Tíminn - 24.12.1975, Blaðsíða 12

12
TÍMINN
Miövikudagur 24. desember 1975.
Sérc Ágúst Sigurðsson:
HINN DULRÆNI BODSKAPUR
Þeir, sem tóku alvarlega
samþykkt prestastefnunnar i
Skálholti á sl. sumri um dul-
trúarfyrirbærin, munu oft hafa
fundið, hve hún stangast hastar-
lega á við trú þeirra. A hinu er
siður von, að fólk hafi almennt
gert sér grein fyrir þvi, að sam-
þykktin er i fullri mótsögn við
hinar ýmsu frásögur Bibliunn-
ar, enda er kunnátta manna i
hinum helgu fræðum litil,
a.m.k. miðað við það, sem áöur
var, vegna þess að heimilisguð-
rækni er nær aflögð meö þjóð-
inni og kirkjugöngur mjög tak-
markaöar. — Máli þvi, sem hér
er flutt, skal þess getið, til upp-
lýsinga og fræöslu, að við
samningu hverrar einustu ræðu,
siöan samþykkt dultrúarvið-
vörunarinnar var lýst frá
prestastefnunni, hefur undir-
ritaður fundiö til hins alvarlega
ósamræmis, sem er á hlýðni við
samþykktina, er biskupinn yfir
Islandi hefur fylgt eftir og út-
skýrt i fjölmiðlum, og trú-
verðugri útlegging Guös orðs,
eins og þaö er að finna i hinum
helgu ritningum. Fyrsti
áreksturinn var við hið hug-
þekka spádómsljóð Jesaja, er
svo oft er til vitnað vegna
fegurðar og tignar, en spá-
maöurinn sá fyrir komu
Messiasar, hins liðandi þjóns
mannanna, i fjarsýn margra
alda. Forspár eru dulræn fyrir-
bæri, og hljóta þeir, sem að
hinni sérkennilegu tillögu stóðu,
og svo hinir, er samþykktu
hana, að hafa gert sér þess
grein á bibliufræöilegum þekk-
ingargrunni. Þetta eina atriði er
tilfært hér úr Gamla testament-
inu, af þvi að það eitt ætti að
vera nægjanlegt til þess að
forða allt að þvi hálfri presta-
stéttinni, sem hér lagöi hönd að,
frá slikri ofdirfð, sem svo ský-
laus árás á Bibliuna er. Nema
um hreina sefjun hafi verið að
ræöa, er lokað hafi öllum leiðum
þekkingar og hugsunar til rök-
rænnar niöurstöðu og óbrostinn-
ar ályktunar.
t beinu framhaldi af spádóm-
um Jesaja um komu Jesú Krists
i heim mannanna, skulum vér
huga að hinum næsta tima, áður
en hann fæddist, i frásögn
Lúkasar, 1.-2. kafla. Þar er fyrst
greint frá fæðingu fyrirrennar-
ans, Jóhannesar sonar Sakaria
prests og Elisabetar. Það er að
visu dulrænt hlutverk að boöa
komu hins óþekkta og undirbúa
jarðveginn fyrir sáningu hins
ókunna, hjörtu mannanna fyrir
kenningu þess boðanda, sem
eigi var vitaö, nema samkvæmt
spádómum og fyrirboöum,hver
og hvernig yröi. Má þar einnig
minna á orð Onnu Fanúelsdótt-
ur spákonu og Sineons, sem
heilagur andi var yfir, er þau
sáu Jesúbarn, sem fært var
Drottni, eftir lögmálinu, i
Jerúsalem, en foreldrar barns-
ins voru undrandi yfir þvi, sem
sagt var um það.
Koma Jóhannesar var meö
mjög dulrænum hætti. Sakaria
prestur sá engilvið altarishorn-
ið, er hann var að gegna prests-
þjónustu frammi fyrir Guði.
Engillinn er m.a.s. nafngreind-
ur, en hann hét Gabriel. Þótt
Sakaria yrði hræddur, sem sýn-
ir, að hann var ekki skyggn, töl-
uöu þeir saman engillinn og
hann og var staðfesting orða
engilsins og erindis sú, að
Sakaria varö mállaus, unz boð-
skapur Gabriels engils var fram
kominn. Ásamt þessari frásögu
er einnig greint frá þvi, er eng-
illinn kom til Mariu meyjar og
boöaöi henni, að heilagur andi
kæmi yfir hana og kraftur hins
hæsta myndi yfir skyggja hana
og fyrir þvf yröi þaö, sem fædd-
ist, kallaö heilagt, sonur Guös.
