Tíminn - 25.11.1975, Page 8
8
TÍMINN
Þriðjudagur 25. nóvembcr 1975.
ÞJÓÐARBÚSKAPURINN ÞJÓÐARBÚSKAPURINN ÞJÓÐARBÚSKAPURINN
Utanríkisviðskipti 1974—1975.
Milljónir króna, f'.o.b.-virði Breytingar frá fyrra ári, %
Bráduh.* Mugii Verð2)
tölur Spú --------------------------------------
1974 1975 1974 1975 1974 1975
Utanríkisverzlun
Viðskiptakjör.
1 árslok 1974 var útflutningsverð i
erlendri mynt 3-4% lægra en að
meðaltaliá árinu 1974 en innflutn-
ingsverðvar6% hærra, þannig að
viðskiptakjörin gagnvart útlönd-
um voru rúmlega 9% lakari við
lok ársins en að meðaltali á árinu
og nær 24% lakari en i upphafi
ársins. Á árinu 1975 hafa við-
skiptakjörin haldið áfram að
rýrna, fyrst og fremst vegna
frekari lækkunar útflutnings-
verðs, og á fyrri helmingi ársins
voru þau um 14% lakari en að
meðaltali á árinu 1974. Verðlag á
mikilvægustu frystiafurðum
lækkaði nokkuð i ársbyrjun 1975
en hélztsiðan óbreytt, en verðfall
varð á frystri loðnu á Japans-
markaði miðað við fyrra ár.
Verðlag á fiskmjöli og lýsi fór
stöðugt lækkandi fram eftir ári og
um mitt ár varð einnig verðlækk-
un á saltfiski. Þessi verðlækkun
sjávarafurða fram eftir árinu á
mestan þátt i rýrnun viðskipta-
kjaranna á þessu ári, en verðlag á
ýmsum öðrum útflutningsafurð-
um hefur einnig lækkað, t.d. á áli
og landbúnaðarafurðum, en hins
vegar hefur útflutningsverð á
öðrum iðnaðarvörum farið hækk-
andi.
Á árinu 1975 hefur mjög dregið
úr hækkun innflutningsverðs frá
þvisem var á árinu 1974. Framan
af árinu gætti nokkurrar hækkun-
ar á verðlagi innfluttrar neyzlu-
vöru og fjárfestingarvöru, en
verðlag á hráefnum og rekstrar-
vörum fór lækkandi og hefur sú
þróun haldið áfram. Eftir mitt ár
hefur dregið úr hækkun innflutn-
ingsverðlags, m .a. vegna lækkun-
ar á verði helztu innflutnings-
mynta i islenzkum krónum, er
Bandarikjadollar hækkaði gagn-
vart öðrum myntum. Þar sem
Bandarikjadollar vegur mun
þyngra i útflutningstekjum en i
innflutningi dró hækkun á gengi
hans nokkuð úr skerðingu við-
skiptakjara i ár, en áður hafði
lækkun á gengi dollars, einkum á
árinu 1973, rýrt viðskiptakjör Is-
lendinga.
Með hliðsjón af verðlags-
þróuninni á fyrri hluta ársins er
spáð um 10% lækkun útflutnings-
verðlags i erlendri mynt að
meðaltali 1975 frá árinu áður og
um 8% hækkun innflutnings-
verðlags. Vegna lækkunar á
gengi krónunnar fæli þetta i sér
um 40% hækkun útflutnings-
verðlags i krónum og um 67%
hækkun innflutningsverðlags.
Viðskiptakjörin munu þvi
skerðastum 16-17% á þessu ári og
hafa þau þá rýrnað um nær 25%
frá meðaltali ársins 1973, og á
öðrum ársf jórðungi 1975 voru þau
nær 32% lakari en er þau voru
hagstæðust i ársbyrjun 1974.
Bráðabirgðatölur fyrir þriðja
ársfjórðung benda til nær
óbreyttra viðskiptakjara frá
öðrum ársfjórðungi, en þó gæti
enn verið um örlitla skerðingu að
ræða. Þessi niðurstaða rennir þvi
stoðum undir spána fyrir árið i
heild, en þó gæti hækkun
innflutningsverðs reynzt ivið
minni en spáð hefur verið, en
lækkun útflutningsverðs jafn-
framt heldur meiri.
