Atuagagdliutit - 13.04.1999, Blaðsíða 11

GRØNLANDSPOSTEN
MARLUNNGORNEQ 13. APRIL 1999 11
USA taarseeqqusilluni suliami akomusiivoq
Lars Emil Johansen-ip Østre Landsret-imi Qaanaami mittarfiliornissamut politikkikkut isumaqatigiissut
avanersuarmiut eqqartuussissusilersuussinerannut paatsiveerussaataannginnerarpaa
KØBENHAVN(CSL) - A-
merikarmiut qallunaat sak-
kutuuinik politiivinillu mit-
tarflmmiittoqamissaanik piu-
masaqamerat, Avanersuarmi
sakkutooqarfimmi inuinnar-
nut mittarfiliortoqamissaanut
akomusiisuuvoq. Najukkami
angallannikkut ajomartorsiu-
tit aaqqinnissaannut tamanna
pitsaanerpaassasoq Nammi-
nersomerullutik Oqartussat,
qallunaat naalagaaffiata aam-
ma Qaanaap kommuniata i-
sumaqatigiissutigereeralua-
raat taamaaliorput.
Naalakkersuisunut siulit-
taasuusimasoq Lars Emil Jo-
hansen, avanersuarmiut pe-
qatigiiffiata Hingitaq 53-ip
qallunaallu naalagaaffiata
eqqartuussisulersuunneranni
ilisimannittutut Østre Lands-
ret-imut aggersarneqarami
taama oqarpoq.
Lars Emil Johansen agger-
sameqarpoq, naalakkersuisu-
nut siulittaasutut 31. januar
1997-imi statsminister Poul
Nyrup Rasmussen-imut isu-
maqatigiissummik atsiortuu-
gami, tassanilu allassimavoq
qallunaat naalagaaffiat Qaa-
naami mittarfiliornissamut
47 millioner koruuninik ta-
piissuteqassasoq - isumaqati-
giissutillu naggataani imatut
allassimavoq: »Illuatungeriit
isumaqatigiipput, Avanersu-
aq pillugu suliami naalagaaf-
fiup aamma naalakkersuisut
akomanni apeqqutit saqqum-
mersimasut tamarmik naam-
maginartumik aaqqinneqar-
tut.«
Suliat immikkoortut
rnarluk
Lars Emil Johansen-ip isu-
maqatigiissusiaa Hingitaq
53-ip qallunaat naalagaaffi-
annik eqqartuussisulersuus-
sineranut pisarissersuilluni a-
kulerunnertut uparuartome-
qarpoq, taamani taarseeqqu-
silluni suliaq aallartereersi-
mammat. Tamatuma sania-
tigut eqqarsaatigineqarpoq,
naalagaaffiup eqqartuussis-
suserisuata eqqartuussinermi
avanersuarmiut taarsigassar-
sereernerarlugit isumaqati-
giissut uppemarsaatitut saq-
qummiussinnaammagu.
Lars Emil Johansen-illi eq-
qartuussivimmi eqqissisima-
qaluni oqaatigaa, suliat taak-
ku rnarluk akulerutsinneqar-
sinnaanngitsut.
- Suliat rnarluk taakku im-
mikkoortinniarlugit ilunger-
sorpugut. Taanna Nammi-
nersornerullutik Oqartussat
qallunaallu naalagaaffiata ki-
Ullut sisamaannaat
periarfissaralugit
nuutsitaareerlutik,
ukiassakkut avanersuarmiut
usseeqisunik ukununnga
illuaqqanut nuutinneqarput.
Det er de her små utætte
trærønner, danskerne
byggede til de folk fra
Uummannaq, der fik fire
dage til at flytte.
llaqutariit toqusumik ilerri qimaannarlugit 1953-imi nuup-
put, taamaakkaluartoq, suli qalipaateqarput.
Familier måtte forlade familiens gravpladser, da de flyttede
i 1953. Trækorsene bliver stadig vedligeholdt.
simik isumaqatigiissutigaat,
aningaasat sakkutooqarfim-
mi inuinnamut mittarfilior-
nissamut aningaasanut inat-
simmi immikkoortinneqarsi-
magaluartut, Qaannaami mit-
tarfiliomermut atomeqamis-
saannut qulakkeerisoq. Hi-
ngitaq 53 tapersersortorujus-
suuara, aammalu taarseeqqu-
silluni suliaq apeqqullugu
mittarfimmut tunngasoq aku-
leruutsikkusunnagilluunniit
taamaaliorsinnaanngilanga.
