Tíminn - 12.11.1975, Page 11

10
TÍMINN
Miðvikudagur 12. nóvember 1975.
Miðvikudagur 12. nóvember 1975.
TÍMINN
11
|
llllllll
Björgvin Sigurgeir Haraidsson
Á svörtu og hvítu
1. nóvember sl. opnaði Björg-
vin Sigurgeir Haraldsson mál-
verkasýningu I Norræna húsinu
IReykjavik, en Björgvin er tæp-
lega fertugur að aldri.
Leið hans hefur um margt
veriö óvenjuleg, miðað við hið
venjulega. Hann er ættaður úr
Dýrafiröi, þar sem Jiann gekk
að algengri vinnu og stundaði
sjó á milii, en hóf siöan nám i
búfræði, bæöi á Hvanneyri og
við búfræðideild Menntaskólans
á Laugarvatni.
Hann mun þó snemma hafa
farið að huga aö myndlist, og i
tvo vetur stundaöi hann nám i
Handiða- og myndlistarskólan-
um, og tvo vetur var hann i
Myndlistarskólanum, og sigldi
siðan til náms i myndlist i
Þýzkalandi. Arið 1963lauk hann
sm ið a ke nna r a n á m i við
Kennáraskólann.
A árunum 1970—1971 stundaði
hann nám i Noregi og lauk
kennaraprófi i myndlistum,
með litafræði og skrift sem
aðalgreinar. Hann hefur ásamt
öðrum gefið út kennslubók i let-
urgerð.
Björgvin hefur stundað
kennslustörf i áratug, fyrst við
Vighólaskóla, en er nú fastráð-
inn kennari viö Myndlista- og
handiðaskólann, þar sem hann
kennir litafræði og skrift.
Eins og sjá má af framan-
sögðu, er Björgvin lærður vel i
listum,en mikill timi hefur farið
i þetta allt, minni timi hefur þvi
orðið til listsköpunar en ella
hefði verið.
Hann hefur þó sýnt öðru
hverju, fyrst i Unuhúsi áriö
1963, þar sem hann hélt einka-
sýningu, og hefur siðan átt
myndir á mörgum samsýning-
um FIM, siðastárið 1975, og ein
mynda hans, „stórt myndverk”
úr steinsteypu, er á almanna-
færi. Mynd sem Reykjavikur-
borg keypti og setti upp við
Háaleitisbraut.
Á sýninguBjörgvins eru sam-
kvæmt sýningarskrá 67 verk.
Það eru tússmyndir, túss- og
vatnslitamyndir, kolmyndir,
oliumálverk og svo skúlptúr og
lágmyndir.
Yfir sýningu Björgvins er við
fyrstu sýn dálitið þunglamaleg-
ur, allt að þvi dapurlegur blær.
Myndir hans eru þungar, svart-
ar og dálitið dimmar, og oliu-
málverkin bera sama svip. Mál-
arinn fer að öllu með gát, og við
nánari skoðun virðast vinnu-
brögð hans sannfærandi. Björg-
vin notar skrift i margar mynd-
ir, og gefur það myndunum oft
sérkennilegan svip. Til marks
um það eru myndir eins og
Leiksoppur kerfisins og fl.
Þessar myndir þarfnast skoð-
unar. Þær tjá sig ekki sjálfar við
fyrsta tillit. Þær verður að
skoða.
Björgvin ársetur myndir sfn-
ar af mikilli nákvæmni og gefur
upp stærð þeirra. Þetta er mik-
ils virði fyrir þann, sem skoðar
sýninguna. Hann á þess kost að
sjá hvar listamaðurinn hóf ferð-
ina og lfka hitt, á hvaða leiö
hann er. Nýjustu myndir hans
eru áhugaverðari en hinar eldri.
Hann virðist nú vera að losna úr
dapurlegum fjötrum langskóla-
kerfisins, og tilfinningarnar
sjálfar ná þá yfirhöndinni.
Myndin Gnýr er til vitnis um
þessa þróun mála. Kraftur er
afsprengi áræðis og tilrauna.
Sömu sögu er að segja um
myndina Flug.
Oliudeildin f sýningunni, þar
sem myndheimurinn skiptist
ekki lengur svo til einvörðungu í
svart og hvitt, er viðfeldinn.
