Tíminn - 02.04.1976, Blaðsíða 11

Föstudagur 2. apríl 1976.
TÍMINN
11
tJtgefandi Fratnsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steingrlmur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur I Edduhús-
inu vift Lindargötu, símar 18300 — 18306. Skrifstofur I
Aöalstræti 7, simi 26500 — afgreiöslusími 12323 — aug-
iýsingasimi 19523. Verö I lausasölu kr. 40.00. Askriftar-
gjald kr. 800.00 á mánuöi. Blaöaprenth.f.
Einbeitni
°9 úrangur
Á Alþingi á þriðjudaginn skýrði Ólafur Jóhannes-
son dómsmálaráðherra frá þvi, að honum hefði bor-
izt skeyti þess efnis frá ambassador íslendinga i
Washington, að Bandarikjastjórn hefði nú tekið til
alavarlegrar ihugunar að ljá Islendingum hrað-
skreitt skip til gæzlu á íslandsmiðum.
Eins og kunnugt er komst nefnd, sem dómsmála-
ráðherra skipaði til þess að kanna möguleika á -efl-
ingu Landhelgisgæzlunnar, að þeirri niðurstöðu að
bandariskir hraðbátar af Ashville-gerð og sovézkir
hraðbátar af Mirka-gerð myndu vel henta okkur. I
framhaidi af þessu mæltist dómsmálaráðherra til
þess við utanrikisráðuneytið, að það sneri sér til
Bandarikjastjórnar með ósk um fyrirgreiðslu.
Sökum þeirra skuldbindinga um varnir landsins,
sem á Bandarikjunum hvila, samningum sam-
kvæmt, var það eins eðlilegt að beina slikum til-
mælum til Bandarikjanna og það hefði verið óeðli-
legt að gera þess konar kröfu til annarra rikis-
stjórna, þótt svo ekkert hamli þvi, að við Islending-
ar leitum fyrir okkur eftir getu um hraðbáta i hvaða
landi sem er með öðrum hætti, ef til þess þarf að
koma.
Nú hafa málin hins vegar þokazt i það horf, eftir
alllanga bið að visu, að nokkur von er til þess, að við
fáum þessa fyrirgreiðslu vestan hafs, og verður að
likindum fljótlega út þvi skorið endanlega.
Efling landhelgisgæzlunnar er okkur slik nauð-
syn, að þar liggur við framtið okkar öll. Að henni
hefur verið unnið og verður gert framvegis. Fisk-
stofnarnir á miðum er auður okkar og lifsakkeri, og
við getum einskis látið ófrestað til þess að halda
velli og fara með sigur af hólmi i þeirri hrið, sem
Bretar gera að okkur. Þar getum við hvorki hikað
né hopað.
Þess vegna fór dómsmálaráðherra þess á leit við
Bandarikjastjórn, er átökin við Breta drógust á
langinn og hörðnúðu, að fá hraðbát lánaðan til
gæzlustarfa. Þess vegna hefur tilraunum til útveg-
unar á sliku skipi verið fylgt svo fast eftir sem al-
kunna er.
Óafsakanlegt
framferði
Undir þvi er þungt að búa, að islenzkir skipstjór-
ar fiskibáta skuli tugum saman leika þann gráa íeik
að stunda ólöglegar togveiðar, eins og nú hefur
gerzt við suðurströnd landsins.
Engir ættu að hafa á þvi gleggri skilning en fiski-
mennirnir sjálfir, að ákvæðum um veiðitakmark-
anir ber að hlýða, og miklu alvarlegri eru þessi brot
en ella vegna þess, að þau eru framin i miðju land-
helgisstriði, þar sem hin brýna nauðsyn á fiskvernd
er meðal helztu raka okkar. Þessir menn eru þvi
ekki aðeins að brjóta lög og reglur, heldur leggja
þeir óvinum okkar vopn i hendur, þegar sizt skyldi.
Og svivirðilegt er að hyllast til slikra afbrota og
rányrkju, þegar Landhelgisgæzlan, með sinn tak-
markaða kost skipa og flugtækja, á i vök að verjast
gegn yfirgangi og ófyrirleitni brezka flotans. Þess
konar framkoma er ,,hetjum hafsins” til mikillar
vansæmdar.
Callaghan tekur ekki
við neinu sældarbúi
Því bæði innanríkis- og utanríkismál eru í ólestri
Eftir þær tvær atkvæöa-
greiðslursem þegar hafa farið
fram I kosningunum til for-
manns bredca Verkamanna-
flokksins, virðist liggja
nokkuö ljóst fyrir aö James
Callaghan veröi þar hlut-
skarpastur. Helzti keppinaut-
ur hans, Michel Foot, verka-
lýösmálaráöherra, hefur aö
visu neitaö aö gefa von sina
um embættið upp á bátinn, en
til þess aö honum veriö að ósk
sinni, þyrftu að koma til meiri
sviptingar innan flokksins en
dæmí eru til um.
