Tíminn - 04.01.1976, Blaðsíða 12

12
TÍMINN
Sunnudagur 4. janúar 1976.
Menn 09 mákfni
Voru kjarasamningarnir
merkasti atburðurinn 1975?
Gamla árið brennt út og nýju ári fagnaö um s.l. áramót. Tlmamynd Kóbert
Svar Jóns
Sigurðssonar
I útvarpsþætti Páls Heiðars á
nýársdag svöruðu ýmsir merkir
menn þeirri spurningu, hver hefði
verið merkasti atburður ársins
1975 hérlendis. Flestir nefndu út-
færslu fiskveiðilögsögunnar i 200
milurnar. Jón Sigurðsson, for-
stjóri Hagrannsóknastofnunar-
innar, nefndi hins vegar kjara-
samningana, sem voru gerðir i
júnimánuði. Mörg rök hniga að
þvi, að svar hans sé rétt, ef átt er
við.þann atburð, sem hafi haft
mikilvægust áhrif á árinu sjálfu.
Þessir kjarasamningar voru líka
sögulegur atburður, að þvi leyti,
að þeim var meira i hóf stillt, en
titt hefur verið um skeið, þegar
samið hefur verið án verkfalls.
Þær lýstu góðum skilningi beggja
aðila á þvi erfiða efnahags-
ástandi, sem þjóðin bjó við, en
það er hið erfiðasta, sem hér
hefur verið um 40 ára skeið sam-
kvæmt upplýsingum Hag-
rannsóknastofnunarinnar, en þá
er átt viðþjóðartek jurnar. Áhrif
þessara kjarasamninga hafa lika
orðið hin mikilvægustu, en til
þeirra má m.a. rekja, að veru-
lega hefur dregið úr verðbólgu-
vextinum á siðari hluta ársins og
að innflutningsmagnið dróst
verulega saman á árinu. Versn-
andi viðskiptakjör komu hins
vegar i veg fyrir að þetta dragi úr
viðskiptahallanum. Minnkandi
verðbólguvöxtur og minnkandi
innflutningurerforsenda þess, að
sigrazt verði á efnahagsvandan-
um. Þess vegna var, þrátt fyrir
allt, stefnt i rétta átt á árinu 1975.
Ótalið er svo það, sem frá
sjónarmiði launþega, verður
vafalaust talinn mikilvægasti
árangur júnisamninganna. At-
vinna hélzt næg i landinu allt árið
og fór jafnvel heldur vaxandi
siðari hluta þess. Þessi mikilvægi
árangur hefði ekki náðst, ef
júnisamningunum hefði ekki ver-
ið i hóf stillt. An þess hefði komið
til samdráttar og atvinnuleysis,
þvi að fyrirtækin hefðu ekki þolað
meiri útgjöld.
Von en ekki
vissa
Flestir vestrænir þjóðarleiðtog-
ar létu i ljós þá von um áramótin,
að kreppunni væri að linna. 1 ára-
mótagrein ólafs Jóhannessonar
viðskiptamálaráðherra, sem
birtist hér i blaðinu á
gamlársdaginn, fórusthonum orð
á þessa leiö:
„Við þessi áramót vonum við,
að það versta sé að baki i efna-
hagserfiöleikum tveggja siöast-
liðinna ára. Þaö mun hald flestra
kunnáttumanna, að nú fari að
rofa til i þeim efnum, að sól fari
senn að hækka á lofti á þvf sviði.
Það er þó von, en engin vissa.
Nokkur batamerki eru þó þegar
sýnileg . Þannig hefur til muna
dregið úr verðbólguhraðanum á
siðari helmingi þessa árs, sem nú
eraðkveðja.Likureru tilþess, að
talsvert dragi úr viöskiptahallan-
um á komandi ári, og er það
raunar alveg óhjákvæmilegt, þvi
aö án þess siglir þjóðarskútan
beint i strand. Á hvorugu þessu
sviði má þó búast viö stórstigum
breytingum, enda getur verið
vafasamur ávinningur að of
snöggum umskiptum. Bati er þó
bundinn þvi skilyrði, að þjóðin
sniði sér stakk eftir vexti i eyðslu
og framkvæmdum, þ.e. fari ekki
fram úr þvi, sem getan leyfir.
Afkoma ri'kissjóðs ætti að fara
batnandi á þvi ári, sem nú fer i
hönd, nema einhver óvænt atvik
komi til. Þó að framkvæmdir
dragist eitthvað saman, verður
að leggja áherzlu á að tryggja at-
vinnuöryggi og fullkomna fram-
leiðslustarfsemi. En hinn gullni
meðaivegur á milli þenslu-
hjöðnunar og nægrar atvinnu get-
ur verið vandrataður. Vonandi
tekst að þræða þann stig með
þeim hætti, að lifskjör almenn-
ings geti haldizt i horfi og heldur
farið batnandi.