Litameðferðin er skóluð, en hún
er lfka heft um of. Það sama
þyrfti ef til vill að gerast — og á
eftir að gerast, að listamaður-
inn brjótist út úr kerfinu og finni
sinar eigin leiðir. Björgvin
styttir sér ekki leiðina, hún tek-
ur ef til vill of langan tíma. Allir
hlutir taka mikinn tima hjá
þeim, er þannig kjósa að vinna.
Fiðrildið lifir einn dag, mosinn
drepst lfklega aldrei.
1 það heila tekið getur Björg-
vin Haraldsson verið ánægður
með þann árangur, sem náðst
hefur, og næsta sýning hans
verður þó ef til vill áhugaverð-
ari en þessi, þvi ný tiðindi liggja
einhvern veginn i loftinu.
Jónas Guðmundsson.
Gnýr
Kveðjubréf úthlutunarnefndar
ÞRIÐJUDAGINN 28. október
s.l. gengu tiu rithöfundar á fund
menntamálaráðherra og fóru
þess á leit að reglum um úthlut-
un viöbótarritlauna yrði breytt i
þvi augnamiði að „þeir sem
sniögengnir hefðu verið við fyrri
úthlutanir fengju nú úrlausn.”
Af þessu tilefni birtust viðtöl við
rithöfundana Jóhannes Helga
og Kristin Reyr i Morgunblað-
inu og Timanum 29. október,
þar sem þeir félagar taka
hressilega upp i sig.
Við sem höfum setið i úthlut-
unarnefnd viðbótarritlauna
undanfarin tvö ár, höfum marg-
oft gert grein fyrir vinnubrögð-
um nefndarinnar og svarað
.gagnrýni, að þvi er okkur finnst
á málefnalegan og fullnægjandi
hátt (Morgunbl. 8. feb. 1974, 24.
jan. 15. feb. '75, Timinn 19. jan
1975, flest blöð um 15. marz
1975, sjónvarpsþátturinn Kast-
1 jós 7. feb. 1975). Þegar lesin eru
viðtölin við höfundana tvo, er
engu likara en þau svör nefnd-
arinnar hafi aldrei komið fram.
Rithöfundarnir mæla lika gegn
betri vitund þegar þeir segja að
nefndin, eöa formaður hennar,
hafi verið sett af, enda hefur það
verið hrakið með yfirlýsingu
stjórnar Rithöfundasambands
tslands. Omálefnaleg og sérlega
rætinskrif nokkurra rithöfunda
um störf nefndarinnar og ein-
staka nefndarmenn hafa svo
sem ekki verið okkur hvatning
til þess að taka aftur sæti i
henni. Skoraö var á alla nefnd-
armenn af til þess bærum
aðilum að taka sæti i nefndinni
þriöja áriö, þ.e. annast úthlutun
nú i ár. Tvö i nefndinni, Þorleif-
ur og Rannveig, neituðu ein-
dregið að taka þar sæti, en
Bergur áleit og álitur, að brott-
hvarf úr nefndinni fæli i sér
viðurkenningu á órökstuddri og
óréttmætri gagnrýni fárra en
hávaðasamra höfunda. Rithöf-
undar mega Ihuga það, að með
þessu áframhaldi gæti reynzt
erfitt að fá menn til trúnaðar-
starfa i þeirra þágu. Er þá eng-
inn að frábiðja sér málefnalega
gagnrýni.
Við nefndarmenn unum þvi
ekki að sitja undir ákærum um
„misferli nefndarinnar”, póli-
tískar veitingar eða að önnur
annarleg sjónarmið hafi legið
að baki úthlutana. Við höldum
þvi fram, og munum sýna fram
á hér á eftir, að enginn þessara
„mótmælenda” hafi átt neinn
skýlausan rétt á viðbótarrit-
launum undangengin tvö
ár,umfram þá sem veitingu
hlutu. Hins vegar var nefndinni
býsna þröngur stakkur skorinn
með naumri fjárveitingu, þar
sem svo margar umsóknír bár-
ust. Árið 1973 voru umsækjend-
ur 121. Samkvæmt reglum
ráðuneytisins var gert ráð fyrir
að úthlutað yrði til 48 höfunda,
250 þús. krónum til hvers.
