Tíminn - 05.09.1975, Blaðsíða 9

Föstudagur 5. september 1975.
TÍMINN
9
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargöty,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur I Aðalstræti 7, simi 26500
— afgreiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð I
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 700.00 á mánuði.
Blaðaprenth.f.
Hvað hefði Alþýðu-
bandalagið gert?
Skrif Þjóðviljans um kaupgjaldsmál að undan-
förnu hafa vakið mikla furðu. Blaðið heldur þvi
fram, að ekkert tillit þurfi að taka til versnandi
viðskiptakjara, þegar fjallað er um kaupgjalds-
mál. Ef útreikningar sýni, að þjóðartekjurnar
standi i stað, sé hægt að halda óbreyttum kaup-
mætti launa, hvað sem vaxandi útgjöldum liður.
Þessi skrif Þjóðviljans vekja einkum athygli
vegna þess, að þau eru i algerri mótsögn við af-
stöðu Alþýðubandalagsins á stjórnarárum þeirra
Magnúsar Kjartanssonar og Lúðviks Jósefssonar
1971-1974. Að visu var rikisstjórnin þá svo heppin,
að viðskiptakjörin fóru yfirleitt batnandi. Þó virt-
ist svo um skeið á siðari hluta ársins 1972, að þau
kynnu heldur að versna, án þess að það væri farið
að hafa áhrif á þjóðartekjurnar. Ráðherrar Al-
þýðubandalagsins voru þá ekkert minna áhuga-
samir um það en aðrir ráðherrar að gera yrði
ráðstafanir til að tryggja stöðu atvinnuveganna.
Þeir lögðu til, að þetta yrði gert með beinni kaup-
lækkun eða svokallaðri niðurfærslu, en þegar
ekki náðist samkomulag um það við Björn Jóns-
son, féllust þeir á gengisfellingu. Sem betur fór,
rættust ekki spárnar um versnandi viðskiptakjör,
heldur héldu þau áfram að batna á árinu 1973.
Um áramótin 1973-1974 fór hins vegar að syrta i
álinn. Þegar við þetta bættust hinir óraunhæfu
kaupsamningar i febrúar 1974, voru leiðtogar Al-
þýðubandalagsins ekki siður hvetjandi til þess en
leiðtogar hinna stjórnarflokkanna, að gerðar
yrðu ráðstafanir til að styrkja stöðu atvinnuveg-
anna á kostnað launþega. Þeir stöðu þvi að
stjórnarfrumvarpi um að binda kaupgjaldsvisi-
töluna og að banna um skeið grunnkaupshækkan-
ir, sem færu yfir visst hámark. Vegna mótspyrnu
þáv. stjórnarandstæðinga fékkst þetta ekki sam-
þykkt, en þá gaf rikisstjórnin út með fullu sam-
þykki ráðherra Alþýðubandalagsins bráða-
birgðalög um frystingu kaupgjaldsvisitölunnar.
Þegar viðskiptakjörin héldu áfram að versna,
voru leiðtogar Alþýðubandalagsins sammála
öðrum stjórnmálamönnum um, að þessar ráð-
stafanir myndu ekki nægja. Þeir lýstu þess vegna
yfir þvi, þegar rætt var um endurnýjun vinstri
stjórnarinnar i fyrra, að ekki myndi stranda á
þeim að fallast á 15% gengisfellingu.
Á þessum tima stóðu þjóðartekjurnar ekki að-
eins i stað heldur voru horfur á þvi, að þær myndu
heldur aukast. Eigi að siður sýndu tölur Þjóð-
hagsstofnunarinnar að atvinnuvegirnir gætu ekki
risið undir umsömdu kaupgjaldi. Og þá minntust
leiðtogar Alþýðubandalagsins ekki neitt á þjóðar-
tekjurnar. Þeir sáu hins vegar, að viðskiptakjör-
in myndu fara versnandi. Það réði afstöðu þeirra.
Þegar þetta gerðist, höfðu viðskiptakjörin ekki
rýrnað nema brot af þvi, sem siðar varð. Af þvi
geta menn dregið sinar ályktanir af þvi, hvað Al-
þýðubandalagið myndi hafa verið reiðubúið að
gera, ef það hefði verið i stjórn og viðskiptakjörin
rýrnað um hvorki meira né minna en 30%. Þess
vegna er eðlilegt, að skrif Þjóðviljans nú veki
furðu.