Útflutningur
Eins og fyrr greindi er gert ráð
fyrir, að útflutningsframleiðsla
sjávarafurða verði um 2% meiri i
ár en i fyrra, en hins vegar
, dragist álframleiðslan saman um
12% og framleiðsla til útflutnings
i öðrum greinum verði svipuð
eða heldur minni en 1974. 1 heild
er þvi talið, að framleiðslumagn
til útflutnings verði svipað eða
heldur minna i ár en 1974. Fyrri
hluta ársins var þess vænzt, að i
ár gengi verulega á hinar miklu
birgðir útflutningsvöru, sem
söfnuðust á sl. ári.Reyndin hefur
þó orðið önnur og virðast nú
horfur á, að enn aukist birgðir
nokkuð á þessu ári. Birgða-
aukningin er hins vegar öll i áli
vegna samdráttar i eftirspurn á
heimsmarkaði, en ennþá er
vænzt nokkurrar minnkunar
sjávarvörubirgða.
Birgðabreytingarnar 1974 og
1975 valda þvi að spáð er 5-6%
aukningu útflutningsmagns i ár
eftir 6% samdrátt á sl. ári. Heild-
arverðmæti vöruútflutningsins
f.o.b, fyrstu niu mánuði þessa árs
nam 33.387 m. kr. samanborið við
23.742 m. kr. á sama tima 1974 og
hafði þvi aukizt um 41% i krónum.
Metið á föstu gengi reynist út-
flutningsverðmætið um 14%
minna timabilið janúar-septem-
ber i ár en á sama tima i fyrra.
Útflutningsverð i erlendri mynt
er áætlað hafa verið um 14-16%
lægra að meðaltali fyrstu niu
mánuðina i ár samanborið við
sama timabil 1974 og samkvæmt
þvi virðist útflutningsmagnið i
heild nánast óbreytt frá fyrra ári.
Útflutningur á áli hefur hins veg-
ar dregiztmjög verulega saman i
ár eða um 55% m.v. fast gengi. Sé
álið talið frá heildarútflutnings-
verðmætinu kemnr fram um 6%
minnkun m.v. fast gengi, en að
teknu tilliti til verðlækkunar út-
flutnings i erlendri mynt lætur
nærri, að útflutningsmagnið i
heild að áli undanskildu hafi vei ið
um og yfir 10% meira fyrstu niu
mánuði þessa árs enásama tima í
fyrra. Búizt er við talsverðri
aukningu álútflutnings á siðustu
mánuðum ársins frá þvi, sem
verið hefur að undanförnu, og
miðað við að aukning útflutnings-
magns annarra afurða haldist
svipuð siðustu mánuði ársins
(borið saman við sama timabil
1974) og verið hefur til þessa,
virðist spáin um 5-6% aukningu
útflutnings á árinu 1975 vera i all-
góðu samræmi við niðurstöðu
fyrstu niu mánaða ársins.
Innflutningur —
vöruskiptajöfnuður
Á árinu 1975 er spáð, að
þjóðarútgjöld án birgða- og
bústofnsbreytinga dragist saman
um 8% og að þeim samdrætti
fylgi um og yfir 16% minnkun
heildarvöruinnflutnings að raun-
verulegu verðgildi. Innflutningur
sérstakrar fjárfestingarvöru
1. Útflulningsfrainleiðslu A. Sjúvarufurðir B. Á1 C. Aórar vörur 2. Birgðabreytingar1) 3. Vöruútflutningur 35 100 26 455 5 190 3 455 -r2 220 32 880
4. Inuílutningur sérstakrur fjárfest*
ingarvöru 6 540
A. Skip og flugvélur 5 980
B. Til Landsvirkjunur 560
C. Annuð -
5. Innflutni.ngur til álverksmiðju ... 3 260
6. Almennur vöruinnlhitningur .... 37 780
þar uf olíu (5 360)
7. Vöruinnilutuiugur, ulls 47 580
(skipa og flugvéla og til Lands-
virkjunar og annarra sérstakra
framkvæmda) er talinn munu
dragast saman um 7% að magni,
einkum vegna mun minni togara-
kaupa en sl. þrjú ár. Almennur
vöruinnflutningur hefur fram
eftir árinu nokkuð stöðugt reynzt
um 15-20% minni i magni borið
saman við sama tima i fyrra og
fyrstu niu mánuði ársins reyndist
almennur vöruinnflutningur að
raunverulegu Verðgildi um 17%
minni en á sama tima 1974. Fyrir
árið allt er nú spáð, að almennur
vöruinnflutningur verði um 18%
minni en 1974. Þá er búizt við, að
hinn sérstaki vöruinnflutningur
fjárfestingarvöru ásamt
rekstrarvörukaupum tsal verði
heildarvöruinnflutnings að raun-
um 10% minni i magni en i fyrra,
þannig að i heild dragist vöruinn-
flutningur að raunverulegu verð-
gildisamanum 16 1/2% frá fyrra
ári.
