Tíminn - 05.09.1975, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Föstudagur 5. september 1975.
Meirihluti leikverka sem
boðið er upp á er
marklaust afþreyingarkjaftæði
MEÐ UNGU FÓLKI ætlar i dag
aB fjalla dulltið um leiklist og
ræða I þvi sambandi við Þráin'
Karlsson leikara á Akureyri.
Þráinn hefur um árabil fengizt
viö leiklist, og var hann sá
fyrsti, er Leikfélag Akureyrar
fastréði. Eða eins og Þráinn
sagði sjálfur: — Ég var einn sá
fyrsti,er gat lifað af list minni á
Akureyri. En svona í leiðinni,
hvað er leiklist og leikhús?
MUF vill eindregið benda á bók-
ina „UM LISTÞÖRFINA” hafi
menn áhuga á þvi að fræðast um
það atriði, en þar segir meðal
annars: „listaverkið losar sem
snöggvast um „fjötra lifsins” á
okkur vegna þess að listin fjötr-
ar okkur ööru visi en veruleik-
inn. Þessir léttu andartaks
fjötrar eru kjarni þeirrar
skemmtunar, þeirrar ánægju,
sem við höfum jafnvel af sorg-
arleikjum. Um þá frelsandi
eiginleika listarinnar segir Ber-
toltBrecht: „leikhús okkar á að
rumska við þekkingarnautnun-
um og yndi þess sem vill um-
turna veruleikanum. Það nægir
ekki að gestir okkar hlusti á
frelsun Prómeþeifs heldur
verða þeir að tileinka sér nautn-
ina af þvf að frelsa hann. 1 leik-
húsi okkar verða áhorfendur að
læra að njóta fullnægju og gleði
uppfinningamannsins og land-
könnuðarins, gjörvalls fagnað-
arlausnarans”.
En snúum okkur aftur að
Þráni. Hann hefur ásamt þrett-
án öðrum stofnað svonefnt AL-
ÞÝÐULEKHÚS á Akureyri.
Með Þráni eru meðal annars
Arnar Jónsson og Þórhildur
Þorleifsdóttir, en þessir þrir
leikarar voru allir fastráðnir
hjá L.A. siðast liðinn vetur.
Leikhús af þeirri tegund, er
þettalistafólkætlaraðskapa, er
nýlunda hér á Fróni. Það hafa
ekki áður risið upp leikhús, er
ætla eingöngu að helga sig rót-
tækri þjóðfélagsgagnrýni eins
og Alþýðuleikhúsið hefur hugs-
að sér að gera. En við skulum
gefa Þráni orðið og heyra og sjá
nánar um tilgang — pólitisks —
róttæks leikhúss.
— Það varð margt til þess, að
þessi hópur settist niður og á-
kvaðað stofna leikhús — og inn i
stofnunina spila lika þættir, sem
óþarfi er að minnast á, en við
getum byrjað á þvi fyrst að hug-
leiða þá staðreynd, að hér á
landieru tilþeir menn og konur,
sem hafa fengizt við að skrifa
leikrit — rammpólitisk — og
ekki fengið þau sýnd i borgara-
legum leikhúsum. En leikhús
eins og Alþýðuleikhúsið verður
einmitt vettvangurinn fyrir slikt
fólk — og við skulum lika minn-
ast þess, aö eitt af frumatriðun-
um fyrir stofnun leikhússins
var, að taka fyrir atburði lið-
andi stundar og ástunda þar
með frjálsa þjóðfélagslega
gagnrýni. AB lokum býst ég við,
að hópurinn verði svo og svo
pólitiskur, án þess að gerast
hreintrúarmenn á ákveðna
stefnu, en hitt er ekkert laun-
ungarmál, að við erum öll frek-
ar vinstrisinnuð — og munum
höfða einkum og sér i lagi til
einnar stéttar verkalýðsins.
— Hvar ætlið þið að koma
verkum ykkar á framfæri?
— Það skiptir ekki öllu máli,
hvar það er — við getum sýnt
hvar sem er, hvort sem um er
að ræða heilar sýningar eða
þætti — þá er sama hvort það er
á vinnustað, i skóla, á stræti eða
torgi. Hvort atvinnurekendur
hafi yfirleitt áhuga á að fá okkur
inn á vinnustaði? — Ég get ekki
annað séð, en það ætti að vera
Rætt við Þráin Karlsson, einn
stofnanda Alþýðuleikhússins
keppikefli fyrir hvern og einn
einasta atvinnurekanda að
bjóða leikflokk sem okkar,
hjartanlega velkominn til sin. —
Auðvelt verður fyrir okkur að
koma, þvi mjög litil áherzla
verður lögð á sviðsútbúnað, en
þeim mun meiri á leikarann
sjálfan og efni það, sem hann er
að flytja hverju sinni.
— Nú hefur þú unnið sem
fastráðinn leikari hjá Leikfélagi
Akureyrar — Hver er i rauninni
munurinn á þvi að vinna þar og
við væntanlegt Alþýðuleikhús?
— Munurinn á þvi er og
verður alveg geysilega mikill.
Atvinnuleikarinn verður að
leika hvað svo sem honum er
rétt upp i hendurnar, hvort sem
hann hefur á hiutverkinu áhuga
eða ekki. 1 róttæku leikhúsi er
uppbyggingin allt önnur. Slikt
leikhús sýnir eingöngu verk,
sem hópurinn hefur áhuga á.
