Tíminn - 04.01.1976, Blaðsíða 28

Tíminn - 04.01.1976, Blaðsíða 28
s SLS-FÓDUR SUNDAHÖFN v fyrir yóóan mat ^ KJÖTIÐNAÐARSTÖÐ SAMBANDSINS - MEÐ DRÖFN Á KÚFISKVEIÐUM Veöriö var eins og bezt veröur á kosiö þennan desembermorgun, þegar rannsóknaskipiö Dröfn sigldi út úr hafnarmynninu I Reykjavik. Talsvert frost var og logn og morgunroöinn varpaöi ævintýralegri birtu yfir borgina. Þessi dagur haföi veriö vaiinn til aö fara á kúfiskveiöar og athuga um kræklingafleka. Brátt setti skipstjtírinn, Ingi Lárusson, á fulla ferö, og stefnt var út á Sviöabrún, nánar tiitekiö Bollasviö, um tólf sjómilur frá Gróttu, en á þeim slóöum hafa áð- ur veriö geröar rannsóknir á kúfiskveiöum á vegum Haf- rannsóknastofnunarinnar. 1 þess- ari ferö var ætlunin aö veiöa u.þ.b. tonn, sem senda á til Bandarikjanna til rannstíknar, en nánar veröur komiö aö þvl siöar. Blaöamanni Timans var boðiö meö i þessa ferð, en leiðangurs- stjóri var Sólmundur Einarsson fiskifræðingur. Á Dröfn er fimm manna áhöfn, þeir Ingi Lárusson skipstjóri, Gunnar Jónsson stýri- maður, Clafur ólafsson, 1. vél- stjóri, Lárus Sigurðsson 2. vél- stjóriog kokkurinn, Heiðar Ragn- arsson. Áður en lengra er haldið er ekki úr vegi að lýsa farkostin- um eilitið nánar. Þetta sjötiu og fimm tonna skip var smiðað á Isafiröi árið 1961 og selt til Keflavikur þar sem það var gert út undir nafninu Ingibergur Ólafsson. Árið 1973 keypti Haf- rannsóknastofnunin skipið, og nafninu var breytt i Dröfn RE 135. Nauðsynlegar breytingar voru gerðar, og er skipið sérstaklega ætlað til skeldýrarannsókna. Áður en lengra er haldið, skulum við lita nokkuö nánar á kúskelina, og er þar stuðzt við skýrslu Erlu Salómonsdóttur fiskifræðings. Nýting til þessa dags Kúskel (Cyprina Islandica eöa Arctica Islandica) hefur um lang an aldur verið nýtt hér innan- lands, aöallega til beitu, en þó eru til heimildir um það m .a. i Ferða- bók Eggerts og Bjarna (1772), að hún hafi verið nýtt hér til mann- eldis. Tvivegis að minnsta kosti hefur verið reynt að selja frosinn kúfisk til Bandarikjanna, og oftar hafa verið send þangað fryst sýni með sölumöguleika i huga, en ætið hefur eitthvaö verið að, sem komið hefur i veg fyrir frekari samninga. Á árunum 1945-1946 flutti Sölu- miðstöð hraðfrystihúsanna út talsvert af hraðfrystum kúfiski til Bandarikjanna, en um svipað leyti varð vart við eitrun i skelfiski af völdum skoruþör- unga. Grunur féll þá m.a. á is- lenzka kúfiskinn, og var þvi allri sölu hætt l það skiptið.Aldrei hefur veriö sannað, að þessi kúfiskur hafi verið eitraður, en i tilefni af þessu voru hafnar rannsóknir á skelfiskeitri hjá Atvinnudeild Háskóla Islands. Ekki virtist kúfiskurinn eitraður i það skiptið. Arið 1952 flutti SIS út 50 tonn af hraðfrystum kúfiski til Bandarikjanna. Það sem þá aftr- aði frekari sölu, var að eftir aö kúfiskurinn hafði verið soðinn niöur, var lögurinn, sem hann lá i, grænleitur, og þótti það mikill ókostur. Svo var það aftur árið 1967, að sýni var sent héðan af frosnum kúfiski, en að sögn bandariska fyrirtækisins kom fenóllykt af honum i suðu, og kváðu þeir hann ófullnægjandi hráefni. Neyzla skelfisks fer stöðugt vaxandi i Bandarikjunum, og mið þeirra ganga smám saman til þurrðar. 