Þ.Þ.
Alexander Klimof:
Samvinnufélögin
í Sovétríkjunum
Vaxandi viðskipti við erlend samvinnufélög
Höfundur þessarar greinar
er formaður Sambands
samvinnufélaga I Sovétrikj-
unum og varaformaður
Aiþjóðasambands sam-
vinnumanna. Greinina
hefur hann skrifað fyrir
rússnesku fréttastofuna
APN og birtist nú hér i þýð-
ingu frá henni. Eins og sést
á greininni, eru samvinnu-
félögin i Sovétrikjunum all-
öfiug, en sá er munur á
þeim þar og hér, að þar eru
þau mjög nátengd ríkis-
valdinu.
UM HALFUR milljarður fé-
lagsmanna er nú i samvinnu-
félögum um allan heim.
Meirihluti samvinnufélag-
anna, sem hafa innan sinna
vébanda um 300 milljónir fé-
lagsmanna, eru sameinuð i
Alþjóðasambandi samvinnu-
félaga.
Samband sovézkra sam-
vinnufélaga neytenda
„Tsentrosojús” er einn af
stærstu aðilunum i alþjóða-
sambandinu og stærri en önn-
ur slik sambönd i heimi með
tilliti til fjölda félagsmanna og
almennra umsvifa. Félags-
menn eru 63 milljónir og sam-
vinnuhreyfingin rekur um 500
þúsund verzlunar og fram-
leiðslufyrirtæki.
Þriðju hver kaup, sem gerð
eru i landinu fara fram i
sovézkum kaupfélögum, sem
starfa aðallega i sveitum
landsins.
SAMVINNUHREYFINGAR
i ýmsum löndum eiga mikil
verzlunarviðskipti sin á
milli. Sovézka rikið lætur
Tsentrosojús i té þær vörur,
sem það selur erlendum við-
skiptavinum, en framleiðir
ekki sjálft, svo sem útvarps-
tæki, raftæki, reiðhjól, úr og
einnig hráefni. Auk þess fram-
leiða sovézkir samvinnumenn
um 220 vörutegundir sjálfir og
er þar fyrst og fremst um alls
konar matvælaiðnað að ræða,
lyf og hráefni til lyfjagerðar.
Fyrir þessar útflutningsvör-
ur flytur Sambandið aðallega
inn neyzluvarning, svo sem
fatnað og snyrtivörur og eykur
þar með úrvalið af þessum
vörum og fullnægir vaxandi
þörfum kaupenda.
Sérstaklega fara viðskipti
sovézka sambandsins hrað-
vaxandi við samvinnuhreyf-
ingar í öðrum sósialiskum
löndum. Þessi viðskipti eru
byggð upp á grundvelli lang-
timasamninga — til fimm ára
eða lengur. Upp á siðkastið
.hafa viðskipti samvinnuhreyf-
inga i aðildarrikjum RGE
(Comecon) vaxið um 10-15%
árlega. Aðalástæðan fyrir
þessari aukningu ér batnandi
lifskjör ibúa i hinum sósial-
isku rikjum.
Meðal annarra stórra við-
skiptavina Tsentrosojús má
nefna samvinnufélög i Japan,
ítaliu, Frakklandi, Noregi og i
fleiri löndum — en nú er verzl-
að við samvinnumenn i 40
löndum og fara þau viðskipti
sivaxandi.
VAXANDI þáttur i sam-
skiptum samvinnuhreyfinga i
hinum ýmsu löndum er gagn-
kvæm aðstoð við undirbúning
framleiðslu og i skipulags-
störfum, þar sem menn deila
reynslu sinni á þessum svið-
um. Tsentrosojús á samskipti
við niutiu samvinnuhreyfing-
ar á þessu sviði. Á. sl. fjórum
árum hafa 320 séndinefndir
samvinnumanna frá 74 lönd-
um heimsótt Sovétrikin.