Vegna fjölda umsækjenda þótti
nefndinni nauðsyn bera til að
nota sér heimild i reglunum
tilað fjölga úthlutunum, en um
leiö lækkaöi að sjálfsögðu út-
hlutunarupphæöin. Úthlutað var
til 54 höfunda, eða 6 fleiri en
reglur geröu ráð fyrir. 67 um-
sækjenda fengu ekkert. 1974
sóttu 98 um viöbótarritlaun, en
veitt var 42 höfundum, 56 af
umsækjendum fengu ekkert.
Sumir umsækjenda uppfylltu
ekki útgáfuskilyrðin. Hins veg-
ar var nefndinni gert að gera
upp á milli jafnrétthárra aðila
að þvi leyti, höfunda sem sent
höfðu frá sér verk á tilteknu
timabili. Slikt val er auðvitað
vandasamt en það byggðist á
bókmenntalegu mati. Einnig
var reynt að hafa nokkurt
samræmi milli bókmennta-
greina, og voru höfuðflokkar
þessir: skáldsögur, leikrit, ljóð,
fræðibækur, barnabækur, þjóð-
legur fróðleikur og þýðingar.
Nefndin starfaði algjörlega
sjálfstætt, og við neitum þvi
harðlega, að pólitiskt mat hafi
verið lagt til grundvallar, eins
og þeir Kristinn og Jóhannes
halda fram af smekkvisi sinni i
viðtalinu. Allt þetta hefur
reyndar komið fram i fyrri
greinum okkar, sem vitnað er til
hér að ofan.
Til frekari glöggvunar skulu
hér birtar reglur, sem nefndinni
voru settar bæði árin, 1973 og
1974, ásamt lista yfir alla hina
óánægðu höfunda og upplýsing
um um þau verk þeirra, sem
komu til álita.
Reglur 1973: Úthlutun miöast
viö ritverk, útgefiö eða flutt
opinberlega á árinu 1972, en rit-
vcrk frá árunum' 1971 og 1970
kemur einnig til greina.
Reglur 1974: Úthlutun miöist
viö ritverk, útgefin eöa flutt
opinberlega á árinu 1973.
Filippia Kristjánsdóttir. Sótt
um 1973 fyrir: Anna Dóra og
Dengsi barna- og unglingabók
1971.Flutn. i útvarp: Barnaleik-
ritiö 1 leit að jólunum, flutt 1973
og Dregur aö þvi er veröa vill
flutt i kvölddagskrá 1972. Sótt
um 1974 fyrir: Haustblóm,
ljóðabók 1973, Sumardagar i
Stóradal 1973, barnabók.
Hilmar Jónsson.Sótt um 1973
fyrir: Kannski verður þú, útg.
1970.Sóttum 1974fyrir: Fólk án
fata.útg. 1973.
Jónas Hjálmarsson. Sótt um
1973 fyrir: Trúarleg ljóö ungra
skálda. Erlendur Jónsson og
Jóhann Hjálmarsson völdu,
1972. tslenzk nútimaljóðlist.
Útg. 1971. Hillingar á strönd-
inni, ljóðaþýðingar, 1971. Jó-
hann sótti um og fékk viðbótar-
ritlaun 1974fyrirbókina Athvarf
i himingeimnum, ljóð, og er þvi
fulltrúi þeirra sem „smugupóli-
tiskt nálarauga kommissarsins
afsetta”!
Jóhannes Helgi.Sótt um 1973
fyrir: Svipir sækja þing 1970 og
þýð. á Óþekkta hermanninum
eftir Vainö Linna 1971. Einnig
fyrir Hringekjuna 1969. Gaf
ekkert út 1972. Sótti ekki um
1974, enda kom ekkert út eftir
hann 1973.
Jón Björnsson. Sótt um 1973
fyrir Valtý á grænni treyju, útg.
1951 en flutt i útvarp sem fram-
haldssaga 1971. Sótti um 1974
fyrir Jón Gerreksson, útg. 1947,
flutt I útvarp 1973. Yfirleitt voru
ekki veitt viðbótarritlaun fyrir
endurútgáfur eöa endurflutning
verka, og var Jón þvi mjög
fjarri þvi að fá úthlutun bæði ár-
in.
Jón Ilelgason sótti ekki um
1973 og fékk þvi enga veitingu.
