Tíminn - 17.04.1977, Síða 21

Sunnudagur 17. aprll 1977
21
Plast-yfirbreiðsla i kartöfiugarði.
Margur maður hefur heillazt af þvi að horfa yfir tún sem stendur i blóma skömmu fyrir slátt, og vist er
það fögur sjón. En ekki er hitt siður búsældarlegt, þegar kartöflugrasið bylgjast i stórum garðlöndum,
hcktara eftir hektara.
Menn þurfa ekki að rækta garðávexti i stórum stil til þess að hafa gagn og ánægju af iðju sinni. Og þá
eru athafnir okkar heillavænlegastar, þegar saman fer þetta tvennt.
landið var djúplægð mýri,
en sllkur jarðvegur er ekki
aö öllu leyti góöur til kart-
öfluræktar. Jörðin verður
mjög blaut á haustin, klaki fer
seint úr að vorinu, en hins vegar
getur sprettan orðiö ágæt. Þegar
plægt er djúpt niöur, blandast
jarðvegurinn vel, og moldin verð-
ur góð til ræktunar. I garðlöndum
minum blandaðist saman mó-
mold, eldfjallaaska og sitthvaö
fleira, sem reyndist eiga ágæt-
lega við kartöflurnar.
— Hvenær byrjaöir þú að rækta
kartöflur I verulegum mæli?
— Það var ekki fyrr en upp úr
1960. En ég komst auövitaö fljótt
að raun um, að á þvi voru ýmsir
annmarkar. Það leið varla svo
sumar, að ég yrði ekki fyrir
meira eða minna tjóni af völdum
næturfrosts, og ég sá að svo búið
mátti ekki standa. Annað hvort
yrði ég aö finna einhverjar leiöir
til þess að verjast frostinu eöa
hætta við þessa grein búskapar.
Þá var ég svo heppinn að heyra
af tilviljun um þessa aðferð,
vatnsúöunina, sem ekki einasta
vökvaði garðana, heldur varði
grösin lika fyrir frosti.
Ég fór þá til Reykjavikur til
þess að afla mér nánari upplýs-
inga um þetta, en græddi lltið á
þvi. Enginn þóttist kannast viö
þetta, sem ég var að tala um. Ég
náði meira að segja tali af manni,
sem hafði verið vestur I Amerlku.
Hann hafði aldrei heyrt þetta
nefnt, en sagði aö bændur þar fyr-
ir vestan notuðu oliudalla,
kveiktu I þeim og létu slöan reyk-
inn leggja yfir akraana til þess aö
verja þá frosti.
— Þú hefur samt ekki gefizt
upp?
— Nei. Ég fór til Guöbjörns
Guöjónssonar, af þvl aö ég vissi
að hann verzlaði meö dælur. Þá
vildi svo til, að hann var nýbúinn
að fá frá Austurriki myndir og
upplýsingar um þessa nýju
tækni. Og þar sem hann haföi hug
á aö kynna þetta, talaðist svo til
aö ég gerði tilraun. Við gerðum
svo fyrirspurn til Austurrikis um
það, hversu dýrt myndi verða að
setja upp úöunarbúnað I þrjá til
fjóra hektara, en þeir svöruðu um
hæl, að um það gætu þeir ekkert
sagt, fyrr en þeir hefðu fengið
upplýsingar um alla aöstöðu,
landstærð og afstöðu, hvernig
hagaði til með vatn, hvers konar
traktor skuli nota, o.s.frv. Við
svörubum þessu, og þá sendu þeir
væri hundrað og átján þúsund og
væri hundraðog átján þúsund.og
var það verð miöaö við tækin,
þegar þau komu út úr verksmiðj-
unni hjá þeim, áöur en nokkur
annar kostnaður var farinn að
leggjast á.
Var dálítið órótt..
— Þú hefur svo hafizt handa
um að útvega þér þetta?
— Já. Mér fannst ég eigá skilið
að fá tolla eftir gefna hér heima,
þar sem ég var að riða á vaöið og
gera tilraun meö áður óþekkta
tækni til þess aö gera garðrækt
hér á landi öruggari en hún hafbi
verið áður. I þessu skyni gekk ég
á fund Magnúsar Jónssonar, sem
þá var bankastjóri I Búnaðar-
bankanum. Magnús visaði mér til
Ingólfs Jónssonar, sem var land-
búnaðarráðherra, og sagði að
hann myndi ab likindum geta
veitt eitthvert fé úr sjóði, sem
ætlaður væri til tækninýjunga.
Þaö varð svo úr, að Ingólfur
styrkti starfsemi mina um álika
upphæð og svara myndi tollum og
söluskatti.