Það verður annars að játa, að
framvindan i efnahagsmálum er
háð mörgum óvissum atriðum.
Það varðar t.d. miklu, að kjara-
mál leysist á sanngjarnan og
raunsæjan hátt. Það er og for-
senda efnahagslegs bata, aö ekki
komiafturkippuriþærhorfur um
viðskiptakjör, sem nú eru likleg-
ar.”
Kjaramálin
Ólafur Jóhannesson vék að
kjaramálunum i áramótagrein
sinni og fórust honum m.a. orð á
þessa leið:
„Óleyst kjaramál eru mönnum
eitt helzta áhyggjuefni um þessar
mundir. Með kjarasamningum
við Bandalag háskólamanna
hefur veriö gefið visst fordæmi.
Lög um framlengingu fresta hjá
Kjaradómi sýna, að rikisvaldið
vill gera sitt ýtrasta til að leysa
kjaramál opinberra starfsmanna
með samningum. Nú þarf að nota
timann vel. Aðilar þurfa að setj-
ast niður og ræða málin i fullri
einlægni og með þeim fasta
ásetningi að ná endum saman.
öllum eru augljósar þær forsend-
ur sem fyrir hendi eru. Lausn
þarf að finna á þvi samnings-
réttarmáli, sem opinberir starfs-
menn viröast setja á oddinn. Ég
held, að þar þurfi þeir að sætta sig
við að ná markinu i áföngum.
Með gagnkvæmum skilningi ætti
það mál að leysast.
t almennum ályktunum hefur
Alþýðusambandið sett fram
stefnumið, sem á margan hátt
eru hófleg og skynsamleg miðað
viöaðstæöur. Þærályktanir þurfa
sumar hverjar nánari skýringar
og skilgreiningar við. Nú riður á
aö atvinnurekendurláti ekki á sér
standa. Það hlýtur öllum að vera
ljóst, að ekki verður komist hjá
einhverri kauphækkun. Það þarf
að ganga að þvi að ræða málin og
koma þeim á hreyfingu.
Þagnarþófið er timaeyðsla. Það
er öllum mestur óhagur, að hjól
atvinnulifsins stöövist. Þaö mun
ekki standa á rikisstjórninni að
gera þvi það sem i hennar valdi
stendur til að greiða fyrir
skynsamlegri lausn þessara
kjaramála. En góður vilji og
gagnkvæmur skilningur er aðal-
atriðið, og þaö sem mest veltur
á.”
Ný verkefni
Talsvert hefur verið rætt um,
hvort fiskiflotinn islenzki sé orð-
inn of stór. Lúðvik Jósefsson
hefur bent á, að útreikningar,
sem hafi verið gerðir um það,
hafi ekki verið nægilega vel
unnir. Þannig sé ekki tekið með i
reikninginn, að stór hluti fiskiflot-
ans sé orðinn gamall og úreltur,
og hljóti þvi' að heltast fljótlega úr
lestinni. Sennilega hefur óheil-
brigt sjóðakerfið staðið i vegi
eðlilegrar þróunar i þessum efn-
um. Þá er svo að athuga, að þótt
draga þurfi úr veiðum vissra fisk-
tegunda um stundarsakir, má
reikna með, að þær geti aukist
fljótlega aftur.
Siðast, en ekki sizt, er svo að
nefna það, að enn eru ýmsar fisk-
tegundir við landið litið eða ekk-
ert nýttar. Þar er að finna verk-
efni fyrir fiskiflotann, sem ekki
hafa verið tekin með i áðurnefnd-
um útreikningum. Hér þarf að
hefjasthanda af miklum dugnaði.
I þvi sambandi er hollt að minn-
astþess.hvemigbrugðizt var við
á kreppuárunum miklu 1934-1938.
Þá var hafizthanda um byggingu
hraöfrystihúsa, skreiðarfram-
leiðslu og karfavinnslu, svo að
nokkuð sé nefnt, og þannig sigrazt
á þeim miklu erfiðleikum, sem
hrun saltfiskmarkaðarins hafði i
för með sér. A sama hátt þarf að
bregðast við nú. Það þarf að stór-
auka rannsóknastarfsemi og
markaðsleit til að tryggja nýtingu
fisktegunda, sem nú eru vannýtt-
ar eða ónýttar. Þar biöa fiskiflot-
ans og vinnslustöðvanna ný verk-
efni. Þannig þarf að bregðast við
þeim samdrætti, sem þarf að
verða á þorskveiðum um stund.