Þar sem horfur eru taldar á um
5-6% magnaukningu vöruút-
flutnings, yrði hér um að ræða
töluverðan bata I vöruskiptunum
við útlönd, reiknað á föstu
verðlagi. Hallinn i vöruskiptun-
um við útlönd á árinu 1974 nam
14.700 m. kr. á verðlagi þess árs,
eða um 11% af þjóðarframleiðslu.
Samkvæmt útflutnings- og inn-
flutningsspánum yrði vöruskipta-
jöfnuðurinn i ár, reiknaður á
verðlagi ársins 1974, hins vegnar
óhagstæður um 5.100 m. kr. eða
um 4% af þjóðarframleiðslu.
Þessi umtalsverði bati vöru-
skiptanna að raunverulegu.
verðgildi eyðist þó að mestu leyti
af rýrnun viðskiptakjaranna við
útlönd, en nú er spáð um 8% verð-
hækkun innflutnings i erlendri
mynt á móti 10% verðlækkun út-
flutnings og þar af leiðandi um
16% rýrnun viðskiptakjara. Sam-
kvæmt þessu eru nú taldar horfur
á, að i ár nemi heildarverðmæti
útfluttrar vöru um 48.500 m.kr. á
verðlagi þessa árs og verðmæti
vöruinnflutnings nemi um 66.700
m. kr. Á þessum forsendum yrði
vöruskiptajöfnuðurinn þvi óhag-
stæður um 18.200 m. kr. eða um
10,3% af þjóðarframleiðslu sam-
anborið við 14.700 m. kr. vöru-
skiptahalla i fyrra — 11% af þjóð-
arframleiðslu.
Viðskiptajöfnuður —
greiðslujöfnuður
Spár um þjónustuviðskipti við
útlönd á þessu ári sýna, að búizt
er við, að þjónustutekjur kunni að
nema um 24.500 m. kr, en
þjónustuútgjöld um 24.800 m. kr.
Þjónustujöfnuður yrði þvi óhag-
stæður um 300 m. kr. á árinu 1975
samanborið við 800 m. kr. halla á
þjónustuviðskiptunum á árinu
1974. Samkv. þessu er nú spáð um
18.500 m. k. viðskiptahalla á
þessu ári, sem nemur 10,5% af
þjóðarframleiðslu, samanborið
við 11,7% á árinu 1974. Þessi spá
er þó að sjálfsögðu háð þvi, hvort
spárnar um innflutning og út-
flutning ganga eftir, en talsverð
óvissa rikir um þessar spár, eins
48 850 0,9 :-o,5 34,7 40
36 700 0,7 2 34,6 36
6 900 -f-4,2 -12 36,8 51
5 250 10,4 ^ 4 33,1 58
— 350
48 500 ~5,7 5,5 34,0 40
10 000 26,8 t-7 30,5 65
6 700 18,3 f -33 29,5 67
3 000 1,4») 43) 42,0 61
300 0,43) 55
5 000 4,0 17 43,0 85
51 700 14,2 . 18 49,0 67
(8 200) (->5,5) ( :-3) (195,0) (58)
66 700 11,7 : 16.5 46.0 68
og jafnan áður. Um innflutnings-
spána gildir, að þrir siðustu
mánuðir ársins eru að venju
miklir innflutningsmánuðir og
innflutningur i þessum mánuðum
getur þvi haft mikil áhrif á heild-
arútkomu ársins. Útflutnings-
spáin er hins vegar i rikara mæli
en spáin um innflutning háð bein-
um upplýsingum um sölu og út-
flutningsáform, einkum hvað
varðar álútflutning. Þvi' gæti
farið svo, eins og á siðustu
mánuðum árins 1974, að áform
útflytjenda reyndist ofmetin eða
komi fyrst fram eftir áramót og
útflutningur verði þvi minni og
birgðasöfnun meiri en nú eru
horfur á. Þeim varnöglum, sem
hér eru slegnir, er ekki unnt að
gefa ákveðið talnagildi, en ber þó
aðhafaihuga viðmatá væntan-
legum niðurstöðum ársins.
