Tíminn - 02.11.1976, Qupperneq 9

Þriöjudagur 2. nóvember 1976.
TlMlNN
9
Wnmrnm
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steingrfmur Gislason.Ritstjórnarskrifstofur I Edduhúsinu
við Lindargötu, sfmar 18300 — 18306. Skrifstofur f Aðal-
stræti 7, sfmi 26500 — afgreiösluslmi 12323 — auglýsinga-
simi 19523. Verð I lausasölu kr. 60.00. Askriftargjald kr.
1.100.00 á mánuði. Blaöaprenth.f.
Þjóðviljinn 40 óra
Blaðið Þjóðviljinn er fertugt um þessar mundir.
Fylgismenn þess hafa minnzt afmælisins með þvi
að gefa þvi byggingu, sem kostar um 40 til 50 millj-
ónir króna. Samkvæmt frásögn blaðsins hefur
mestallt þetta fjármagn safnazt með frjálsum
framlögum. Það er nokkurt dæmi þess, að sem
betur fer er efnahagur almennings ekki eins bágur
og Þjóðviljinn vill vera láta. Tvimælalaust sýnir
þetta lika stórum betri efnahag almennings en i
þeim löndum Evrópu, sem Þjóðviljinn hefur talið
hin sönnu verkamannariki og Islendingar ættu
helzt að taka sér til fyrirmyndar.
Það er ekki ófróðlegt að lita til baka yfir islenzkt
sögusvið þann tima, sem Þjóðviljinn hefur tekið
þátt i stjórnmálabaráttunni, en hann hefur
óneitanlega átt rikan þátt i henni. Miklar breyting-
ar hafa orðið i islenzku þjóðlifi og stjómmálum á
þeim tima. Stjórnmálaþátttaka Þjóðviljans spegl-
ar þessar breytingar ekki hvað sizt. Þegar Þjóð-
viljinn hóf göngu sina fyrir 40 árum, var hann eld-
rautt byltingarblað. Hann sá enga aðra lausn þjóð-
félagsvandans en byltingu að rússneskri fyrir-
mynd. Þessi dýrkun hans á rússnesku byltingunni
hélzt lengi. Hann varði innrás Rússa i Finnland
1939 og innrás þeirra i Ungverjaland 1956. Fyrir
þetta hlaut hann hvert áfallið öðru verra. Það
sýnir vissulega mikið þrek þeirra manna, sem þá
stóðu að honum, að gefast samt ekki upp. Bikarinn
varð loks fullur, þegar Rússar réðust inn i Tékkó-
slóvakiu 1968. Þá fyrst snerist Þjóðviljinn gegn
Rússum og hefur siðan ekki haft neitt opinbert
samband við forustumennina i Moskvu.
Þessi formlegu slit við Moskvu, hafa haft ör-
lagarik áhrif á stefnu Þjóðviljans og Alþýðu-
bandalagsins. Siðan er meira en erfitt að átta sig á
þvi, hvert blaðið eða Alþýðubandalagið stefna.
Það hefur tekið Alþýðubandalagið mörg ár að
sjóða saman nýja stefnuskrá, sem er svo furðu-
lega óljós og óákveðin, að hún gæti jafnt gagnazt
dulbúnum kommúnistaflokki og borgaralegum
sósialdemókratiskum flokki. Menn geta þvi illa
dæmt af stefnuskránni hvers konar flokkur
Alþýðubandalagið er. Alveg hið sama gildir orðið
um Þjóðviljann sem pólitiskt málgagn. Innan
innsta hringsins virðistrikja alger áttavilla um það,
hvert stefna skuli. Ragnar Amalds, formaður
flokksins, fór til Rómar á siðastliðnu sumri og
virðist eftir það mjög hrifinn af stefnu Berlinguer
hins italska, sem er fólgin i þvi að sækjast eftir
samstarfi við stærsta ihaldsflokkinn og sætta sig
þvi við þátttöku i Nato og bandariskar herstöðvar.
Kjartan ólafsson, annar ritstjóri Þjóðviljans,
svarar Ragnari óbeint i blaðinu 17. okt. siðastlið-
inn, þar sem hann segir, að ekki megi slaka á
fyllstu kröfum i herstöðvarmálinu né „hvika frá
hinum sósialiska grundvelii.” Af þessum mismun-
andi viðhorfum Ragnars og Kjartans má ráða, að
ómögulegt er að átta sig á þvi, hvers konar flokkur
Alþýðubandalagið verður eða hvaða stefnu Þjóð-
viljinn muni þjóna i framtiðinni.