Útfærsla fiskveiðilögsögunnar i
200 milur, verður okkur til litils,
ef við vinnum ekki kappsamlega
að þvi að nýta alla þá möguleika,
sem hún skapar okkur.
Hve langt verður
þorskastríðið?
Eins og sakir standa nú, er ekk-
ert lát sjáanlegt á hinni ósáttfúsu
stefnu brezku stjórnarinnar i
landhelgisdeilunni. Einstakir
brezkir ráðherrar segja að visu,
að þeir vilji semja, en hingaö til
hafa þeir ekki nefnt aðrar tölur en
þær, sem annaðhvort myndu
leiða til útrýmingar á þorskstofn-
inum eða til svo stórfellds sam-
dráttar á veiðum Islendinga, að
hérhlyti að skapast almenn neyð.
Þessar tölur sýna, að hér er á
ferðinni hin löngu úrelta stjórn-
kænska brezkra stjórnmála-
manna að látast vera fúSastir til
samninga, þegar þeim er sizt i
huga að ná sanngjörnum
samningum. Bersýnilegt er, aö
þeir Wilson og Gallaghan treysta
blint á yfirburði brezka flotans og
ætla i skjóli hans að halda uppi
veiðum á Islandsmiðum eins
lengi og hægt er. Þess vegna má
búast við, að þeir haldi þorska-
striöinu áfram alveg fram undir
þann tima, er til úrslita dregur á
hafréttarráðstefnunni, en það
verður sennilega ekki fyrr en I
ágúst 1976. Fullvíst er talið nú, að
fundur hafréttarráðstefnunnar,
sem verður haldinn i marz—mai i
vor, muni ekki nægja til sáttaum-
leitana um helztu ágreiningsefn-
in og þvi verði haldinn nýr fundur
i ágústmánuði. Islendingar verða
að búasigundir að þurfa að heyja
þorskastriðið þangað ti.l, ef
brezka stjórnin verður ekki búin
að læra áður, hve óhyggilegt
þorskastriðið er. Hitt verður að
telja liklegt, að hún beygi sig fyrir
niðurstöðu, sem væntanlega fæst
á hafréttarráðstefnunni. Þetta er
þó engan veginn vist. Þvi er viss-
ast fyrir Islendinga að búa sig
undir það, að þorskastriðið verði
bæði langt og hart.
Afstaða brezku
þjóðarinnar
Þess er gott að minnast i
þorskastriðinu, að það er ekki háð
viö brezku þjóðina, heldur óbil-
gjama og nýlendusinnaða for-
ustumenn hennar. Þannig hefur
skozki þjóðernisflokkurinn lýst
fullri samstöðu með tslendingum
og sama hefur Kommúnistaflokk-
ur Bretlands einnig gert. Þá gerð-
ist þaö rétt fyrir jólin, að haldinn
var fúndur i flokksstjórn Verka-
mannaflokksins þar sem þorska-
striöið bar á góma. A fundinum
var samþykkt tillaga, þar sem
lýst var fylgi við 200 milna efna-
hagslögsögu, og jafnframt lýst
áhyggjum vegna þorskastriðsins,
sem hefði harðnað vegna ihlutun-
ar brezka flotans. Einn ráðherr-
anna, sem á sæti i flokksstjórn-
inni, frú Shirley Williams, taldi
tillöguna óheppilega fyrir
Gallaghan utanrikisráðherra og
reyndi að breyta henni á þann
hátt, að einnig væri minnt á þátt
islenzku varðskipanna.
Það fékk ekki nægan hljóm-
grunn. Þaðmun einkum hafa ver-
ið Eric Heffer, sem vék úr stjórn-
inni vegna ágreinings á siðastl.
sumri, er beitti sér gegn
breytingatillögu frúarinnar og
kom i veg fyrir að hún væri sam-
þykkt.
Þetta er eitt af mörgum dæm-
um þess, að Wilson og Gallaghan
hafa ekki brezku þjóðina að baki
sér i þorskastríöinu viö Islend-
inga. Islendingar eiga vafalitið
marga góða stuðningsmenn i
Bretlandi um þessar mundir og er
mikilvægt, að bæði opinberir aðil-
ar og einkaaðilar ræki sambandið
við þá meðan brezka stjórnin er
ekki viötalshæf sökum óbil-
gjarnrarkröfugerðarum veiðar á
Islandsmiðum.
Enginn íhalds-
svipur
Þótt fjárlögin fyrir 1976 geri
ráö fyrir nokkrum samdrætti
framkvæmda frá þvi, sem hefur'
verið siðustu árin, sökum efna-
hagsörðugleikanna, er tvímæla-
laust gengið eins langt i opinber-
um framlögum og fyrirhuguðum
lántökum til framkvæmda og
framast er hægt. Þvi verður ekki
með sanni sagt, að neinn ihalds-
svipur sé á fjármálastefnu rikis-
stjórnarinnar. Það er þvert á
móti stefnt að þvi, að fram-
kvæmdir verði eins miklar og
kostur er og reynt að tryggja
þannig, að Island verði áfram
eina vestræna landið, þar sem
heimskreppan núverandi hefur
ekki leitt til atvinnuleysis.