Viöskiptahallanum 18.500 m.
kr., sem hér ersþáð á þessu ári,
verður að mestu mætt með er-
lendu langtima lánsfé . Aætlað er,
að ný erlend lán til langs tima
nemi um 19.350 m. kr. á árinu
1975, sem er svipuð fjárhæð og á
s.l. ári, reiknað á sambærilegu
gengi. Opinberar lántökur vega
hér langþyngst, en þær eru
áætlaðar nema tæpum 12.500 m.
kr. samanborið við tæplega 9.000
m. kr. 1974, reiknað á áætluðu
meðalgengi þessa árs. Hins vegar
munu nýjar erlendar lántökur
einkaaðila og lánastofnana verða
talsvert minni en á sl. ári. Af-
borganir af erlendum lánum til
langs tima eru áætlaðar um 6.140
m. kr, þannig að nettóinnstreymi
fastra erlendra lána er áætlað
nema rúmum 13.200 m. kr.
samanborið við tæpar 14.000 m.
kr. 1974, reiknað á áætluðu
meðalgengi 1975. Þá er áætlað, að
jöfnuður annarra fjármagns-
hreyfinga verði jákvæður um
tæpar 2.800 m. kr., en þar af komi
inn um 2.300 m. kr. vegna birgða-
söfnunar tsal, en reiknað á sam-
bærilegu gengi nam þessi fjár-
magnsinnflutningur Isal tæpum
1.800 m. kr. á árinu 1974. Ahrifum
sveiflanna i útflutningi og inn-
flutningi Isal á vöruskiptajöfnuð-
inn er þannig að mestu mætt með
fjármagnshreyfingum, eins og
verið hefur undangengin ár.
Samkvæmt þvi, sem hér hefur
verið rakið, er heildarjöfnuður
fjármagnshreyfinga talinn verða
jákvæðurum 16.000m.kr. á árinu
1975. Þar sem viðskiptajöfnuður
er talinn verða óhagstæður um
18.500m. kr.yrði heildargreiðslu-
jöfnuðurinn við útlönd þvi óhag-
stæðurum 2.500 m. kr. Reiknað á
sambærilegu gengi var greiðslu-
jöfnuðurinn 1974 óhagstæður um
tæpar 8.700 m. kr. Gjaldeyris-
staðan nettó var þegar afar tæp
við upphaf ársins og hinn óhag-
stæði greiðslujöfnuður i ár felur i
sér enn frekari rýrnun nettóstöð-
unnar i ár, eða að þvi marki, að i
árslok munu skammtima skuldir
við útlönd jafngilda gjaldeyris-
eigninni brúttó, eða m.ö.o. að
nettógjaldeyriseign þjóðarinnar
verður uppurin. Gjaldeyrisforð-
inn brúttó, er hins vegar talinn
verða álika mikill I árslok og i
ársbyrjun 1975, en einkum vegna
lántöku Islendinga hjá Alþjóða-
gjaldeyrissjóðnum á árinu 1975.
Atvinna, tekjur
og verðlag.
Skráð atvinnuleysi þrjá fyrstu
fjórðunga þessa árs var að
meðaltali 0,7% af heildarmann-
afla samanborið við 0,4% á sama
tima 1974. Aukning atvinnuleysis-
skráningar i ár á,.einkum rætur
að rekja til áhrifa liins langvinna
togaraverkfalls á sl. vori. I maí-
lok snarjókst atvinnuleysi, i 1,3%
en var aftur komið niðUr i 0,3% á
þriðja ársfjórðungi. Enn sem
komið er, gefur þvi ekkert
beinlinis til kynna, að atvinnu-
leysi sé að aukast, en fram-
kvæmdahlé við Sigöldu i vetrar-
byrjun og hugsanlegur samdrátt-
ur i starfsemi frystihúsa gæti þó
valdið timabundinni aukningu at-
vinnuleysisskráningar. Þótt
skráð atvinnuleysi — að frátöld-
um áhrifum verkfallsins — hafi
þannig verið sem næst óbreytt i
ár, erljóst, að slaknað hefur á þvi
þensluástandi á vinnumarkaði,
sem rikjandi hefur verið sl. 2-3
ár, einkum þannig að vinnutimi
stunda á viku hverri jókst veru-
lega á árinu 1973 og fyrri hluta
ársins 1974, en eftir það tók vinnu-
timi að styttast á ný. A fyrra
helmingi þessa árs unnu verka-
menn i Reykjavik að meðaltali 51
klst. á viku samanborið við 53
klst. á viku að meðaltali i fyrra
árshelmingi 1974. Fækkun vinnu-
stunda var minni hjá iðnaðar-
stunda var minni hjá iðnaðar-
mönnum og sennilega óveruleg
hjá öðrum launþegum. Aukning
mannaflans á þessu ári er áætluð
nema 1 1/2% og þvi gæti sam-
dráttur yfirvinnunnar haft i för
með sér, að atvinnumagn, mælt
sem fjöldi unninna stunda, yrði
sem næstóbreytt frá þvi, sem það
var á árinu 1974.