Eqqartuussissuserisoq
Christian Harlang (Hingitaq
53): Suliat rnarluk taakku at-
tuumassuteqarsinnaaneri aa-
lajangersimasumik statsmi-
nisterilu oqaloqatigiissuti-
gaasigit?
- Apeqqut taanna immik-
kut oqaluuserisassanngortin-
neqanngilaq, kisianni oqaati-
gineqarpoq suliat taakku im-
minnut attuumassuteqanngil-
luinnartut. Hingitaq 53-ip
taarseeqqusilluni suliakkiis-
sutaa politikkikkut aalaja-
ngiiffigineqassanngilaq, eq-
qartuussivikkulli aalajangiif-
figineqassalluni. Tamanna
statsministerilu isumaqati-
giissutigaarput.
Naalagaaffiup eqqartuus-
sissuserisua Karsten Hagel-
Sørensen: - Kisianni naalak-
kersuisunut siulittaasutut
aamma Qaanaap kommunia
sinnerlugu oqaluussivutit?
- Namminersornerullutik
Oqartussat nuna tamaat sin-
nerlugil oqaluussaqartarput.
Kommuni aalajangersimasoq
pinnagu, Lars Emil Johansen
akivoq, ilisimannittutullu
nassuiaanermini Qaanaami
mittarfiliomissap aalajangi-
unneqarnissaa sioqqullugu
politikkikkut pisumasut qa-
qutigoortumik oqaluttuaralu-
git. Amerikarmiut isumaqati-
giinniamerup nalaani Ava-
nersuarmi sakkutooqarfimmi
inuinnamut mittarfiliomissa-
mut akerliusimanerat pillu-
gu, naak tamanna aallaq-
qaammut salliutinneqaralu-
artoq, aammalu 1994-imi Zi-
egler-ip nalunaarusiaanik
taaneqartumi naliliisoqar-
mat, 1953-imi amerikarmiut
sakkutooqarfimmi illersor-
nissamut atortulersuutinik al-
lileemsulermata avanersuar-
miut pinngitsaalisaallutik
nuutinneqartut taarsiiffigine-
qarnissaannut tunngavissa-
qanngitsoq, nammineq qa-
noq qisuariaateqarsimanini
pillugu.
Naliliineq
akuersaagassaanngitsoq
- Ziegler-ip nalunaarusiaani
naliliineq naalakkersuisut aa-
lassaatigeqaat. Uannut - ka-
laalerpassuamullumi allanut
- paasinarpoq, pinngitsaalil-
luni nuutitsinermi inuit pisin-
naatitaaffiinik malitaqarto-
qarsimanngitsoq. Naalagaaf-
fimmut oqaatigaarput nalilii-
neq isumaqatiginagu, aam-
malu isumaqatiginninniar-
nissamik kissaateqarluta.
- Kisianni aatsaat 1997-imi
julimi sulinngiffeqarnerma
nalaani Poul Nyrup Rasmus-
sen-ip sianerfigalunga oqa-
luttuummanga, statsministe-
riusimasup H.C. Hansen-ip
allagarisimasaa atuarsimallu-
gu, pisussat aallartipput. Tas-
sani allassimavoq amerikar-
miut sakkunik atomitalinnik
usillutik Kalaallit Nunaat qu-
laavaaniarunikku akuersis-
summik peqqaartariaqan-
ngitsut. Statsministerili al-
lakkat taakku pillugit allanik
oqaasissaqanngilaq.
- Paasissutissaq Ziegler-ip
nalunaarusiaanik sakkortu-
nerulersitsisutut nipeqarpoq,
kamattorujussuanngorpunga-
lu. Avanersuarmiut taarsiiffi-
gineqamissaannut itigartitsi-
nerup saniatigut paasinarsi-
voq, tamatumanissaaq Dan-
mark marloqiusamik atomi
pillugu politikkeqarsimasoq.
Pisortatigoortumik ukiuni
qulikkaani erseqqissameqar-
tuarpoq, qallunaat kalaallillu
nunaanni sakkunik atomita-
linnik soqanngitsoq. Taa-
maakkaluartoq pisortati-
guunngitsumik tamanna aku-
erisaavoq. Naalagaaffik aam-
ma Namminersornerullutik
Oqartussat akaareqatigiik-
kunnaarput, tamatumali sani-
atigut ataatsimeeqattaarner-
passuit aallartipput.