En um fortiðina vita menn. Þótt Þjóðviljinn hafi
stutt stjórnarform, sem aðeins leyfir einn stjórn-
málaflokk, hefur hann átt sinn þátt i þvi að breikka
islenzkar þjóðmálaumræður og vafalaust haft
þannig mikil áhrif á margan hátt. Timinn viður-
kennir hann sem harðan og erfiðan andstæðing,
sem hefur lagt . meiri stund á málefnalegar
umræður en persónulegar, þótt stundum hafi hann
hrasað á þvi svelli.
Anthony Lewis, New York Times:
Hver er munurinn
á Carter og Ford?
Algerlega rangt, að hann sé enginn
Mcðal þeirra stórblaða
bandariskra, sem hafa tekið
afstöðu til forsetaefnanna,
eru New York Times og
Washington Post, sem bæði
halda meö Carter. Hér á
eftir fer grein, sem nýlega
birtist i New York Times, og
er eftir einn þekktasta
blaðamann þess, Anthony
Lewis. Hann reynir þar I
stuttu máli að rekja muninn
á afstöðu þeirra Fords og
Carters:
SÚ KALDHÆÐNI, sem oft
hefur einkennt bandariskar
kosningar, er óvenju nöpur I
ár: „Það skiptir engu máli
hvor þeirra vinnur”, „Ég kýs
hvorugan þeirra” — öll höfum
við heyrt eitthvað þessu likt.
Þessi svartsýni um stjórn-
málin á sinar orsakir. Þess er
skemmst að minnast, að
Bandarikjamenn kusu fram-
bjóðanda, sem boðaði frið og
uppskáru strið. Þá kusu þeir
fulltrúa laga og réttar, og
glæpafaraldurinn magnaðist.
Sum vandamálin virðast svo
djiípstæð, aö fólk efast um, að
nokkur forseti hafi hæfileika
til að uppræta þau. Hvorugt
forsetaefnið hefur aukið bjart-
sýni manna.
En óánægjan gengur of
langt. Bandarikjamenn hafa
ærna ástæðu til að vera á-
nægöir með þjóökerfi sitt um
þessar mundir: Viö stóðumst
viðbjóðslegt strið og pólitiskt
samsæri án þess að kerfið riðl-
aðist — það styrktist. Ef þess-
ar kosningar valda vonbrigö-
um, erréttað hugsa til áranna
1972,1968eða 1964. Það er ekk-
ert smámál fyrir risaveldi aö
kjósa sér einn oddvita, og
sjaldnast uppörvandi við-
fangsefni.
SU skoðun, að enginn munur
sé á Gerald Ford og Jimmy
Carter, erfáránleg. Það má til
sanns vegar færa, að hvorugur
þeirra er öfgasinni eða sam-
særismaður, Richard Nixon er
ekki i framboði. Engu að siöur
er ástæðulaust að ætla, aö for-
setaefnin, eða flokkar þeirra,
séu nákvæmlega eins. Þeim
ber margt á milli, bæði i
stefnumótun og afstöðu sinni
gagnvart málefnum, sem eru
hvað mikilvægust væntanleg-
um kjósendum.
Efnahagsmál: Stefna
Fords, sem er mótuð af Simon
fjármálaráðherra, hefur verð-
bólguna og rikisútgjöldin að
meginviðfangsefni — allt frá
fyrstu kröfum Fords um
skattahækkun til áætlana hans
um viðnám gegn verðbólgu.
Atvinnuleysi hefur aukizt
snögglega. Carter mundi setja
atvinnuöryggi efst á lista. En
honum mundi reynast þaö erf-
iðara að bæta skattalöggjöfina
en hann lætur i veðri vaka, og
nýir tekjustofnar gæfu ekki
eins mikiö af sér og hann virð-
ist vona, en hann bendir vissu-
lega á leiðir til að leiðrétta að
einhverju leyti hið gifurlega
ranglæti og troða i smugur nú-
verandi skattakerfis.
Umhverfismál: Hér fer Ford
likt og i efnahagsmálunum:
hann hefur tekið mið af högum
iðnaðarins. Sláandi dæmi eru
itrekaöar tilraunir hans til að
milda, eða stöðva, frumvarpið
um meðferð eiturefna, sem
stefndi að þvi að hafa hemil á
magni eiturefna, sem leyft er
að menga umhverfið, og Ford
staðfesti aö lokum, knúöur
yfirvofandi kosningum. Sömu-
leiðis dró hann úr útgjöldum
til náttúruverndar og þjóð-
Carter og Ford
garða, en hét fleiri görðum i
kosningaræðum. Carter var
talinn mjög ákveðinn og óháð-
ur I skoðunum sinum á nátt-
úruvernd sem rikisstjöri i
Georgiu, hann væri manna
liklegastur til að snúast gegn
öllum tilraunum til að draga
úr náttúruvernd.