Það má þvi búast fastlega
við, likt og flestum virtist
þegar i upphafi kosninganna,
að Callaghan, utanrikisráð-
herra, setjist i sæti Wilsons
sem leiðtogi flokksins og um
leið þjóðarinnar, þvi forsætis-
ráðherraembættið fylgir með
sætinu.
Callaghan er sextiu og
þriggja ára gamall og á að
baki langan feril sem virkur
þátttakandi i b?Ö2ktim'Stjdrn-
málum. Svo sem margir aðrir
af framámönnum brezka
Verkamannaflokksins, hóf
Callaghan feril sinn innan
stéttarfélags. Úr launþega-
baráttunni lá leið hans fáein-
um árum siðar tii beinnar
stjórnmálabaráttu og hann
haslaði sér völl innan flokks-
ins.
Hann hefur á ferli sinum
gegnt þremur ráðherra-
embáettum þeim ekki af verri
endanum, fjármálaráðherra,
innanrikisráðherra, og siðast
utanrikisráðherra.
Callaghan hefur frá þvi
fyrsta verið talin sleipur
stjómmálamaður, og hefur
hann stýrt ráðuneytum sinum
af öryggi. Þó ber þar einn
skugga á, frá þvi að hann
gegndi embætti
frjármálaráðh, i
fyrstu rikisstjórn Harold Wil-
son. A árinu 1967 hafði hann
íorystu um aðgerðir til að
koma i veg fyrir gengisfell-
ingu sterlingspundsins, en þær
aðgerðir þóttu bæði kostn-
aðarsamar fyrir brezku þjóð-
ina, voru óvinsælar og reynd-
ust haldlausar, þar sem
pundið féll að lokum.
Helztu kostir Callaghans
eru taldir þeir að hann nýtur
vinsælda meðal margra
stétta, getur verið harður i
hom að taka ef liðsmenn hans
halda sér ekki á mottunni og
hefur þá tilfinningu fyrir vilja
kjósenda sem stjórnmála-
mönnum er svo nauðsynleg.
Callaghan er ekki róttækur
maður og þykir ekki liklegur
til að veröa stefnumarkandi i
embætti. öllu fremur er búizt
við að hann haldi áfram á
sömu eða mjög svipaðri braut
og þeirri sem Wilson hefur
markað. Að sumu leyti hefur
hann einnig svipaða eiginleika
og Wilson, er sveigjanlegur i
skoðunum og ferðast yfirleitt
eftir miðjum veginum, án
sveiflna til vinstri eða hægri.
En, við hverju tekur þá
James Callaghan nú, ef hann
vinnur kosningarnar innan
Verkamannaflokksins og sezt
i forsætisráðherrastólinn, svo
sem óhjákvæmilegt virðist?
Það er ekki hægt að segja að
hans biði auðvelt hlutverk,
eins og ástandið er i Bretlandi
i dag. Bæði innanrikismálefni
og utanrikismál eru að mörgu
leyti i ólestri. Vandamálin
hafa verið mörg og ill-
viðráðanleg og varla fyrir-
sjáanlegt að þeim fækki eða
auðveldar lausnir á þeim
skjóti upp kollinum.
Innanlands ber hæst vanda-
mála efnahagserfiðleikar og
atvinnuleysi. Siðustu ár hafa
verið þau erfiðustu sem
brezka efnahagslifið hefur
þekkt i langan tima. Kemur
Callaghan
þar margt til, svo sem sivax-
andi erfiðleikar iðnaðarins i
samkeppni við iðnaö annarra
þjóða, mikil verðbólga, veik-
burða staða sterlingspundsins
og mikið atvinnuleysi. Aö-
gerðir rikisstjórnar Wilsons,
sem meðal annars hafa falið i
sér samninga við verkalýðs-
samböndin um að launahækk-
anir fari ekki fram yfir ákveð-
in mörk, hafa aö visu dregið
nokkuð úr verðbólguhraðan-
um, en ekki þó svo að það
tryggi bjart útlit fyrir kom-
andi ár. Þær hafa ekki náö þvi
að tryggja stöðu steriings-
pundsins, sem enn er nokkuð i
óvissu, ekki sýnt framfarir i
málefnum iönaðarins, sem er
mjög illa staddur, og þær hafa
ekki náð tökum á atvinnu-
leysisvandamálinu.
Þá ber einnig að nefna
annað innanrikisvandamál,
þar sem eru átökin i N-trlandi,
en þau hafa aukizt ár frá ári
og hafa nú borizt til Lundúna-
borgar sjálfrar, Callaghan
átti sjálfur heiöurinn að þvi að
stöðva fyrstu hrinu borg-
arastyrjaldarinnar þar árið
1969, þegar hann gegndi
embætti innanrikisráðherra.