Árið 1974 sótti hann og gaf yfirlit
yfir bækur sem hann hafði skrif-
að undanfarin ár (án þess að
geta um ártal), og var sú sið-
asta, Þrettán rifur ofan i hvatt
útgefin á árinu 1972, en bækur
frá þvi ári komu ekki til greina
viö úthlutun 1974, eins og áöur
getur.
Kristinn Reyr. Sótti um 1973
fyrir ljóðabókina Hverfist æ
hvað, útg. 1971, og sjónvarps-
leikrit, Deilt með tveim, flutt
1971. Árið 1973 kom ekkert út
eftirhann,enhannsótti um á ný
fyrir ofangreind verk.
Samkvæmt reglum nefndarinn-
ar 1974 var henni óheimilt að
veita viðbótarritlaun fyrir önn-
ur verk en þau, sem útgefin
væru eða flutt opinberlega 1973.
Ragnar Þorsteinsson. Sótt um
1973 fyrir: Það gefur á bátinn,
útg. 1970, og Upp á Hf og dauöa,
útg. 1972. Sótt um 1974 fyrir:
Skjótráöur skipstjóri, barna- og
unglingabók, útg. 1973.
Sveinn Sæmundsson. Sótt um
1973 fyrir: Einn I óigusjó, útg.
1972, og Á hættuslóðum 1970.
Sótt um 1974 fyrir: Upp meö
Simon kjaft 1973. Umsókn
Sveins mun byggjast á þvi, að
með viðbótarritlaunum eigi aö
endurgreiða höfundum sölu-
skatt i samræmi við sölu bóka
þeirra. Það viðhorf rikti ekki
innan nefndarinnar, og reyndar
munu ýmsir félagar Sveins i
sendinefndinni vera þvi ósam-
mála. I sambandi viö viðtals-
bækur eins og bækur Sveins er
álitamál, hvort viðmælendurnir
eigi ekki jafnan rétt á viðbótar-
ritlaunum og sá sem færöi i let-
ur.
(10. höfundurinn hjá ráðherra
var Björn Bjarman, en hann
mun hafa verið þar að beiðni
hinna höfundanna, en ekki á
eigin vegum, enda gaf hann ekki
út neina bók árin. 1970-’73).
Flestir þessara höfunda stóðu
að mótmælabréfi til Alþingis i
ársbyrjun 1975. í frétt um það
mál, sem birtist i Morgunbl. 8.
marz 1975, segir svo m.a.:
„Sextán höfundar hafa sent
Alþingi mótmælabréf, þar sem
þeir segjast telja að hlutur
þeirra hafi verið ósæmilega fyr-
ir borð borinn og krefjast ■ þeir
endurmats á störfum úthlutun-
arnefndar viðbótarritlauna,
sem þeir telja allsendis óviðun-
andi.” Hér fer á eftir skrá um
verk þeirra 9 höfunda, sem
undirrituðu bréfið en tóku ekki
þátt i heimsókninni til ráðherra.
Andrés Kristjánsson. Sótt um
1973 fyrir: Agúst á Hofi leysir
frá skjóöunni.útg. 1970. Agúst á
Hofi lætur flest flakka 1971, þýð-
ingar: Anna (ég) Annaeftir Rif-
bjerg o.fl. 1970-’72. Sótt um 1974
fyrir: Af lifi og sál, viðtalsbók
(Asg. Bjarnþórsson ) 1973.
Eirikur Sigurösson. Sótt um
1973 fyrir: Undir Búlandstindi.
Autfirzkir sagnaþættir 1970,
Frissi á flótta, barnasaga 1970,
Óskar i llfsháska, unglingabók
1971, Meö oddi og egg, minning-
ar Rikarðs Jónssonar 1972,
Barnaskóli Akureyrar I 100 ár
1972 islenzkar barna- og ungl-
ingabækur 1900-1971, 1972. Sótt
um 1974 fyrir: Ræningjar I Æö-
ey útg. 1973 barnab. Höf.
itrekar, að Meö oddi og egg hafi
verið metsölubók árið 1972.
Halldór Laxnesshlaut viðbót-
arritlaun 1973 fyrir Guösgjafa-
þulu.útg. 1972, Yfirskygöa staöi
1971, Innansveitarkróniku 1970.