Af hálfu Alþýðubandalags-
manna er reynt að gera áróðurs-
efni úr þvi, að framkvæmdir
verði nú eitthvað minni en i tið
vinstri stjórnarinnar. Vinstri
stjórnin var vissulega mikil
framkvæmdastjórn og átti
Framsóknarflokkurinn drýgstan
þátt i þvi. En hérer ólikri aðstöðu
saman að jafna. Vinstri stjórnin
tók við af ihaldssamri stjórn, og
gat þvi sýnt mikla aukningu
framkvæmda i samanburði við
fyrirrennara sinn. Núverandi
rikisstjórn tók við af fram-
kvæmdasamri stjórn, sem gerði
eins mikið og framast var hægt.
Vinstri stjórnin fór með völd,
þegar viðskiptaárferði fór sibatn-
andi og gat þvi leyft sér mikið.
Núverandi stjórn hefur búið við
siversnandi viðskiptaárferði, og
er þvi neydd til að draga saman
seglin. Þegar þetta tvennt er haft
I huga, stenzt núverandi rikis-
stjórn alveg samanburð við
vinstri stjórnina. Báðar hafa
stefnt að eins miklum fram-
kvæmdum og uppbyggingu og aö-
staðan hefur framastleyft hverju
sinni.
Þannig mun lika jafnan verða
stjórnað, þegar Framsóknar-
flokkurinn á þátt i þvi að móta
stjórnarstefnuna. Stefna hans
hefur verið frá upphafi að stuðla
að sem mestri framför lands og
þjóðar. Þeirri stefnu mun flokk-
urinn-jafnan fylgja, en aðstæður
hljóta hinsvegar að ráða miklu
um það, hvað mikið er unnt aö
gera hverju sinni.
Vöxtur ullar-
iðnaðarins
Forustumenn Félags islenzkra
iönrekenda ræddu fyrir skömmu
við þá þingmenn, sem eiga sæti i
iðnaðarnefndum Alþingis. Margt
fróðlegtbar þar á góma. M.a. var
þar rætt um ullar- og skinna-
iðnaðinn, en það er sú iðngrein,
sem hefur eflzt langmest siðustu
misseri og virðist eiga bjartasta
framtið, ef rétt er á málum
haldið. A þessu ári mun út-
flutningurá ullarvörum nema 1.4
milljarði króna, en útflutningur á
skinnavörum 600 millj. króna.
Samtals er hér um að ræða tvo
milljarða króna. Þá er salan
innanlands áætluð um einn
milljarður króna. Samtals aflast
erlendur gjaldeyrir eða sparast
um þrjá milljarða króna á ári
vegna þessara iðngreina.
Vaxtarmöguleikarnir eru þó enn
miklir, einkum á sviði ullarvar-
anna. Sérfróðir menn sem hafa
kannað þessi mál, telja t.d. að
hægt eigi að vera að tvöfalda út-
flutning ullarvara, þannig að
hann nemi um 3 milljöröum
króna á ári. Þá er reiknað með
þvi, að sauðfjárstofninn veröi
óbreyttur, en ullin komi betur til
skila en nú. Sökum þess hve ullar-
verðið er lágt, kemur ullin ekki
eins vel til skila nú og ella myndi
vera. Það sem hér þacf að gera,
er að greiða hærra verð fyrir
ullina, en lækka þá t.d. i staðinn
útflutningsuppbætur á kjöti. Hér
væri aðeinsum tilfærslu að ræða,
sem ætti að geta orðið öllum til
hags.
Það er einn af kostum ullar-
iðnaðarins, að hann veitir tiltölu-
lega meiri atvinnu en margar
aðrar iðngreinar. Hann hefur
lengi verið þýðingarmikil at-
vinnugrein á Akureyri, en er nú
orðinn það á mörgum stöðum
viða um land. Hann er sú iðn-
grein, sem einna bezt hentár til að
verða lyftistöng fyrir dreifbýlið.
Mikilvægi ullariðnaðarins virð-
ist dyljast mörgum þeim, sem
ræða um það af takmarkaðri
þekkingu, að draga beri saman
sauðfjárræktina. Slikur sam-
dráttur gæti orðið til þess að
kippa meii'a eða minna fótum
undan þeirri iðngrein sem nú
virðist eiga einna blómlegasta
framtið hérlendis.
Þ.Þ.