- Pissutsit aaqqinnissaat
kissaatigaarput, ilaatigut Qaa-
naarmiut namminneq piumas-
suserinngisaminnik avinnga-
rusimanerat, amerikarmiut
sakkutooqarfiata pilersissi-
masaa aaqqikkusullugu. Ta-
matuma ilaatigut kinguneri-
saanik Permanent Komite,
Kalaallit Nunaannit, Dan-
mark-imit aamma USA-mit i-
laasortaqarluni Qaanaami a-
ngallannikkut aaqqiiniartus-
saq pilersinneqarpoq, taamaa-
lilluni ikinngutinut ilaqutta-
nullu tikeraarluni kiisalu i-
nuussutissarsiutinik ineriar-
tortitsinermut aallamiiniarlu-
ni omigulluni akuersissum-
mik visa-mik takutitseqqaar-
nissaq pisariaarutissalluni.
Amerikarmiut
akuersiumanngitsut
- Suliaq 1995-imi ukiassak-
kut ukiakkullu sammineqar-
tuarpoq, 1996-imilu martsi-
mi qallunaat naalagaaffiata
aamma Namminersornerul-
lutik Oqartussat aaqqiissutis-
satut siunnersuutit tallimat a-
merikarmiunut saqqummiup-
paat, taakkununngalu ilaavoq
Avanersuarmi sakkutooqar-
fimmi inuinnamut mittarfili-
orsinnaaneq - Dundas-imi
aaqqiissutissatut taaneqar-
toq, marluullutik aaqqiissu-
tissat pitsaanersaattut isigi-
saat. Taamaalilluni qeqertaa-
saq utertinneqarsinnaammat.
Tamannalu politikkikkut eq-
qarsartaatsikkullu ajugaaner-
tut annertuutut misigineqas-
sagaluarmat.
- Amerikarmiut eqqarsar-
fissaqarumapput, kisiannili
septemberip qaammataani
USA-mik ataatsimeeqateqar-
nermi amerikarmiut najukka-
mi inuinnamut mittarfilior-
sinnaanermut akuersissute-
qassagunik, arfinilinnik-arfi-
neq marlunnik sukannersu-
nik piumasaqarput.
Taakku ilaattut piumasa-
raat inuinnamut mittarfimmi
qallunaat sakkutuunik poli-
tiinillu atorfinitsitsissasut.
Aamma amerikarmiut sakku-
tooqarfiup nunataata annikil-
lineqarnissaanut, taamaalil-
lunilu Uummannap utertin-
neqamissaanut akuersiuman-
ngillat.
Allatut oqaatigalugu sak-
kortusaarput, piumasaammi
Kalaallit Nunaannit Dan-
mark-imillu isigalugit sak-
kortuallaarput. Pingaartumik
Danmark-imut sakkortual-
laarput, 1997-imilu januari-
mi ataatsimiinnermi nalunaa-
ruteqarpoq Dundas-imi aaq-
qiissutissamut ilaasinnaana-
tik, naak Inatsisartut, naalak-
kersuisut aamma Qaanaap
kommunia tapersersuigaluar-
pataluunniit. Taamaammat
Qaanaami aaqqiissutissaq
saqqummiupparput, salliuti-
tatta tullerisaa, Lars Emil Jo-
hansen oqaluttuarpoq, tama-
tumalu kingoma qallunaat
naalagaaffiata 47 millioner
koruuninik tapiissuteqamis-
saanut isumaqatigiissut atsi-
omeqarpoq.
- Aallaqqaammulli ilisima-
neqarpoq 47 millioner ko-
munit taakku naammanngit-
sut. Taamani mittarfiliomis-
samut missingersuutit 70
millioner koruuniupput.
Taakku ilaat Namminersor-
nerullutik Oqartussat akiler-
tussaavaat, kisiannili aamma
ersarissumik neriuutigine-
qarpoq mittarfiliomermi a-
merikarmiut ikiuukkumaar-
tut. Taamaaliorunik kusanar-
tuliortussaagaluaramik. Tas-
sa ileqqorissaamikkut eqqar-
sartaatsikkullu, Lars Emil Jo-
hansen oqaluttuarpoq, aam-
malu naalakkersuisunut siu-
littaasup Jonathan Motzfeldt-
ip amerikarmiut mittarfilias-
samut, 120 millionit mis-
saanni akeqartussatut paasi-
narsisumut aningaasaleeqa-
taasariaqaraluamerannik isu-
maqarnerani isumaqatigine-
rarpaa. AG-p arlaleriarluni a-
merikarmiut Danmark-inti
aallartitaat oqaaseqartinniar-
simagaluarpaa, taannali o-
qaaseqarusussimanngilaq.
m
n ' j . ® jWgj iPiii tjjlj 'K )i

ASSJ FOTO: AG-ARKIV