Tsentrosojús hefur 'fengið
samvinnuhreyfingum i Búlga-
riu, Ungverjalandi, Austur-
Þýzkalandi, Mongoliu, Pól-
landi og Tékkóslóvakiu nýj-
ustu teikningar og tæknilegar
leiðbeiningar varðandi bygg-
ingu stærri og smærri verzl-
ana og annarra fyrirtækja. 1
Búlgariu hafa t.d. verið reist-
ar meira en 400 nútima þurrk-
unarstöðvar fyrir hráefna-
vinnslu til lyfjagerðarþar sem
stuðzt var við reynslu Sovét-
manna. Búlgörsk og ungversk
samvinnufélög hafa aftur á
móti lagt til tækjabúnað i fjöl-
mörg heildsölufyrirtæki
sovézka sambandsins. Ásamt
með tékkneskum sérfræðing-
um er nú verið að vinna að
teikningum að brugghúsum,
þar sem framleiddur verður
óáfengur bjór.
Tsentrosojús á mikil við-.
skipti við samvinnuhreyfingar
I kapitaliskum löndum. I hóp
gamalla og góðra viðskipta-
vina i Englandi, Austurriki,
Belgiu, íslandi, Finnlandi o.fl.
hafa nú á siðustu árum bætzt
við samvinnumenn i Dan-
mörku, Sviþjóð og Bandarikj-
unum. Samvinnumenn i SSSR
og Sviþjóð hafa sameiginlega
rannsakað fjölmörg vandamál
varðandi skipulagningu og
tækni f verzlun, gert tilraunir
með nýja verzlunartækni og
hafa skipzt á sérfræðingum og
starfsliði. Þá hafa þeir haldið
fundi og ráðstefnur um sér-
stök vandamál. 1 samvinnufé-
lagi utan við Moskvu hefur
verið byggð alhliða stórverzl-
un með sjálfsafgreiðslusniði
og samvinnufélagið I Tsjer-
kassk i Úkrainu hefur komið
upp 3000 tonna nútima ávaxta-
geymslu: tækjabúnaður i
þessum fyrirtækjum er kom-
inn frá Sambandi italskra
samvinnufélaga. í Eistlandi
hafa verið reist ný fyrirtæki til
að frysta hálftilreidd matvæli
og er þar hagnýtt reynsla
finnskra samvinnumanna. Og
svo mætti lengi telja.
ALÞJÓÐASAMBAND sam-
vinnufélaga hefur gert áætlun
um þennan áratug varðandi
aðstoð við samvinnuhreyfing-
una i þróunarlöndum og hefur
hún verið nefnd: „Aratugur
samvinnuþróunar”.
Til þess að verða við óskum
samvinnumanna i þróunar-
löndum opnuðum við þegar á
árinu 1961 sérstaka deiid við
Samvinnuskólann i Moskvu
fyrir erlenda stúdenta. Á
hverju ári tekur skólinn allt að
100 samvinnumenn i þessa
deild frá löndum i Asiu, Afriku
og Suður-Ameriku. Námið er
ókeypis og Tsentrosojús
stendur straum af námslaun-
um þeirra.
Á sl. fimm árum nam kostn-
aður Tsentrosojús af námi
samvinnumanna frá þróunar-
löndunum rúmlega 2.5
milljónum rúblna. Þetta er
viðbótarframlag þess i ,,þró-
unarsjóð” Alþjóðasambands-
ins.
Á sl. sex árum hafa þrisvar
sinnum verið haidin námskeið
i SSSR fyrir samvinnumenn i
þróunarlöndum. Hinir erlendu
gestir kynntu sér samvinnu-
hreyfinguna i SSSR bæði
kenningu hennar og fram-
kvæmdir, framleiðslusam-
vinnufélögin i sveitum — sam-
yrkjubú: neytendafélög, upp-
byggingu þeirra, efnahags-
grundvöll, stjórnun. vinnulaun
o.s.frv.
1 samvinnu við Alþjóðasam-
bandið var haldin ráðstefna i
Moskvu og sóttu hana 63
fulltrúar ymissa samvinnu-
hreyfinga og þar á meðal frá
þróunarlöndum. Þar voru til
umræðu vandamál og sú
reynsla, sem fengizt hefur af
menntun samvinnumanna. Nú
ér verið að hrinda tillögum frá
þessari ráðstefnu i fram-
kvæmd viða i samvinnufélög-
um.
t hverju tilviki er það aug-
ljóst að alþjóðasam vinna
samvinnumanna kemur vinn-
andi fólki til góða.