Tíminn - 24.12.1975, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 24. desember 1975.
TÍMINN
3
Nú höldum við stórubrandajól
LENGRI JÓLAHÁTÍÐ EN NOKKRU SINNI
í SÖGUNNI VEGNA FJÖLGUNAR FRÍDAGA
OÖ-Re,vkjavik. Ekkert er þvi
til fyrirstöðu að halda stóru-
braudajól i ár. Það er gömul
hefð á islandi að kaila branda-
jól, þegar almennur fridagur
bætist við jólahelgina og þegar
þeir verða fleiri kallast það
stórubrandajól. Nokkuð hefur
verið á reiki með hvað kölluð
eru brandajól, og sama er að
segja um jólahátiðina sjálfa.
Fram til um 1770 var þrihcilagt,
það er að þriðji dagur jóla var
meðtalinn og var þá það, sem nú
er kallað fridagur. Þegar þriðja
i jólum bar upp á laugardag
leiddi af sjálfu sér að einn lielgi-
dagur bættist við, og þá voru
störuhrandajól.
Nú er laugardagur almennt
orðinn fridagur og allflestir eiga
jafnframt fri á aðfangadag jóla.
í ár ber aðfangadag upp á mið-
vikudag, og af þvi leiðir að
fimm fridagar verða i röð og er
bágt að sjá að þeir geti orðið
fleiri, nema að almennum
vinnudögum vikunnar fækki i
framtiðinni. Má þvi með fullum
rétti kalla jólin i ár stóru-
brandajól.
Timinn leitaði upplýsinga um
brandajólin hjá Arna Björns-
syni þjóðháttafræðingi og fékk
þau svör, að þvi væri svo háttað
með brandajólin, að ekki væri
alveg á hreinu hvað kölluð væru
brandajól og hvað ekki. Það
getur enginn sagt um þetta at-
riði með vissu. Fólk hefur haft
mismunandi skoðanir á hvað
væru stór og hvað litil branda-
jól, svo að ekki er hægt að gefa
neina linu i þessu efni. En nú,
þegar laugardagarnir eru orðn-
ir fridagar, hljóta að koma
stærstu brandajól þegar bæði
laugardagur og sunnudagur
bætast við hátiðina, og sam-
kvæmt framansögðu getum við
með góðri samvizku haldið
þeirri hefð , að kalla stóru-
brandajól þegar fridagarnir
verða hvað flestir.
Vist er, að þegar enn var þri-
heilagt þar til fyrir rúmum 200
árum, voru stórubrandajól þeg-
ar sunnudagur bættist við. Og
nú þegar fridagarnir verða
jafnmargir og þeir geta orðið
flestir og jafnvel fleiri en þegar
þriheilagt var á sinni tið, hljót-
um við að geta fylgt fornri hefð
og kennt þessi jól við stóra-
brand.
Um uppruna heitisins er
nokkuðá huldu, en ætlan manna
er sU, að brandajólin séu kennd
við eldibrand. Skýringin er sU,
að fyrir jólin hafi þurft að aka
heim miklum eldiviði, þegar
svona margir helgidagar voru,
þvi að bannað var að vinna um
jól og á sunnudögum, að viðar-
hlaðinn hafi verið þeim mun
stærri sem helgidögum fjölgaði.
Hjá Orðabók háskólans feng-
ust þær upplýsingar, að ekki
fyndust mjög gömul dæmi um
orðið brandajól. Það finnst ekki
i íornmálsoröabókum, en
kemur fyrst fyrir i ritum Arna
MagnUssonar, þar sem elzta
dæmið finnst. En það segir ekk-
ert um hvort orðið geti ekki ver-
ið miklu eldra, þótt það hafi ekki
komizt i bók eða rit. Arni skrá-
setur orðið nærri aldamótunum
1700. Þar segir hann, að sumir
telji að það séu kölluð brandajól
þegar jóladagurerá mánudagi,
eða aðfangadagur á mánudegi,
og af sjálfu leiðir að gamlárs-
dagur er þá á mánudegi lika.
Aðrar skýringar fylgja einnig,
og þá þær að þegar fjórir helgi-
dagar koma i röð um jólin séu
það kölluð stórubrandajól, og
bendir Árni á, að sumir telji
þetta og aðrir hitt i þessu efni.
Bæjarfoss á reki úti
af Vestfjörðum
gébé—Rvik — Um klukkan átta i
gærmorgun fckk hið nýja skip
Eimskipafélags íslands, ms.