Þar sem óliklegt er annað en
lesandanum þyki mál þetta dul-
rænt og I öllu ósamræmi við
Skálholtssamþykktina, er hann
góðfúslega beðinn að kynna sér
upphaf Lúkasarguðspjalls til
þess að geta sjálfur ihugað
þessa undarlegu hluti. Þá finnur
hann lika þann mun, sem er á
jólaguöspjallinu eins og það er i
fyrstu 14 versum 2. kaflans og i
hinni styttu mynd, þar sem öllu
yfirskilvitlegu og dularfullu er
sleppt, samkvæmt viðvörun
Skálholtssamþykktar. Þannig
hljóðar það jólaguðspjall, sem
oss leyfist að flytja:
En þaö bar til um þessar
mundir, að boö kom frá
Agústusi keisara um aö skrá-
setja skyldi alla heimsbyggö-
ina. Þetta var fyrsta skrásetn-
ingin, er gjörö var, þá er
Kýrenius var landstjóri á Sýr-
landi. Og fóru þá allir til aö láta
skrásetja sig, hver til sinnar
borgar. Fór þá einnig Jósef úr
Galileu frá borginni Nazaret
upp til Júdeu, til borgar Daviös,
sem heitir Betlehem, þvi aö
hann var af húsi og kynþætti
Paviðs, til þess aö láta skrá-
setja sig ásamt Mariu heitkonu
sinni, sem þá var þunguö. En á
meðan þau dvöldust þar kom aö
þvi, aö hún skyldi veröa léttari.
Fæddi hún þá son sinn frumget-
inn, vaföi hann reifum og lagöi
hann i jötu, af þvi aö þaö var
eigi rúm fyrir þau I gistihúsinu.
Og i þeirri byggö voru fjárhirö-
ar og gættu um nóttina hjaröar
sinnar.
Lengra er jólaguðspjallið ekki,
ef Skálholtssamþykkt er haldin
— og þó helzt einu versi styttra,
þvi aö orðin um fjárhirðana eru
merkingarlaus, ef eigi má segja
frá þvi, sem fyrir þá bar. Frá-
sögn Lúkasar af þvi, er engill
Drottins stóö hjá fjárhirðunum,
er jafn augljóst dularfyrirbæri
og það, er engillinn birtist
Sakaria og Mariu, nema enn
stórkostlegra, þar sem þeir sáu
hann margir I einu og heyrðu
mál hans. Gegn öllu þessu er
Skálholtssamþykkt beint, og þá
ekki siður þvi fágæta dular-
fyrirbæri, er dýrö Prottins
Ijómaöi i kringum fjárhiröana á
völlunum, enda urðu þeir
hræddir, likt og Sakaria áður.
Eins og þá visar engillinn til
jarteina, er hann boöar þeim
hinn mikla fögnuð, sem veitast
á öllum lýðnum : Yður er i dag
frelsari fæddur. Sönnunin var,
að þeir fyndi ungbarn reifað og
liggjandi i jötu.
I Nýja testamentinu segir sið-
ar frá ýmsum dularfyrirbærum.
Eru oss efst i huga kraftaverk
Jesú Krists og lækningar, sem
hann vann i augsýn margra, allt
frá þvi, er hann breytti vatni i
vin i brúðkaupinu i Kana, sem
er fyrsta kraftaverk hans, sem
opinbert varð. En þar er þess
siöurgetið, að jarðneskir menn,
sem umhverfis voru, sæju engla
eða önnur dularfull fyrirbæri,
heldur yrðu hins áþreifanlega
varir, sem var sýnilegur árang-
ur andlegs krafts hans. Þess
vegna eru forsögur jólaguö-
spjalisins, og slðan þaö sjálft I
enn rikara mæli, dulrænni en
aörar frásögur Bibliunnar, aö
Sakaria og Maria og siðan fjár-
hirðarnir sáu engil og andaver-
ur og hlýddu á orð þeirra og
boðskap, sem þau sannreyndu.
Mörgum mun þykja jólaguð-
spjallið ná hámarki fegurðar og
hátiðleika, þar sem segir frá
þvi, er fjöldi himneskra her-
sveita var i fylgd með englinum,
er lofuðu Guð og lýstu friði á
jörðu og velþóknun yfir mönn-
unum. En þar er lika viö dular-
fulla og yfirskilvitiega mest.