Sótt 1974, en eina útgáfan á
Framhald á bls. 19
Guðmundur Sigurður Jóhannsson:
Mennt er máttur
— FA máltæki hef ég heyrt ólik-
ari en: „Bókvitið verður ekki I
askana látið”, og: „Mennt er
máttur”. Hið fyrra var sagt af
vonlausri þjóö! þrúgaðri og
þrælkaðri af erlendu valdi,
menntunarsnauðri og sistrit-
andi. Siðar vann þjóðin sig upp
úr ræfildómnum, og þá sögðu
menn með réttu: „Mennt er
máttur”, en enn virðast ekki
allir vera búnir að melta þessi
sannindi.
Mér varð sannarlega undar-
lega við, er ég las grein Auðunar
Hafnfjörðs Jónssonar um skóla-
mál, I þriðjudagsblaði Timans,
7. okt. 1975. Satt að segja var ég
svo skyni skroppinn að halda, að
á tslandi fyndist ekki menn nú,
sem ekki viðurkenndu gildi
hinnar bóklegu menntunar, —
eða væru þá a.m.k. nógu hyggn-
ir til að hafa þessa „háþróuðu
framúrstefnulifsskoðun” sina
ekki i hámælum, en eftir að ég
las grein Auðunar, varð ég að
viðurkenna, að mér hafði skjátl-
azt.
Af grein þessari, sem teljast
verður hin svivirðilegasta árás
á alla náms- og menntamenn,
má einna helztráða, að blessuð-
um manninum sé skólakerfið og
öll hin æðri menntun mikill
þyrnir i augum, og vil ég nú leit-
ast við að hrekja nokkuð af þeim
firrum, sem þar er haldið fram.
t greininni fárast Auðunn yfir
vaxandi aðsókn að æðri skólum
og spáir þvi, að eftir 40-50 ár
verði allir tslendingar orðnir
embættis-, skrifstofu- og verzl-
unarmenn, með áframhaldandi
þróun, og einnig fárast hann yfir
að verkmenntun sé of litil. Svo
virðist sem sjóndeildarhringur
hans sé afar þröngur. Hann
virðist ekki koma auga á neinar
aðrar menntastofnanir i skóla-
kerfinu en barnaskóla, gagn-
fræðaskóla, háskóla og þá skóla,
er rétt hafa til að útskrifa stúd-
enta. Honum virðist sem sagt
ekki vera kunnugt um að til eru
iönskólar, búnaðarskólar, sjó-
mannaskóli og fjöldi annarra
skóla, sem ekki hafa rétt til að
útskrifa stúdenta, — skóla þar
sem unglingar geta aflað sér
staögóörar æðri verkmenntun-
ar, að loknu skyldunámi.
Hitt er svo annað mál, að
vinna óbreyttra verkamanna er
það einföld, þótt vissulega sé
hún engin sæld, að engin ástæða
er til að kenna hana sem hluta
af skyldunámi, enda fá allir
námsmenn, hvort sem þeir eru i
skyldunámi eða framhalds-
námi, staðgóða þjálfun i al-
mennri verkamannavinnu á
sumrin, þegar skólarnir .starfa
ekki.
Rétt er það, að aðsókn að æðri
skólum fer árlega vaxandi, þótt
hitt sé náttúrlega alger firra, að
halda þvi' fram, að allir lands-
menn verði orðnir einhvers kon-
ar embættismenn eftir 40-50 ár.
En hins ber að gæta, að enda
þótt aðsóknin að æðri skólum
aukist, virðist aösóknin að hin-
um skólunum, er veita æðri
verkmenntun ekki minnka,
og er þvi engin ástæða til að ör-
vænta um framtið verklegra '
starfa á tslandi.
Þá má benda á, að meðan
launamisréttið i þjóðfélaginu er
jafnmikið og raun ber vitni,'
leiöir það beint af sjálfu sér, að
sem flestir reyna að komast i
hæstlaunuðustu og gróðavæn-
legustu störfin, en það eru ein-
mitt þau störf, sem krefjast
(bókl.) æðri menntunar.
Vissulega er launamisréttið
stórt vandamál, og greinir
menn á um leiðir til úrbóta.