Orkumál: I stjórnartið Ford
hafa Bandarikin orðið mjög
háð oliu frá Arabalöndum.
Stjórnin hefur gefið umhverf-
ismálum litinn gaum, en lagt
áherzlu á skjóta þróun inn-
lendra orkugjafa, svo sem oliu
á hafsbotni og kjarnorku.
Carter mundi leggja meiri á-
herzlu á umhverfismál og
mundi fara sérlega varlega i
kjarnorkuvinnslu.
Heilsugæzla :Hinn gifurlegi og
sihækkandi kostnaður al-
mennings i sambandi viö
heilsugæzlu er orðið stórkost-
legt vandamál hérlendis.
Þessu veldur ekki sizt stefna
stjórnarinnar, sem örfáir ná
að hagnast á, en tryggir fæst-
um öryggi. Ford hélt þvi fram
i fyrstu, að hann aðhylltist al-
mannatryggingar, siðan
heyrðist ekki meira um það.
Að sjálfsögðu ber ekki að van-
meta hindranirnar f þessu
fjölriienna landi, en afdráttar-
laus afstaöa Carters væri
vænlegri til sigurs á þingi.
Sakaruppgjöf hermanna:
Verði Carter kosinn verður
öllum þeim, sem neituðu aö
taka þátt i Vietnam-striðinu
veitt uppgjöf saka i febrúarlok
1977 og leyft að snúa heim.
Vinni Ford, verða þeir áfram
flóttamenn.
I utanrikismálum eru for-
setaefnin sammála I grófum
dráttum hinni hefðbundnu
stefnu um styrk bandalög og
slökun spennu milli þeirra. En
þó er munur á stefnu þeirra i
þessum málum.
Varnarmál: Carter mundi
fara varlegar i sakirnar um
hinar nýju áætlanir I vopna-
málum, s.s. B-1 sprengjuflug-
vélarnar, sem Ford hefur sagt
að væri „efnahagslegt brjál-
æði” að hætta við. Carter
hefur einnig farið fram á, aö
dregið verði úr sölu banda-
riskra hernaðargagna erlend-
is, en hún hefur margfaldazt i
stjórnartið þeirra Nixons og
Fords.
Striðsævintýri: Ford getur
sagt með sanni, að friöartimar
riki fyrir Bandarikjamenn. Þó
er það svo, að þingiö stöðvaði
hann með naumindum i þvi að
veita einn milljarð dala til
striösrekstursins i Vietnam,
þegar þvi striði var að ljúka,
og einnig frá þvi að flækja
Bandarikin i styrjöldina i
Angóla. Þá sagði hann i sið-
ustu kappræðum, að forystu-
hæfileikar George Brown
hershöfðingja kynnu að koma
sérvelvið ,,aðgerðir”i „sunn-
anverðri Afr íku”, hvaðsvo
sem hann átti við. Carter er að
visu óskrifað blað i þessum
efnum, en eftir honum er haft:
„Ég mundi aldrei taka þátt i
styrjöld i öðru landi, nema
okkar eigiö öryggi væri hætta
búin.”
ógnarstjórn: Bandarikin hafa
i seinni tið verið bendluö i æ
rikari mæli við einræðis-
stjórnir, svo sem i Grikklandi,
Chile, Suður-Kóreu, og viöar.
Ford kvaðst ekki sjá neitt at-
hugavert við afskipti Banda-
rikjamanna i Chile, þá hefur
hann barizt gegn tilraunum
þingsins til að setja þau skil-
yrði fyrir aðstoð, að hætt verði
að beita pólitiska fanga pynd-
ingum. Hvernig bregðast skal
við einræði og kúgun er ekkert
smávandamál, en Carter
hefur allt frá þvi hann hóf
kosningabaráttu sina hvatt
Bandarikjamenn til að kynna
hugsjónir sinar erlendis og
berjast fyrir mannréttindum.
(Jrslit þessara kosninga
geta skipt sköpum, bæöi hér-
lendis og erlendis. Það, að láta
eins og hér sé ekki um neitt að
velja, er að sýna hinu banda-
riska þjóðfélagi og sjálfum
okkur hina megnustu fyrir-
litningu.
Þ.Þ.