Þeir, sem geta fundið jólin án
hinnar dulúðugu frásögu Lúkas-
ar, fylgja fjárhiröunum ekki
eftir i hugblæ hátiðarinnar, er
þeir fóru og fundu ungbarnið,
eins og Drottinn hafði boðið
þeim. Né heldur lofa þeir Guð
með þeim, er þeir höfðu fundið
allt eins og engillinn hafði kunn-
gert þvi að þeir, sem hafna
dularfyrirbærum og telja trú á
þau skaðl. og jafnvel ókristi-
lega, trúa vitanlega ekki oröum
Bibliunnar um það, er Sakaria
og Elisabeti fæddist sonurinn
Jóhannes með þeim atvikum, er
greinir, þaðan af siður þvi, er
kraftur hins hæsta yfirskyggði
Mariu og sonurinn, sem oss var
gefinn, hafi veriö hinn eingetni
fööurins. Þeir, sem þannig
álykta og ætla, að hér hafi allt
orðið með eðlilegum hætti og
venjulegum atvikum, hljóta að
telja sig betur kristna en aðra
menn, úr þvi að þeir vara svo
gagngert við dultrúnni, sem
Skálholtssamþykkt vottar. En
samt er ekki liklegt, að i þeim
hópi muni margir vilja stytta
jólaguðspjallið, hætta þar, sem
engillinn kemur til sögu. En á
það reynir nú um hátiðina,
hvort þessir menn halda viö orö
sin frá i sumar, eða orð Guðs i
helgri bók.
I samræmi við þetta veröur
oss hugsað til jólasálmanna.
Eru þeir ekki forkastanlegur
samsetningur i anda dultrúar-
innar, þar sem gjarna er lýst
englasöng, himnesku Ijósi, höfö-
aö til meyjarfæöingar o.s.frv.?
Þannig stenzt ekkert versið i
sálminum Heims um ból gagn-
rýni Skálholtssamþykktar, og
litið veröur eftir af ýmsum
hinna, t.d. aðeins 3. versið i
sálminum I dag er glatt.
Eins og litiö er eftir af orði
Guðs um aðdraganda og atburð
jólanna og litið af sálmum
skáldanna, er hættast við, að lit-
iðyrði eftir af jólunum sjálfum,
ef vér hlýddum Skálholtssam-
þykkt.
I einlægu Guðstrausti skulum
vér vænta þess, að oss fyrirgef-
ist aö ganga i gegn Skálholts-
samþykkt á helgri hátiö, ef vér
hverfum enn I huganum á hinn
undrunarlega vettvang, þar
sem dýrö Drottins Ijómar og vér
hlýöunt á orö engilsins, sem
boöar oss hinn mikla fögnuö:
Yður er i dag frelsari fæddur.
Og þá er það, að jólin koma i
setur trúarinnar i sálinni, og vér
sjáum fyrir oss fjölda him-
neskra hersveita, er lofa Guð i
upphæðum og boða friö á jörðu
og velþóknun yfir mönnunum.
Undir söng þeirra skulum vér
taka, enn einu sinni, englasöng-
inn, sem aldrei þverr, hversu
öndvert, sem mannasetn-
ingarnar risa.
Gleðileg jól.
Ágúst Sigurösson
á Mælifelli.
Alvara og hálfkæringur
Tómas Guðmundsson:
Léttara hjal.
Forni
Hér koma þá sérprentaðar I
bók greinar Tómasar undir
nafninu Léttara hjal úr Helga-
felli. Þeim fylgir inngangur eft-
ir Eirtk Hrein Finnbogason um
gildi þessara greina og iþrótt
höfundarins. Svo er eftirmáli
Tómasar sjálfs, sumpart ung-
um lesendum tilskilningsauka á
gamalli tið og sumpart var-
ygðarorð vegna þess að nú sér
hann sitt hvað i öðru ljósi en þá.
Auk þess er i bókinni eftir-
mælagrein Tómasar um
Magnús Asgeirsson en i minn-
ingu hans er bókin gefin út. Sú
minningargrein er i fullu gil’di.
Þaðerengin furða þó að höfund-
ur segist lengi hafa verið tregur
til að láta þetta birtast i bókar-
formi. Það er löngum vafasamt
hvort gamlar dægurmálagrein-
ar eiga erindi I bók. Vist eru
þetta greinar um dægurmál.