Ahrif fækkunar vinnustunda á
tek jur verða meiri en nemur hlut-
fallslegri styttingu vinnu-
vikunnar, þar sem vinnustunda-
Framhald á bls. 13
Visítölur útflutningsverös, innflutningsverðs og viðskiptakjara
1972—1975.
Utflutningsvcrð1) lunflulningsverð2)
í ísl. kr. í í U. S. S crleudri inynt3) í ísl. kr. í í U. S. S erlendri niynt3) Viðskiptu- kj úr
1972 \r>meöullnl 100.0 100.0 100,0 luo,o 100,0 100,0 100,0
1973
1. úrsfjórðungur 153,5 160,1 150.3 134,6 140,7 131,8 114,0
Arsincðullul 143.1 139,1 131,6 121.1 120.9 114,1 115,3
1974
1. ár>ijórðungiir 171,2 176.4 172,4 141,3 143,3 139,9 123,3
2. úrsi jórðuugur 173,9 167,2 156,2 171,5 161,9 154,0 101,4
3. ársfjórðungur 200,8 169,4 160,2 199,8 168.6 159,4 100,5
4. ársfjórðungur 220,4 163,7 153,2 233,7 173,6 162,4 94,3
Arsmeðultul 191,8 167,1 158,8 184,5 162,9 152,7 104,0
1975
Fyrri árshelmingur 261,0 159,5 143,8 292,1 178,5 160,9 89,4
2. ársfjórðungur 267,6 153,3 139.4 317,3 181,7 165,2 84,3
Arsineðultul, sjiá 268,5 153,6 143,6 308,1 176,4 i ■ • 165,0 87,1
1) Verð ull:) vöruútflutningð.
2) Verð uluieniiú vöruinnflutniugs.
3) Vrerðvíhitölur í erlemlri inyut eru rciUnnður ú mælikvurðu miðgcngis (sjú töllu um vísitölur erlendra
gjaldiniðlu gugnvurt íslcnzkri króuu í kullunum uin gengismúl).
8. Vöruskiptujöfnuður ~14 700 >18 200
9. Þjónustujöfnuður -;-830 >300
10. Viðskiptujöfnuður -: 15 530 18 500
11. Viðskiptujöfnuður sem hlutfull af vergri þjóðarfrumleiðslu, % .. -f-11,7 io,5
1) Birgðauukning birgðaminnkun -f.
2) Meðalgengisbreyting krónunnnr 1974 svurur til 11% veginnar meðalhækkunar ú verði erlendi-
gjuldeyris, cn meðalgeugisbreytingin 1975, m. v. ruunverulegu gengisskrúningu junúur—ágúst og
ágústgengi óbreytt út árið, veldur um 55% verðhækkun erlends gjuldeyris.
3) Rciknuð á föstu verði sem hlutfull af heildarinnflutningi fyrra árs.
Viðskiptajöfnuður — greiðslujöfnuður 1974—1975.
Millj. kr. M. v. meðal- gengi ársins M. v. úætluð meðalgengi 1975
1974 1974 1975
Vöruskiptajöfnuður Þjónustujöfnuður + 22 785 + 1 286 + 18 200 + 300
Viðskiptajöfnuður Framlög án eudurgjulds, nettó + 24 071 +93 + 18 500
Fjúrmagnshreyfingar: + 6 991 + 4 138 + 2 821 + 1 775 + 263 + 690 + 10 415 + 1 670 + 1 125 + 2 300 + 240 + 250
Lántökur einkauðilu, nettó Lántökur lúnastofnana, nettó Erlent einkuf jármagn til rekstrar Erlent einkufjármugu til fjárfcstingur Aðrar hreyfingur, nettó -}-170
Fjármugnsjöfnuður + 9 870 + 15 298 + 16 000
Heildargreiðslujöfnuður > 5 600 + 8 680 + 2 500
100 155 155
Skýringart (. •
Vísitula miðgengis er reiknuð sem meðultul af daglegri gcngisskrúningu erlcndru gjaldmiðla gagn-
vart íslenzkri krónu, vcgið að jöfnu annurs vegar með hlutdcild landu í inn- og útflutningi vöru og
hins vegar hlutdcild einstukra gjuldiniðla í heildurgjaldcyriskuupum og -sölu. Visitalu iuiðgcngis
fyrir árið 1975 er áætluð miðuð við raunverulega gengisskráningu janúur—úgúst 1975 og að gengis-
skráning í ágúst haldist óbreytt til ársloka. v
ÞJOÐARBÚSKAPURINN ÞJÓÐARBÚSKAPURINN ' ÞJÓÐARBÚSKAPURINN