Einn þjóðfélagshópur hefur
jafnan lýst sig fúsan til aö leysa
þetta vandamál á „einfaldan”,
friðsamlegan” og „lýðræðisleg-
an” hátt, en það eru KSML og
aðrar álika kommagrúppur. Vil
ég benda Auðuni á þessi sam-
tök, viljihann fá launamisréttið
leiðrétt með „einföldum”,
„friðsamlegum” og „lýðræðis-
legum” hætti. Ég efast heldur
ekki um, að þar muni hann fá
góöan hljómgrunn fyrir breyt-
ingartillögur sinar á skólakerf-
inu, sem mér sýnast margar,
hverjar vera sniðnar eftir kin-
verskum fyrirmyndum.
Þá heldur Auðunn þvi fram,
að skyldunámið sé of mikið og
skólaskyldan of löng. Slikt er að
sjálfsögðu matsatriði hvers ein-
staklings, og mótast afstaða
hans tíl þessara mála af menn-
ingarvitund hans og menning-
arþroska.
Tilgangur menntunar er að
öðlast meiri þekkingu á þeim
heimi, sem við lifum i, og ef
menn eru þeim menningar-
þroska gæddir, aðhafa einhvern
vilja til sliks og vilja láta telja
þjóðfélag sitt siðmenntað menn-
ingarþjóðfélag, getur þeim ekki
fundizt sú undirstöðumenntun,
sem skyldunámið veitir, of mik-
il.
Hitt er svo annaö mál, að ef
menn vilja afturhvarf til þess
miðaldaþjóðfélags, er hér rikti
á verstu niðurlægingartimum
islenzkrar þjóðar, þar sem al-
menn, bókleg menntun var eng-
in og vilji til strits og þrældóms,
eða svokölluð vinnusemi, talin
aöall allra manndyggða, geta
þeir lagt til endalausa styttingu
bóklegs skyldunáms og tveggja
ára þegnskylduvinnu unglinga..
Auðuni væri holl lesning frá-
sögn skáldjöfursins Stephans G.
Stephanssonar, af þvi er hann i
æsku sá norðlenzka skólapilta
vera að riöa suður til mennta.
Varð drengnum þá svo mikið
um, að hann féll i grát yfir þvi
hlutskipti að vera fátækur og sjá
ekki fram á neina möguleika til
að afla sér menntunar. Slikur
var hugur hans, manndómur og
námslöngun, — betur að fleiri
hefðu slikt til að bera.
Ég hef haft kynni af mörgu
gömlu fólki, núlifandi, sem likt
var um fyrir og Stephan. Náms-
vilji og metnaður var þar fyrir
hendi, en fátækt og frumstætt
fyrirkomulag menntakerfis stóð
i vegi fyrir þvi, að þetta fólk
gæti aflað sér þeirrar menntun-
ar, sem það vildi. Skyldunámiö
var ekki annað en frumstæðustu
undirstöðuatriði allra almenn-
ustu þekkingar, og svo fór þetta
fólk út i atvinnulifið og eyðilagöi
sig margt á stritvinnu og þræl-
dómi.
Þegar þetta gamla fólk litur
til baka nú, til sinnar æsku, og
ber saman við menntunarað-
stöðu ungmenna i dag, getur
það ekki annað en öfundað upp-
vaxandi æsku. „Mikið eigið þið
gott aðfá að læra”, og: „Mikið
væri nú gaman að vera ungur i
annað sinn og geta fengið að
læra”, hefur maður oft heyrt
hrökkva af munni gamals fólks.
Og nú þegar draumar þessa
fólks um velferðarrikið, þar
sem allir geta aflað sér þeirrar
menntunar sem þeir vilja, án
teljandi kostnaðar, hafa rætzt,
risa upp menn, sem útdjöfla
bóklegu námi og þeirri góðu
bókmenntunaraðstööu, sem við
búum við, niður fyrir allar hell-
ur!
Vel getur verið, aö meö
nokkrum rétti megi deila um
lengd skólaskyldu og skiptingu
skyldunáms i bóklegt og verk-
legt, en hitt munu allir menn-
ingarlega sinnaðir menn vera
sammála um, að sú bóklega
undirstöðumenntun, sem þar er
veitt, er sizt of mikil.
