Tíminn - 23.09.1975, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 23. septeinber 1975
TÍMINN
9
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargöty,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur I Aðalstræti 7, simi 26500
— afgreiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð i
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 800.00 á mánuði.
Blaðaprentk.f.
Olía og fiskur
Sú hugmynd skýtur öðru hvoru upp kollinum, að
Islendingar eigi að beina oliukaupum sinum til
Noregs og hætta oliukaupum frá Sovétrikjunum.
Áhangendur þessarar hugmyndar gleyma hins-
vegar jafnan, að oliuviðskiptin við Sovétrikin hafa
tryggt okkur góðan markað fyrir fiskafurðir, sem
erfitt væri eða útilokað að selja annars staðar. Þvi
aðeins væri hyggilegt að hverfa að oliuviðskiptum
við Noreg, að Norðmenn gætu tryggt okkur ekki
lakari markað fyrir umræddar fiskafurðir en rúss-
neski markaðurinn er. Það er hinsvegar ekki
kunnugt um, að Norðmenn hafi upp á slikan fisk-
markað að bjóða. Meðan svo er, og ástandið i fisk-
sölumálum er að öðru leyti eins og það er, er það
hreinlega út i hött að ræða um að færa oliuvið-
skiptin frá Sovétrikjunum til Noregs.
Þeirri hugmynd hefur einnig verið hreyft, að við
eigum að kaupa oliu af Norðmönnum og selja i
staðinn norskum fyrirtækjum raforku til
álbræðslu. íslendingar þurfa ekki að sæta neinum
afarkostum til að selja raforku. Þeir eiga lika að
fara varlega i þvi að selja útlendingum raforku,
þvi að sá timi kemur fyrr en varir, að íslendingar
þurfa að nýta alla þá orku, sem hægt er að fram-
leiða i landinu.
Ástandið i fisksölumálunum er vissulega þannig
um þessar mundir, að það hvetur siður en svo til
þess að rjúfa viðskipti við Sovétrikin. Fiskmark-
aðir þeir, sem við höfum i Bandarikjunum og
Vestur-Evrópu, eru ótryggir. Fisksalan i Banda-
rikjunum er háð sveiflum hins frjálsa hagkerfis,
og þvi getur verðið lækkað skyndilega og sala
minnkað með litlum fyrirvara. Þetta hafa Islend-
ingar fengið að reyna áþreifanlega siðustu misser-
in. Þetta sama gildir einnig um fiskmarkaðinn i
Vestur-Evrópu. Þar við bætist, að þjóðir Vest-
ur-Evrópu hafa hvað eftir annað reynt að gera
fisksöluna háða pólitiskum skilyrðum. Gleggsta
dæmið um það eru þær þvingunaraðgerðir, sem
stjórnarvöld Vestur-Þýzkalands beita Islendinga
nú i þeim tilgangi að reyna að þvinga þá til að
leyfa veiðar frystitogara innan 50 milna mark-
anna.
Einhverjir kunna að segja, að rikin i
Austur-Evrópu geti einnig gripið til þess að setja
skilyrði fyrir fiskkaupum. Að sjálfsögðu gætu
slikir atburðir gerzt, en þeir hafa enn ekki gerzt i
skiptum okkar við þær, siðan þessi viðskipt hófust
að ráði. Hingað til hefur það verið okkur hagstætt
að geta selt fiskafurðir til Austur-Evrópu, og þvi
ber að vona, að þessi viðskipti geti fremur aukizt
en hið gagnstæða. Annars þurfa íslendingar að
stefna að þvi að hafa markaði sem viðast, svo að
þeir verði ekki fyrir stórfelldu áfalli, ef markaður
bregzt i einstöku landi.
Það verður að teljast ótrúlegt, að Norðmenn hafi
einhvern áhuga á að rjúfa viðskipti íslendinga og
Sovétrikjanna af ótta við, að íslendingar gerist of
austrænir. En sé þessi ótti fyrir hendi hjá
Norðmönnum, er óhætt að fullyrða, að hann er
ástæðulaus. íslendingar munu ekki hlutast til um,
hvernig Norðmenn haga viðskiptum sinum við
Sovétrikin, en jafnframt frábiðja þeir sér, að
Norðmenn séu eitthvað að blanda sér inn i
viðskiptamál íslendinga og Rússa.
Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Erfitt hlutverk
nýrrar stjórnar
AAikil andstaða, bæði frá hægri og vinstri
Kommúnistar eru óánægöir með nýju stjórnina.
Myndin er frá útifundi þeirra i Lissabon.
HIN nýja stjórn i Portúgal tók
formlega við völdum á föstu-
daginn var. Skipun stjórnar-
innar virðistsýna ótvirætt, að
sósialistar, undir forustu
Soares.hafa unnið eftirtektar-
verðan sigur. Af fimmtán ráð-
herrum, sem eiga sæti i
stjóminni, eru fjórir sósialist-
ar, og tveir óháðir ráðherrar
eru taldir standa mjög nálægt
þeim. Þá eiga alþýðudemó-
kratar, sem eru aðeins til
hægri við sósialista, tvo ráð-
herra istjórninni. Þannig hafa
þessir tveir flokkar raunveru-
lega meirihluta i stjórninni. Af
öðrum ráðherrum eru fimm
úr hernum, einn er
kommúnisti og einn er óháður,
án tengsla við nokkurn stjórn
málaflokk.
Með myndun þessarar
stjórnar er lokið að sinni þvi
mikla þófi, sem hófst eftir
þingkosningarnar i april,
þegar sósialistar fengu 38% af
greiddum atkvæðum, alþýðu-
demokratar 24% og
kommúnistar 12.5%. Eftir það
reyndu kommúnistar að telja
úrslitin markleysu og for-
dæmdu vestrænt þingræði á
allan hátt. Þeir fengu um
skeið góðar undirtektir hjá
herráðinu, og leiddi það til
myndunar stjórnar, sem hafði
enga fulltrúa frá flokkunum.
Herforingjar, sem voru and-
vfgir kommúnistum, en eiga
samleið með sósialistum, hófu
þá andspyrnu undir forustu
Melo Antunes, sem hafði verið
utanrfkisráðherra um skeið. í
fyrstu virtust þeir ætla að biða
lægri hlut, en endalokin hafa
orðið þau, að þeir hafa farið
með sigur af hólmi, ásamt
Soares. Of snemmt er þó að
segja,aðhér sé um leikslok að
ræöa. Þótt hin nýja stjórn
styðjist við eindreginn þjóðar-
vilja, mun hUn mæta mót-
spyrnu, bæði frá hægri og
vinstri. Kommúnistar una
þessum Urslitum illa, þótt þeir
teldu hyggilegast að vera með
I stjórninni. Þess vegna má
bUast við, að þeir vinni gegn
stjóminni í laumi, ásamt ýms-
um smáhópum öfgasinna til
vinstri. Hægri öflin eru lika
fjarri þvi að vera ánægð með
rikisStjórnina eða sósialisk
markmið hennar. Þau munu
þvi reyna að magna andstöðu
gegn henni, og getur orðið
mikið ágengt, einkum ef þeim
tekst að fá Sipnola hershöfð-
ingja til liðs við sig.
EINS og áður segir, eiga
sósialistar fjóra ráðherra i
stjóminni, Þeir em Francisco
Salgoda Zenha fjármálaráð-
herra, Jorge Campinos ráð-
Spinoia biöur eftir þvi aö nýja
stjórnin misheppnist.
herra utanrikisviðskipta,
Antonio Lopes Cardoso land-
bUnaðarráðherra og Margues
Do Carmo iðnaðarráðherra,
Zenha fjármálaráðherra er
lögfræðingur að menntun, 52
ára gamall. Hann sat oft i
fangelsi vegna andstöðu sinn-
ar við Salasar,en jafnframt er
hann þekkur fyrir andUð á
kommUnistum. Hann var
dómsmálaráðherra i fyrstu
stjóminni eftir byltinguna, og
samdi sem slikur við páfastól-
inn um, að katólska kirkjan
leyfði hjónaskilnaði i
PortUgal. Campinos, ráðherra
utanríkisviðskipta, er 38 ára
gamall lögfræðingur, sem
dvalizt hefur langdvölum i
Frakklandi sem útlagi.