Bæjarfoss, netadræsu i skrúfuna,
en þá var skipið statt um tvær og
hálfa sjómilu út af Sauðanesi.
Aflvél skipsins vinnur þvi ekki, og
var skipið á reki meiri hluta dags
i gær. Um kl. 17-18 var varðskip
væntanlegt á staðinn til aðstoðar.
Skipið var ekki talið i neinni
hættu, þar sem veður var gott á
þessum slóðum i gær, og það rak
BH—Reykjavik — Kristinn Snæ-
land, fréttaritari Tfmans á Flat-
eyri, segir i fréttaskeyti, að snjó-
blásari vcgagerðarinnar á ísa-
firði liggi enn á hafnarbakkanum
i Reykjavik, en það sé augljóst
mál, að það sé mun ódýrara að
ryðja heiðar vestra með snjóhlás-
ara en öðrum tækjum. Mætti þá
t.d. opna Botnsheiði vikulega i
stað hálfsmánaðarlega eins og nú
er fyrirhugað.
Eirik Eylandshjá vegagerðinni
Ijáði Timanum i gær, að það væri
alveg rétt, að um nokkurt skeið
hefði snjóblásari, sem ætti að
fara vestur á tsafjörð, verið ótoll-
afgreiddur, en hann væri kominn
til Reykjavikur.
frá landi, að sögn blaðafulltrúa
Eimskips, Sigurlaugs Þorkels-
sonar.
— Það er ekki ljóst hvað þetta
er sem fór i skrúfu skipsins, sagði
Sigurlaugur, troll eða einhver
netadræsa. Það er aðeins aflvél
skipsinssem er stöðvuð, ljósavél-
ar og annað er i lagi. — Skipstjóri
á Bæjarfossi er Kristján Guð-
mundsson, en á skipinu er i allt
sjö manna áhöfn. Bæjarfoss er
Þessi blásari er eign flugmála-
stjórnar og vegagerðar og ætlun-
in er að hann verði notaður á veg-
um vestra og eins flugvellinum á
Isafirði. En fjárskortur kæmi i
veg fyrir, að unnt væri að tollaf-
greiða hann.
Við inntum Eirik eftir þvi,
hvort reynslan væri góð af snjó-
blásurum hjá vegagerðinni, og
kvað hann svo vera. Þessi snjó-
blásari væri m.a. keyptur að
fenginni reynslu og þeir væru
sannarlega ekki að kaupa svona
tæki, ef þau hefðu ekki reynzt
mjög vel, þar sem þau hafa verið
I notkun, sérstaklega á fjallveg-
um.
nýjastaskip Eimskip, það kom til
landsins i fyrsta skipti þann 1.
desember s.l. og er 240 lestir
brúttó að stærð. Þegar óhappið
kom fyrir i gærmorgun, var skip-
ið á leið frá Akureyri til Reykja-
vfkur.
Samkvæmt nýjustu fréttum, lá
Bæjarfoss við akkeri i mynni
önundarfjarðar, og beið komu
varðskips.
Jötunn kominn
niður á 1300 m
ED— Akureyri — Borunarfram-
kvæmdir eftir heitu vatni að
Laugalandi i Eyjafirði ganga
mjög vel, en þar er að verki hinn
mikli bor Jötunn, sem er i eigu
Jarðborana rikisins. NU um helg-
ina, er borunarmenn héldu f jóla-
leyfi, voru þeir komnir niður á
1300m dýpi. Nú fástúr borholunni
30sekUndulitrar af 90 gráðu heitu
vatni. Gefur þetta góðar vonir um
framhaldið.
Eftir áramótin verður unnið að
þvi að vikka borholuna og bora
lengra niður. Miðast vikkunin við
það, að holan geti skilað 60-80
sekUnduli'trum.
Hér er um að ræða fyrstu hol-
una. Næstuholu er fyrirhugað að
bora 700 m sunnar undir brekk-
um, syðst i landi Syðra-Lauga-
Mands.
Snjóblásari Vestfirðinga á
hafnarbakka í Reykjavík
5-6% AUKNING
FRAMLEIÐSLU-
MAGNS í IÐNADI
gébé—Rvik — Hjá Landssam-
bandi iðnaðarmanna fékk blaðið
þær upplýsingar, að i hagsveiflu-
vog iðnaðarins, sem er ársfjórð-
ungsskýrsla tekin saman af félagi.
isl. iðnrekenda og Landssani-
bandinu. bendi niðurstöður til
þess að nokkur framleiðsluaukn-
ing liafi orðið i iðnaðinum á 3.