Það var þó aðeins fyrsta
hrinan sem stöðvuð var og nú
er vandinn orðinn mun
erfiðari viðfangs. Skæruliðar
hins ólöglega irska lýðveldis-
hers, I.R.A. hafa aukiö til
muna hryðjuverkastarfsemi
sina og undanfarið hafa
margar sprengjur sprungið i
London. Meðal annars hafa Ir-
arnir komið sprengjum fyrir i
neðanjarðarlestarkerfi
Lundúna, sem setur nokkuð
nýjan og jafnvel enn óhugnan-
legri svip á vandamálið.
Fyrirsjáanlegt er einnig, að
fleiri frelsishreyfingar eiga
eftir að láta frá sér heyra i
auknum mæli, þvi þjóðernis-
flokkum Skota og Welshbúa
hefur vaxið mjög fiskur um
hrygg undanfarin ár. Þegar er
spáð að til vopnaðra átaka
komi I Skotlandi vegna deilna
um sjálfstæðismál lands-
manna. Rikisstjórn Wilsons
hefur þegar lofað Skotum tak-
mörkuðum sjálfsákvörðunar-
rétti, en þrátt fyrir þaö hefur
Verkamannaflokkurinn misst
mikið fylgi yfir til skozka
Þjóðernisflokksins.
I utanrikismálum blasa
einnig við verðandi forsætis-
ráðherra erfið vandamál.
Bretland hefur á undanförn-
um áratugum dregið saman
segl sin til nokkurra muna,
enda mun áhrifaminni á er-
lendum vettvangi en þeir
voru. Stefna þeirra i einstök-
um málum hefur oröiö fyrir
harðri gagnrýni, en um
nokkurt skeið hefur hún virzt
einkennast af fálmkenndum
tilraunum til að vingast við
hinn stóra, en taka það út á
þeim sem minna má sin.
Stærstu vandamálin eru ,i
samskiptum Breta við aðrar
þjóðir Vestur-Evrópu. Þau
flækiast saman við efnahags-
vandann innanlands og gera
það að verkum, að rikisstjórn
Breta þarf að þræða vand-
fundinn meðalveg til þess að
halda samböndum sinum á
réttum kili, án þess að skaöa
sinn eigin efnahag enn meir en
orðið er.
Þá hafa einnig skapazt
vandamál vegna fyrrverandi
nýlendna Breta, til dæmis
Ródesiu. Jafnvel þótt Bretar
hafi reynt til hins ýtrasta að
halda vandamálum þessum
frásérog Callaghan hafi sjálf-
ur markað afskiptaleysi
þeirra með skilyrðum sinum
fyrir beinni þátttöku brezku
stjórnarinnar i stjómarskrár-
viðræðunum i Ródesiu, gæti
svo farið að þessi fyrrverandi
nýlenda þeirra ylli þeim vand-
kvæðum áður en yfir lýkur.
Brezka rikisstjórnin hefur
þegar tekið ákveðna afstöðu
gegn Ian Smith og rikisstjórn
hvita minnihlutans i Ródesiu,
og ef til borgarastyrjalöar
kemur i landinu, milli hvitra
og svartra, gæti hún átt erfitt
meö áframhaldandi afskipta-
leysi.
Þá ber einnig að lita til ann-
arra vandamála Breta, til
dæmis landhelgisdeiluna við
Islendinga, sem að sjálfsögðu
stendur okkur næst af vanda-
málum Breta. Til þessa hefur
brezka rikisstjórnin sýnt
ósveigjanleika I samninga-
umleitunum og hefur með þvi
sett sig i klemmu, sem getur
varla verið þægileg fyrir þá.
Vegna þeirrar afstöðu sinnar
að vilja ekki viðurkenna haf-
svæðið umhverfis Island sem
annað en alþjóöahafsvæði, gat
stjórnin ekki vegna skilgrein-
ingar i brezkum lögum neitaö
togaraeigendum um svokall-
aða „herskipavernd” á Is-
landsmiðum. Harkalegar að-
geröir herskipanna hér við
land, sem veikburða tilraunir
hafa verið gerðar til að breiða
yfir, geta og hafa að nokkru
leyti klemmt brezku rikis-
stjórnina upp við vegg milli
innlendra hagsmunahópa og
stórveldisdraum a sinna
annars vegar, en gagnrýni
annarra þjóða hins vegar.
Það er þvi ljóst, að James
Callaghan sezt ekki i mjúkan
plussstól i næstu viku, heldur
kaldan og harðan hnall, sem
hann auðveldlega gæti fallið af
þegar i næstu kosningum.
Wilson viröist aftur á móti
hafa „forðað" sér á nákvæm-
lega réttum tima til þess að
halda sæti sinu i sögubókum
framtiðarinnar.
— HV
JH