Höfundur segir sjálfur að stund-
um hafi kaflar verið orðnir úr-
eltir áður en heftið komst á
prentsvoað breyta varð. Nú eru
liðin 30 ár en að visu er þetta
ekki birt til þátttöku i umræðum
liðandi stundar.
Tómas er það merkilegt og
hugstætt skáld að menn vilja
þekkja hann vel. Þvi mun
margur vilja sjá það sem hann
hefur frá sér sent I óbundnu
máli. Þó hygg ég aö meira finn-
um við af honum sjálfum i
þáttabókum þeim sem hann
gerði með Sverri Kristjánssyni.
I greinum eins og þessum kem-
ur oft fram ávöxtur af viðræð-
um manna þannig að þær eru
meira en frá einum komnar þó
aö einn sé ábyrgur fyrir. En svo
er oftar og viðar að þegið er frá
öðrum.
Þó að menn skrifi um dægur-
mál kemur þar oft fram skoðun
og boðskapur sem hefur miklu
almennara og viðtækara gildi.
Svo er vissulega um þessar rit-
gerðir.
Deilur listamanna og Jónasar
frá Hriflu setja talsverðan svip
á bókina. Helgafell stóð þar að
vonum með listamönnunum. I
hita bardagans er lögö áherzla á
samstöðu listamanna. Þó sá
Jónas ráð til þess að spilla henni
með því að fela þeim sjálfum að
skipta opinberu fé á milli sin.
Telja sumir að listamannasam-
tök hafi búiö að þeim ófriði allt
til þessa.
Það er varla nema ómur af
m ó t b 1 æ s t r i n u m gegn
Hallgrimskirkju sem finnst i
þessari bók. Tómas fór gætilega
og mælti ekki gegn byggingunni
nema með fyrirvara eins og á
stæði, en vitnar þó til næsta
samhljóða álits kunnátttu-
manna, en finnst þó likanið „sizt
verra en sams konar „modell”
sem kunnáttumenn i köku-
skreytingum búa til úr marsi-
pan”. Nú heyrist turninn aldrei
niddur. Hann átti að fara svo
illa við umhverfið, en min
reynsla er sú að hvaðan sem ég
littilhansaf götum borgarinnar
er hann jafnan við himin að
bera. Kunnáttumennirnir hafa
kannske metið sjálfa sig svo háa
aö þeir lita niður á turninn eöa
miðað við að likanið stæði milli
bragganna sem þá voru á holt-
inu. En i þessu sambandi á það
sjálfsagt við sem Tómas segir á
bls. 39 og 40 að það „sem einn
áhorfendanna finnur ekkert i
nema „ljótleikann” tali virðu-
legu máli tignar og fegurðar við
þann, sem það mál er tamara”.
Svo er um marga list, — lika
skáldskap.
Tómas gerði sér far um að
vera skemmtilegur i þessu hjali
og hann kann vel til þess. Þar er
sama hvort hann ræðir um kyn-
ferðisfræðslu, tunglferðir eða
annað. Venjulega er gaman-
semin i fullri alvöru. Eirikur
Hreinn bendir á að þessar rit-
gerðir geti veriö kennslubók i
þvi að niða og sviviröa meö
prúðum og hógværum oröum.
Ég hygg að aldrei hafi Alþingi
verið svivirt jafn niðangurslega
og þegar Tómas segir: „Hitt
væri fullkomið áhyggjuefni, ef
þjóðin tæki að bera meiri
virðingu fyrir þvi, aö öðru
óbreyttu.”
I hjali þessu er skotið skildi
fyrir svokallaða lögskilnaðar-
menn, sem ekki vildu lýsa yfir
sambandsslitum við Danmörk
fyrr en ræöa mætti við Dani að
striöi loknu. Nú lætur Tómas
liggja að þvi i eftirmála aö þau
samtök hafi nánast verið til
mótvægis gegn þeim sem vildu
stofna lýðveldi áöur en 25 ára
timabil sambandslaganna var
runnið út. Samkvæmt þvi hefur
þarna verið að verki það lögmál
að þegar einn fer á yztu þröm
öðrum megin leiðir það til þess
að annar fer úrskeiöis hinum
megin.
Fyrir fimmtuga menn og
meira er það að mörgu leyti
skemmtileg upprifjun að sjá
þessar greinar. Þá þótti okkur
vænst um þær vegna þess að
þær tóku ákveðna afstöðu gegn
nazismanum þegar ýmsir mæt-
ir menn voru þó hallir undir
hann. Og vissulega má ýmislegt
læra af stilbrögðunum.
H.Kr.