ársfj. 1975, miðað við 3. ársfj.
1974. Ætla má samkvæmt þcim
upplýsingum, sem bárust um
hlutfallslega breytingu fram-
leiðslumagnsins, miðað við áður-
nefndar ársfjórðung bæði árin, og
aukningin hafi orðið i kringum
5—6%, eða nokkru minni en árið
áður.
Framleiðslumagniö varð einnig
heldur meira :1 3. ársfj. 1975, en á
2. ársfj. ársins, en sumarfri falla
aðallega á 3. ársfj. og dregur þvi
nokkuð Ur framleiðslunni af þeim
sökum i ýmsum iðngreinum.
NU er bUizt viö nokkurri aukn-
ingu framleiðslunnar á 4. ársfj.
1975, miðað við 3. ársfj. og er það i
samræmi við fyrri reynslu. Nýt-
ing afkastagetu i iðnaði var talin
nokkru betri i lok 3. ársfjórðungs
en i lok 2., á þessu ári og er það
óvenjutegt á þessum árstima.
Tæpur þriðjungur iðnfyrir-
tækja, sem svöruðu spurningum
Hagsveifluvogarinnar, hafa fyr-
irætlanir um fjárfestingu á árinu.
en á sama tima i fyrra hugði rUm-
ur helmingur fyrirtækjanna á
fjárfestingar. Fyrirliggjandi
pantanir og verkefni voru heldur
minni við lok 3. ársfj. en á miðju
ári.
Þær upplýsingar, sem bárust
um magnaukningu. gefa til
kynna, að framleiðsluaukningin
miðað við árið áður. hafi aðallega
verið i málningargerð, ullar-
iðnaði, sUtun og verkun skinna.
skipasmiði, hUsgagnagerð og inn-
réttingasmiði. 1 flestum öðrum
iðngreinum varð annað hvort
kyrrstaða eða einhver fram-
leiðsluaukning. 1 veiöarfæragerð.
kemiskum undirstöðuiðnaði og
steinefnafræði er þó um nokkra
minnkun að ræða.
Orkustofnun:
Hefur ekki tekið
afstöðu til
tillagna Eysteins
Gsal-Iteykjavik— Ég tel ekki, að
viö eigum að taka allar tillögur
sem okkur berast og samþykkja
þær. Eysteini liefur ekki verið
gefið jákvætt svar ennþá, og ég
skal engu spá um þaö, hvort það
verður, sagöi Guðmundur
Pálmason.yf irmaður jarðhita-
deildar Orkustofnunar f samtali
við Tfmann i gær, en eins og frá
vargreint i frétt i gær, kvaðst Ev-
steinn Tryggvason, jarðeðlis-
fræðingur, hafa sent skýrslu til
Orkustnfnunar, þar sem hann
hefði bent á nauðsyn þess að gera
Itarlegar mælingar i Mývatns-
sveit. Eysteinn kvaðst hafa reikn-
að með gosi á þessu svæði. frá þvi
snemma I haust, og þess vegua
hefði hann óskað eftir þvi við
Orkustofnun að þcssar mælingar
yrðu gerðar.
— Við höfum ekki enn tekið
afstöðu til þessara tillagna Ey-
steins. en þeim hefur ekki verið
neitað, sagði Guðmundur. — Við
erum sjálfir með ýmiss konar
mælingará þessusvæði. sem ekki
eru beint .gerðar vegna eldgosa-
hættu. en gefa hins vegar upplýs-
ingar i svona tilvikum. s.s.
þyngdarmælingar og nákvæmar
landmælingar. A svæðinu eru
jarðskjálftamælar og ég vil taka
það fram. að það var fyrir okkar
hvatningu og á okkar kostnað. að
settir voru upp tveir jarðskjálfta-
mælar á þessu svæði i haust. ein-
mitt vegna ótta um eldgos. — og
þeir hafa revnzt mjög vel og gefið
góðar upplýsingar.
— Við fáum alltaf margar
tillögur. Við verðum siðan að
vega þaðog meta sjálfir hvað við
álitum þær vera mikilsverðar.
Við álitum að jarðskjálftamæl-
ingarnar væru mikilvægar og
lögðum fé i þær. sagði Guðmund-
ur að lokum.