thorpe, leiðtogi þeirra, í erfiðum
hneykslismálum og allt virtist unnið
fyrir gýg.
Á níunda áratugnum birti hins
vegar talsvert til. Frjálslyndir
gerðu bandalag í kosningunum 1983
við flokk sósíaldemókrata sem
nokkrir fyrrverandi ráðherrar
Verkamannaflokksins stofnuðu í
kjölfar ósigursins í kosningunum
1979 og fékk það 25 prósent at-
kvæða. Árið 1988 sameinuðust svo
flokkarnir og mynduðu fylkingu
Fjálslyndra demókrata. Paddy Ash-
down leiddi flokkinn fram til ársins
1999 þegar Charles Kennedy tók við
stjórnartaumunum.
Á síðustu árum hefur flokknum
gengið ágætlega að skapa sér sér-
stöðu eins og málflutningur hans í
Íraksmálinu er dæmi um. Frjáls-
lyndir sækja helst fylgi vinstra
megin við miðjuna enda telja þeir
að ríkisvaldið eigi að gegna lykil-
hlutverki í að tryggja borgurunum
jöfn tækifæri. Afnám skólagjalda
og hærri ellilífeyrir eru á meðal
þeirra stefnumála sem þeir setja á
oddinn. Allar líkur eru á að þeim
muni vegna betur í kosningunum á
fimmtudaginn en oft áður og fá allt
að fjórðungi atkvæða. Kosninga-
kerfið gerir það hins vegar að verk-
um að þingsætin sem þeim munu
hlotnast eru langtum færri. ■
14 3. maí 2005 ÞRIÐJUDAGUR
JÁRNFRÚIN Íhaldsmenn virðast enn í tilvistarkreppu eftir að Margaret Thatcher hvarf úr
leiðtogaembætti flokksins.
Varla er hægt að ímynda sér ólíkari
menn en þá Charles Kennedy og
Michael Howard, leiðtoga frjálslyndra
demókrata og íhaldsmanna. Svo sem
engin furða þar sem þeir standa fyrir
gjörólíkar stefnur og reyna að höfða til
ólíkra hópa.
Myrkrahöfðinginn
Michael Howard fæddist árið 1941 og
er sonur rúmenskra innflytjenda. Hann
ólst upp í Swansea í Wales en nam svo
lög við Cambridge.
Árið 1983 var Howard fyrst kjörinn á
þing og ekki leið á löngu þar til hann
varð atkvæðamikill í stjórn landsins.
Honum er eignaður heiðurinn af nef-
skattinum alræmda og þegar hann
gegndi embætti innanríkisráðherra í
ríkisstjórn Major var hann orðlagður
fyrir hörku. „Það býr myrkur í þessum
manni,“ sagði Anne Widdecombe, sam-
þingmaður Howards, þegar hann rak
yfirmann fangelsismála úr starfi.
Howard hefur staðið sig að mörgu leyti
vel eftir að hann tók við leiðtogaemb-
ættinu í flokknum árið 2003. Hann hef-
ur sett á oddinn mál sem almenningi
eru hugleikin, svo sem glæpa- og inn-
flytjendamál, en jafnframt leggur hann
mikla áherslu á fjölskyldugildi. Því taka
Sandra kona hans og börn þeirra yfirleitt
þátt í samkomum á vegum flokksins,
rétt eins og er til siðs í Bandaríkjunum.
Drífandi drykkjubolti
Charles Kennedy fæddist í Inverness
árið 1959. Hann lærði heimspeki og
stjórnmálafræði í háskólum í Skotlandi
og Bandaríkjunum en 1983 sneri hann
aftur heim til að setjast á þing fyrir sósí-
aldemókrata, þá yngsti þingmaðurinn.
Síðar sameinuðust þeir Frjálslynda
flokknum svo úr urðu frjálslyndir demó-
kratar.
Árið 1999 varð Kennedy leiðtogi flokks-
ins og kom það nokkuð á óvart því
mörgum þótti – og þykir enn – Kenn-
edy ekki taka starfið af nógu mikilli
festu. „Stjórnmál eru alltof alvarleg til
að vera tekin of alvarlega, sumir þættir
þeirra eru jafn hlægilegir og aðrir eru
sorglegir,“ svaraði Kennedy gagnrýnend-
unum. Hvað sem því líður er ljóst að
Kennedy nálgast stjórnmálin á óvenju-
legan hátt, hann hefur margoft vantað
við mikilvægar umræður og sögusagnir
af drykkjuskap hans eru algengur blaða-
matur.
Engu að síður er Kennedy vinsæll enda
kemur hann fólki fyrir sjónir sem ein-
lægur maður sem meinar það sem
hann segir. „Drifkraftur breskra stjórn-
mála,“ sagði dálkahöfundur The Specta-
tor á dögunum. Ekki skemmir það fyrir
að þeim Söru, konu hans, fæddist ný-
verið sitt fyrsta barn en slíkt fellur kjós-
endum jafnan vel í geð.
Eins og svart og hvítt
HVERJIR ERU? MICHAEL HOWARD OG CHARLES KENNEDY
Sumar gjafir skipta
öll börn máli!
Gefum börnum góða sumargjöf
Stofnfundur Íslensks-
indversks viðskiptaráðs
Miðvikudaginn 4. maí nk. verður stofnfundur Íslensk-
indverska viðskiptaráðsins. Fundurinn verður hjá FÍS á
9. hæð í Húsi verslunarinnar, Kringlunni 7, og hefst kl. 16.
Tilgangurinn með stofnun ráðsins er fyrst og fremst að hafa forgöngu
um og styrkja verslun og viðskipti milli Íslands og Indlands.
Allir áhugasamir eru hvattir til að mæta, en
eru vinsamlegast beðnir um að skrá þátttöku
á netfangið gudmunda@fis.is eða í síma 588 8910.
M
YN
D
: N
O
R
D
IC
PH
O
TO
/G
ET
TY
M
YN
D
: N
O
R
D
IC
PH
O
TO
/G
ET
TY
Flokkar sem mega
muna sinn fífil fegurri
SVEINN GUÐMARSSON
BLAÐAMAÐUR
FRÉTTASKÝRING
KOSNINGAR Í
BRETLANDI