1973 var sent sýni til bandarlsks fyrirtækis, en islenzki kúfiskurinn sem ber enska verzlunarheitið „ocean quahog”, „black quahug”, eða „mahogani clam”, þykir lélegri en „Surf clam”, en þetta fyrir- tæki benti á annað, sem nýtti isl. kúfiskinn meö þvi að meðhöndla hann á sérstakan hátt og blanda saman viö „surf clam”. Einka- leyfi hefur verið veitt i Bandarikjunum fyrir tæki og að- ferð til þess að losna við óæski- lega lykt og bragð úr kúfiski, en ekki hefur slíkt einkaleyfi verið veitt hér á landi. Nýting og veiðimöguleikar Talið er, að kúskel sé algeng umhverfis allt landið á 0-100 m dýpi. Engar kerfisbundnar rannsóknir hafa farið fram á þessum atriðum, eða vaxtar- hraöa skeljanna, nema nú siðast- liðin tvö ár. Að áliti fiskifræðinga er kúskelin sú sædýrategund er vex einna hægast. Við kúfisk- veiðar eru notaðir plógar, sem skipið dregur, en á plógnum eru tennur, sem rifa kúskelina upp, og fer hún þá i netapoka, sem er áfastur við plóginn. Eftir þvi sm næst verður kom- izt, er okkar kúfiskur ekki eins bragðgóður og bandariskur, sem er mikiö borðaður hrár, eins og MYNDIR OG TEXTI: GÉBÉ ostran. Þvi er talið mjög óliklegt, að um útflutning á hráum kúfiski geti orðið að ræða. Fjórar hug- myndir hafa þó komið fram um möguleika á nýtingu: 1. Aðflytja hann út frystan I blokkum, og yrði hann þá fullunninn erlendis. 2. Að sjóöa hann niður i smábitum i kryddlegi, sem siðan yrði notað I súpur. 3. Að þurrka kúfiskinn og mala og nota i pakkasúpur ásamt ööru hráefni. 4. Að laga fiskkraft, sem einnig yrði notaður i súpur. Töluverður ókostur er við kúfisk- inn, að hann verður mjög seigur við suðu, en að öðru leyti þykir hann mjög bragðgóður. Veiðiferðin með Dröfn En snúum okkur aftur að veiði- feröinni með Dröfn. Undir hádegi var komið á áfangastað, Bolla- svið, og gert klárt að setja plóginn fyrir borð I fyrsta halið. 1 þessari ferð var notaður bandariskur plógur, sem er nokkuð stærri en sá islenzki. Alls getur hann tekið um sjö hundruð kiló I hali, en mest hafa þeir i áhöfn Drafnar fengið 300 kg. Venjulega er halað i um það bil fimmtán minútur. Ekki gekk fyrsta halið vel, þvi að virtætlur, sem einhver af tog- urum okkar hefur sjálfsagt fleygt þarna, festist I plógnum, og að- eins nokkrar kúskeljar voru i pokanum. Reynt var aftur en frekar var aflinn tregur, aðeins fengust rúmlega 40 kg, og svo varð I næstu hölum einnig. Veitt var þarna á um fimmtán faðma dýpi. Haldið var áfram fram eftir öllum degi, en fljótlega varð ljóst að ekki tækist að ná i eitt tonn I þessari ferð. Það var mjög kalt að vera lengi á þilfari, en Heiðar kokkur hafði ætið nýtt kaffi á könnunni, til að hægt væri að hita sér, á meðan var verið að hala. Þá var hádegismaturinn ekki af verri endanum hjá honum sjósiginn fiskur, sem allir borðuðu með beztu lyst. Smám saman safnaðist kúskel- in i kassana, en bandariski plóg- urinn er þeim ókostum búinn, að hann brýtur mikið skelina, og varð þvi að vinza heilu skeljarnar úr aflanum. Þá er einnig erfiðara að vinna með hann heldur en þann Islenzka, sökum þess hve miklu stærri hann er. Ingi Lárusson skipstjóri sagði, að