Það er langt i frá, að það sé
einkamál einhvers eins einstak-
lings hvernig uppsetning leik-
rits á að vera — samstarf og
sameiginleg ákvaröanatekt er
nauðsyn ef vel á að takast til.
Þetta er atriði, sem ég tel að
vanti æöi viöa hjá islenzkum
leikhúsum.
— En það getur veriö fróðlegt
að skoöa innviöi þeirra leikhúsa
er þjóöin býr við I dag. Meiri
hluti þess efnis sem íslenzkum
áhorfendum er boðiö upp á er
marklaust afþreyingarkjaftæði,
sem allir lofa og prisa I kór — þó
svo leikritiö hafi verið eins langt
frá raunveruleikanum og mögu-
leiki er á — Það hefur nefnilega
enga þýðingu þó svo malandinn
sé ljúfur i eyrum. Islenzkir höf-
undar, en þökk sé þó þvi, að
leikhúsin hafa á undanförnum
árum helgað sig þeim mikið,
detta margir ofan f þá gryfju aö
semja áferðarfallega frasa,
sem meirihluti fólks skilur
hreinlega ekki — manni dettur
Hka oft i hug, að höfundarnir séu
að semja fyrir einhverja menn-
ingarsnobbara, en skilji eftir
stærsta hópinn sem á að fá að
njóta leiklistarinnar. Sem sagt,
Þráinn Karlsson.
það er ekkiveriö að vanda ofan i
fólkið, þó svo gömlu leikritin
okkar séu alls makleg.
■ — Við megum alls ekki
gleyma, þegar við tölum um
innlenda leikhúsmenningu:
leikgleðinni hjá þessari þjóð,
þvihúnergifurleg. A veturna er
æft svo að segja i hverjum dal
og þorpi hversu fáir sem búa á
viðkomandi stað. Þetta er virki-
lega athyglisvert fyrir þá stað-
reynd, að fbúafjöldinn leyfir ef
til vill bara eina sýningu. Svona
nokkuð efast ég um að finnist
annars staðar þó leitað væri
með logandi ljósi um viða ver-
öld:
• — Eru leikhús af þvi tagi sem
þið eruð að koma upp, þekkt
fyrir utan landsteinana? —
■ — —Já.leikhús af sömu eða
svipaðri gerð eru vel þekkt viða
erlendis, en auðvitað hljóta þau
að vera eins misjöfn og þau eru
mörg.Svovið tökum dæmi,ekki
langt frá okkur, þá notuðu t.d.
Norðmenn svona leikhús, þegar
þeir voru I EBE strfðinu. Leik-
flokkamir ferðuðust um og léku
fyrir fólkið, og er það sannast
sagna að þeir höföu mun sterk-
ari áhrifehstjórnmálamennirn-
ir, sem alltaf fara með sama
lygasannleikann fyrir kjós-
endur sina.”
— Þú minntist áðan á áferðar-
íallega frasa, sem islenzkir höf-
undar væru svo hrifnir af, en
eru ekki einhver islenzk verk
þér hugstæð t.d. vegna boð-
skapar þeirra? —
— Þvi er fyrst til að svara, að
til þessa ð leikrit sé gott, þarf
það að höfða til hvers og eins
bæði vitsmunalega og tilfinn-
ingalega. Hvað varðar Islenzk
verk þá má fyrst nefna „Silfur-
tungl” Laxness, en það er eitt
næmasta leikrit, sem ég hef les-
ið, þó svo það hafi farið alveg á
rassgatið i sýningum Þjóðleik-
hússins. I meðförum þess var
ádeilubroddurinn slæfður, og
hinpólitiska afstaða, sem birtist
greinilega ileikritinu, sástekki,
enda var forðast að taka nokkra
afstöðu til eins eða annars. Svo
er verk eins og „Jörundur”
Jónasar, skemmtilegt, einfalt
og mjög vel skiljanlegt. Um
Jörund má segja, að það sé gott
framlag, en það er með það eins
og öll önnur leikrit, að það má
meðhöndla það á ýmsan hátt. t
Jörundi var lika bráðsmellinn
texti — einmitt það, sem leikhús
verður að kappkosta, er að vera
skemmtilegt — án þess að vera
meiningarlaust. —
— Að lokum Þráinn, hvað með
fjármál leikflokksins og hús-
næði undir starfsemina? —
— Við munum eðliléga æskja
þess að njóta sömu fjárhagsaö-
stoðar eins og t.d. sambærilegir
hópar á Norðurlöndunum, og
snúa okkur þannig til hins opin-
bera. Ég er lika handviss um, að
þeir aðilar munu af örlæti sinu
láta fé af hendi rakna við okkur,
enda er um bráönauösynlegt
menningarfyrirtæki aö ræða.
Einnig munum við fara fram á
stuðning frá verkalýöshreyfing-
unni, en til að byrja með verður
það vafalaust styrktarmanna-
kerfi, sem kemur til með að
vera okkar aðaltekjulind. Við
hið siðasttalda má svo bæta, að
mikill fjöldi fólks hefur sýnt
stofnun „frjáls leikhúss” mik-
inn áhuga. Hvað varðar hús-
næðið þá hefur það ekki fengizt
ennþá, en sú hlið málsins ætti
ekki að vera óyfirstiganlegt
vandamál. Ef svo fer, sem horf-
ir þá ætti Alþýðuleikhúsið að
geta tekið til starfa um áramót-
in. — ASK.