Um tillögu Auðuns um
tveggja ára þegnskylduvinnu
unglinga eftir gagnfræðapróf,
vií ég sem minnst tala. Venju-
legt fólk þarf ekki að gangast
undir tveggja ára þegnskyldu-
vinni til að læra að fara með
skóflu og haka, né til að læra hin
algengustu störf til sjávar og
sveita, þótt svo kunni að vera
um Auðun Hafnfjörð Jónsson.
Þá heldur Auðunn þvi fram að
hin, sem hann vill meina, langa
skólaganga og minnkandi lik-
amleg vinna leiði unglingana til
„aukinna afbrota og reiðuleys-
is.” Þessu er ég ekki sammála.
Það, að aukin skólaganga (og
þar innifalin aukin menntun)
leiöi unglingana til aukinna af-
brota, er alger firra. „Þekking-
in er undirstaða dyggðarinnar”,
segir fornt spakmæli, eignað
Sókratesi.
Afbrotahneigð held ég mark-
ist fyrst og fremst af skapgerð
og arfgengri glæpahneigð, og
einnig i sumum tilfellum af
óhagstæðum uppeldisáhrifum,
sem borgarlifið kann að hafa, en
þau óhagstæðu uppeldisáhrif
ber ekki að skrifa á reikning
menntunar og skólagöngu, held-
ur á reikning of lftilla samskipta
ungmennanna við náttúruna, og
væri hægt að bæta það upp með
sérstakri gerð af félagslegri að-
stöðu (meira um það siðar).
Ef með orðinu „óreiða” er átt
viö óreglu unglinga, hlýtur hver
að sjá, hversu gífurleg hugsana-
villa er fólgin bak við orð
mannsins. Sá unglingur, sem er
i framhaldsnámi, hefur mun
takmarkaðri fjárráð en sá ungl-
ingur, sem hættir námi strax
eftir miöskóla- eða gagnfræöa-
próf, eða jafnvel unglingapróf,
og fer siöan út I atvinnulifið.
Skólamaðurinn vinnur aðeins
yfir sumarið, og hefur þvi mun
minna fé til að sukka fyrir held-
ur en verkamaðurinn, sem er á
fullu kaupi allt árið.
Þá segir Auðunn i grein sinni:
„Ég get svo ekki annað, úr þvi
ég er að ræða um skólana, en
komiö þeirri spurningu minni á
framfæri við vitringana, hvers
við foreldrar eigum að g jalda af
skólakerfinu. Þar er innihaldið
allt það sama, skólinn slitur
börnin frá okkur og við getum
ekki öll hjálpað þeim i hinum
svokallaða mengjareikningi,
sem við sjálf lærðum ekki, og
fleira þvi um likt.”
Ekki sé ég neitt athugunar-
vert við þaö, að hin unga kyn-
slóö fái meiri undirstöðumennt-
un i sinu skyldunámi hpldur en
sú gamla fékk, slikt er ekki ann-
að en eðlileg og heilbrigð fram-
þróun. Hins vegar getur það
verið, að menn eins og Auðunn
fyllist duldri öfund og beiskju
yfir þeirri staðreynd, að ung-
menni, er lokið hafa skyldu-
námi, skuli geta veitt litt
menntuðum foreldrum sinum
nokkra uppfræðslu i bóklegum
fræðum.
Einnig segir Auðunn i grein-
inni: „En stærsta móðgunin og
kjaftshöggið, sem skólinn býður
foreldrunum upp á, er skyldu-
greinin kynfræðsla.
Ég leyfi mér að halda þvi
fram, að fjöldinn allur af for-
eldrum treysti sér til þess að
fræða börnin um þetta. En að
gera það að skyldunámi, að
misjafnir kennarar fræði börnin
á þessu sviði, tel ég rangt. Hitt
er svo annað mál, að þeir
foreldrar, sem óska þess, ættu
aö geta fengið fræðslu fyrir
börnin sin, en hin leiöin er árás
á friðhelgi heimilanna. Viljum
við foreldrar sjá um þetta atriði
sjálfir, hljótum við að hafa full-
an rétt til þess.”
Ekki fæ ég séö, að kynfræösla
i skólum sé árás á friðhelgi
heimilanna. Það er sannarlega
kominn timi til að hulu fordóma
og feimni sé svipt af þessum
málum og þau rædd og kennd i
skólum fordómalaust, sérstak-
lega ef tillit er tekið til þess, að
þetta flokkast undir svið allra
almennustu þekkingar. Ég
myndi vilja snúa orðum Auðuns
við og segja, að rangt væri að
láta misjafna foreldra fræða
börnin um kynferðismál.