mestan afla hefðu þeir fengið á 15 faðma dýpi á svæðinu um 9 milur frá Gróttu og um 8 milur i Keilisnes, en þá hefðu þeir fengið tæplega 300 kg. i hali i ágúst s.l. — í september fengurn við 200-300 kg. i tveim stuttum hölum og not- A merkta svæðinu á þessu korti, hafa reynzt vera ágætis kúskeljamið, en undanfarin tvö ár hafa rann- sóknir farið þar fram. Ólafur og Lárus sturta hér úr pitígpokanum, en eins og sést, er aflinn fremur rýr. uöum þá Islenzka plóginn, sagði hann. Seinni hluta dags var ákveðið að fara á annað svæði, sem er um 6,5 milur i Gróttu og 7,2 milur i Keilisnes, en þar hefur áhöfn Drafnar mestfengið fimm körfur I 10 minútna hali. Heldur gekk veiðin betur þar, enda meira dýpi, og er það ágizkun fiskifræð- inga, að þegar kólna tekur færi kúskelin sig dýpra. Samt virtist útséð um það að það tækist nú aö veiða eitttonn, og þegar mjög var liðið á daginn, var ákveöið að hætta og var aflinn þá orðinn 500 kg og látið við það sitja. Breitt var yfir kassana með aflanum i og allir fóru I mat með- an siglt var í átt að Sundahöfn, en þar fram undan höfðanum, var settur kræklingafleki s.l. sumar i júni en ætlunin var að athuga hann. Kr ækii n ga til rau nir Kræklingaflekinn er um einn metri i þvermál, og niður úr hon- um hanga tvö akkeri sem halda honum kyrrum. Þá eru fest í hann fimm reipi með stein á endanum, og er litlum netapokum vafið um reipin. í þá setjast kræklingalirf- ur, en kræklingurinn vex mjög hægt og nær ekki markaðsstærð fyrr en eftir fimm ár i fyrsta lagi. Var þvi ekki búizt við miklu þegar leitin að kræklingaflekanum hófst. Þegar hér er komið sögu, var aldimmt orðið, og erfitt að finna litinn fleka á sjónum, þrátt fyrir að hann áttiað vera merktur með tveim belgja-baujum. Stóð öll áhöfnin upp i brú á Dröfn, eða á A þessari mynd sést plógur- inn vel. Hann er dreginn eftir botninum og kúskelin er rifin upp með tönnunum, sem sjást greinilegá. ólafur vélstjtíri stendur hjá. þilfari og rýndi allt hvað af tók út I myrkrið. Leið góð stund og þótt- ust allir hafa séð eitthvað, meðan skipið þokaðist fram og til baka. Loks, þegar haldið var að frá þyrfti að hverfa án þess að finna nokkuð, kallaði Heiðar kokkur: Þarna er hann! En þegar skipið var komið upp að flekanum kom i ljós, að önnur baujan var slitnuð af og horfin, auk þess sem aðeins eitt reipið var enn fast i honum. Getgátur voru uppi um hvað hefði valdið, annað hvort sterkur straumur eða þá að einhver bátur hefði siglt á flekann. Þegar flekinn var tekinn um borð, kom i ljós að mikið af kræklingalitrum voru i þessu eina reipisem enn var fast i flekanum. Sólmundur fiskifræðingur tók flekann með þeim útbúnaði, sem eftir var á honum, i sina vörzlu til frekari rannsóknar. Nú var orðið nokkuð framorðið, og þvi ekki hægt að fara upp i Hvalfjörð til ' að athuga um kræklingafleka þar, eins og áætl- aö hafði verið, þvi kúskelsveið- arnar höfðu tekið mun lengri tima en áformað hefði verið. Var þvi haldið til hafnar i Reykjavik og þar með skemmtilegri og fróö- legri ferö blaðamanns Timans lokið, sem þakkar áhöfn og fiski- fræöingi ánægjulega sjóferð I einn dag.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.