Cardoso landbúnaðarráðherra
er 42 ára, búfræðingur að
menntun. Hann tók þátt i upp-
reisnartilraun 1962, en tókst að
flýja land og dvaldist næstu 10
árin í Frakklandi og Brasilíu,
en þá fékk hann leyfi að snúa
heim aftur. Hann er talinn til
vinstri i flokki sósialista.
Auk fjögurra framan-
greindra ráðherra, sem eru
tilnefndir beint af sósialistum,
eru tveir óháðir ráðherrar
taldir standa nærri þeim, en
það eru þeir Antonio Almeida
Santos upplýsingamálaráö-
herra og Joao Pinheira
Farinha dómsmálaráðherra.
Santos er 49 ára gamall lög-
fræðingur,sem dvaldist lengi i
Mosambik og græddist þar
mikið fé, þrátt fyrir opinskáa
andspyrnu gegn nýlendu-
stefnu Portúgala. Farinha er
einnig lögfræðingur að mennt-
un. Embætti sitt sem dóms-
málaráðherra mun hann eiga
að þakka þvi, að hann var ná-
inn samverkamaður Zenha,
þegar hann var dómsmála-
ráðherra.
FLOKKUR alþýðudemokrata
á tvo ráðherra i stjórninni,
Jorge Carvalho Borges
félagsmálaráðherra og
Joaquim Mogalhaes Mota
viðskiptamálaráðherra.
Borges er einn aðal leiðtogi
alþýðudemokrata. Hann er
fertugur að aldri, lögfræðing-
ur að menntun. Hann var
hnepptur i fangelsi bæði 1963
og 1967 vegna andstöðu við
þáverandi stjórnarherra.
Sfðar tók hann þátt i ýmsum
andspyrnusamtökum. Hann
hefur náin tengsl við katólsku
kirkjuna, en er jafnframt
sagður til vinstri i flokki sin-
um. Mota, sem einnig er lög-
fræðingur, 40 ára að aldri, er
hinsvegar talinn tilheyra
hægra armi flokksins. Hann
var innanrikisráðherra i
fyrstu stjörninni eftir byltingu
herforingjanna, og reyndi þá
mjög að sporna gegn áhrifum
kommúnista.
Herinn hefur fimm ráðherra
i stjóminni, eða Azevedo for-
sætisráðherra, Melo Antunes,
sem er nú utanrikisráðherra
að nýju, Almeido Costa innan-
rikisráðherra, Vitor Alves
menntamálaráðherra og
Thomas Rosa vinnumálaráð-
herra. Alves var einn þeirra
nfu herforingja, sem stóðu að
yfirlýsingunni sem var upphaf
m ó ts p y r n u n n a r gegn
Goncalves fyrrverandi for-
sætisráðherra.
Kommúnistar hafa einn
ráðherra i stjórninni, Alvaro
Veiga Oliveira. Undir ráðu-
neyti hans heyra umhverfis-
mál og opinberar
framkvæmdir. Hann er verk-
fræðingur að menntun. Hann
hóf snemma andspyrnu gegn
stjórn Salasars. Arið 1958
fluttist hann til Brasiliu, ,:en
sneri þaðan aftur 1965.
Skömmu siðarvar hann hand-
tekinn og hafður i haldi i
fjögur ár. Hann sætti mjög
illri meðferð i fangelsinsu, að
því er sagt er.
ÞAÐ ER yfirlýst markmið
stjórnarinnar að koma á
sósialisma, en fjarri fer þvi að
samkomulag sé um hvers-
konar sósialismi það eigi að
vera. Fyrst um sinn mun hún
þó snúa sér að þvi að koma
efnahagsmálunum i lag, og
veltur þar mikið á þvi, hvaða
aöstoð henni verður veitt
erlendis frá. Það er spá
ýmissa erlendra fréttamanna,
sem hafa fylgzt með málum
undanfarið, að takist stjórn-
inni ekki að rétta við efnahag-
inn, muni hún ekki halda velli
lengi, og þá muni hægri öflin
láta meira til sin taka.
Stjórnleysi undanfarinna
mánaða hefur ótvfrætt verið
vatn á myllu þeirra, og verður
það þó enn meira, ef það
heldur áfram. Það er þvi
engan veginn útilokað, að
hægri öflin eigi eftir að ná
völdum i Portúgal. Það getur
oltið á þvi, hvernig hinni nýju
stióm tekst til.
Þ.Þ.