Reynslan sýnir þvi miður, að
börn hafa i þó nokkrum tilfell-
um komið algerlega óuppfrædd
frá heimilunum um þessi mál.
Hljóta þeir foreldrar, er hér
eiga hlut að máli, þvi að vera
haldnir svo mikiíli feimni og
fordómum, að þeir hafi ekki
haft sig upp I að fræöa börnin
um þessi mál, eða þá að þeir
hafi sjálfir verið svo illa upp-
fræddir, að þeir séu ekki færir
um það.
Enn segir Auðunn: „Margur
hér á landi er eilifðarstúdent,
þvi þá er þaðkomiði þaöaðvera
styrktur af riki og bæ á marg-
vislegan máta. Svo koma þessir
blessaðir unglingar út á vinnu-
markaöinn, eftir alla þessa
skólagöngu, vankaðir og innan-
tómir.” v
Þaö skal ég segja þér, Auðunn
Hafnfjörð Jónsson, að þeir
menntaskólanemar, sem ganga
til náms i þvi skyni að verða
eilifðarstúdentar og græða á
kerfinu, eru aðeins örfáir,
a.m.k. hef ég ekki orðið var við
þann hugsunarhátt i Mennta-
skólanum við Hamrahlið, þar
sem ég stunda nám.
Og varðandi þær skrifstofu-
blækur, sem þú nefnir á nafn
annars staðar i greininni, get ég
sagt þér, að ég efast um að þeir
séu að meiri hluta til langskóla-
gengnirmenn. Ég held, að þetta
séuekki siður, „pabbastrákar”,
sem hljóta fyrirtæki og skrif-
stofuembætti i arf frá feðrum
sinum, eða þá i gegn um póli-
tiska kliku, og komast af með
sára litla menntun.
Að unglingar komi út úr skól-
unum vankaðir og innantómir,
er algjör firra. Námið þroskar
og skýrir rökrétta hugsun, en
hins vegar er ég ekki frá þvi, að
hin likamlega vinna sljóvgi
heldur hugsun manna, fyrir út-
an hið svokallaða verksvit, þótt
hún kunni að efla likamlega
hreysti.
Ef Auðunn þyrfti að leggja á
sig allan þann kostnaö og fyrir-
höfn, sem ungmenni, sem eru i
framhaldsnámi, mörg hver i
skólum langt frá heimahögum
sinum, þurfa að gera, myndi
hann hugsa sig um tvisvar, áður
en hann léti sér um munn fara
þau orð, er hann hefur um is-
lenzka námsmenn i grein sinni.
Kröfurnar eru miklar, og ég
skora á Auðunn að láta innrita
sig I öldungadeild M.H. og sýna
það og sanna, að hann sé maður
til aö standast þær (þ.e.a.s. ei
hann hefur þá menntun, sem
þarf til að geta komizt þar inn).
Hvað viðvikur þeirri hug-
mynd Auðuns að hýöa alla af-
brotaunglinga á Lækjartorgi i
betrunarskyni, vil ég segja, að
húnséákaflegahæpin. Auðvitað
myndu rollingarnir fyllast illsku
yfir slikum aðförum og hefja
nýja afbrotaöldu i hefndar-
skyni. Væri þá liklegt, að
flutningsmaður þessarar
„snjöllu” tillögu yrði manna
fyrstur fyrir barðinu á þeim.
Auðunn virðist vera dyggur
liðsmaður þeirra, er trú hafa á
likamlegum refsingum i upp-
eldisskyni og segir orðrétt
(sýnilega með söknuði): „Og
ekki má lengur slá i rass á
krakka eða aga á réttlátan hátt
að dómi foreldranna sjálfra.”
Mér hefur aldrei fundizt neitt
siölegt eða menningarlegt við
Hkamlegt ofbeldi, hvort heldur
þvi er beitt i nafni uppeldis eða i
nafni þess að frelsa föðurlandið,
þótt vissulega geti það oft sval-
aö knýjandi andlegum hvötum.
Heilbrigöara hlýtur að teljast að
leyda hegðunarvandamál barna
meö sálfræöilegum aðferöum.
Framhald á 19. siðu.