En afhending dróst á langinn,
og ég neita þvf ekki að mér hafi
verið dálitið órótt, þvl að á hverri
nóttu leit út fyrir frost. En allt fór
þetta betur en á horföist um tlma,
og fyrsta frostið á sumrinu kom
ekki fyrr en eitthvað þrem sólar-
hringum eftir að gengið hafði ver-
ið frá útbúnaðinum.
— Það væri gaman að heyra
dálitið nánari lýsingu á þessu.
— Þegar ég byrjaöi á þessari
úðun, var ég með kartöflur
I fjórum hekturum lands.
Garðlandið takmarkaöist af
skurði, sem lá I kring-
um það. Dælan var við skurð-
inn, stofngrein lá fyrir endann
á garðinum, og átta greinar
út frá henni um garðinn, en á
hverri grein voru tiu úðarar.'
Þannig voru það áttatlu úðarar,
sem höfðu það hlutverk að vökva
þessa fjóra hektara og verja
kartöflugrasið frosti. Vatnskraft-
urinn snýr úðaranum, sem fep’ I
hring, og úöar fimm hundruð fer-
metra I kringum sig.
Slðan frýs vatnið á blöðunum og
myndar á þau ishúð, sem ver þau
fyrir frostinu. Nú kemur til sá
vandi, að ef vatnið er ekki nóg,
miðað við frostið, nær kuldinn I
gegn, blaðið frýs og deyr. Þvi
meira sem frostiö er, þeim mun
meira þarf af vatninu. Ég man
eftir þvl aö hafa séð kartöflugras
falla, þegar fjær dró úðurunum,
þótt það væri hvanngrænt næst
þeim, þar sem mest hafði komið
af vatninu, en þar var lika alveg
hvitt af klaka, meðan á ísingunni
stóð.
Hringing# sem
gerir viövart
— Kostar þetta ekki mikia
vinnu og árvekni?
— Það getur kostað nokkrar
gagnslausar vökunætur, þvi að
oft Htur út fyrir frost aö kveldi,
þótt ekkert verði úr, og þá er til
einskis vakað, þvi ekkert vit er
þvi aö ausa vatni yfir garðana I
frostlausu veðri, það gerir ekki
annað en bleyta moldina að
óþörfu. Úðunin er eins og slag-
veðursrigning.
Til þess að draga úr þarflaus-
um vökum, fékk ég mér sjálfvirk-
an hitastilli, sem hafður var úti.
Hann var i sambandi við hring-
ingu, og alltaf þegar hitinn var
kominn niður i tvö stig, hringdi
inni hjá mér og gerði mér viövart.
En jafnvel þessi þægilegi útbún-
aður var ekki einhlitur. Þaö var
ekki óalgengt, að hitinn færi niöur
I tvö stig, vélin hringdi, ég á fæt-
ur, og svo fór hitinn að hækka aft-
ur, án þess að hafa nokkurn tima
fariö niöur fyrir þessi tvö stig, og
þar með hafði hringingin verið
snuð. Þannig geta garðyrkju-
bændur fengið margan aukasnún-
ing og ómaksför, þótt löngum
hafi veriö sagt, að hægara sé að
annast kálgarð en aö eltast við
kindur.
— Stundaðir þú þennan
kartöflubúskap i mörg ár?
— Nei, það varö tæpur áratug-
ur. Ég byrjaöi rétt upp úr 1960 og
hætti alveg 1970.
— Fannst þér þetta skemmti-
legur búskapur?
— Já, að sumu leyti, en hins
vegar er þetta talsvert erfitt með
köflum.
Nýtingin er
ekki nógu góð
— Finnst þér viö ekki hálfgerö-
ir búskussar aö vera aö flytja inn
rándýrar og misjafnlega góöar
kartöflur i staöinn fyrir aö rækta
sjálfir nóg handa okkur af þessari
ágætu vöru?
— Veðráttan hér hjá okkur er
oft óhagstæð, og auk þess eru
miklar sveiflur i veöurfarinu frá
ári til árs. Þetta veldur miklum
erfiðleikum. Og ef ræktað er i
stórum stll verða áföllin þung-
bær, þegar illa fer. Auðvitað er
hægt að auka og bæta kartöfl-
ræktina hér á landi mikið frá þvi
sem nú er. Víða eru ágæt garð-
lönd, en að visu mjög misgóö, og
sumar sveitir eru tvlmælalaust
betur fallnar til annarskonar
búskapar en garðræktar.
— En framleiðum viö nóg
handa sjálfum okkur, þegar vel
árar?
— Já, i góöu árunum framleið-
um við alveg nógu mikið, en hins
vegar er nýtingin ekki nógu góð,
og kemur þar einkum tvennt til. 1
fyrsta lagi eru sjúkdómar i
kartöflum alltof algengir, og I
öðru lagi eru geymslurnar okkar
ekki nærri nógu góöar. Þegar
uppskeran veröur mjög mikil, er
látið meira i geymslurnar, en þær
þola I raun og veru. Þær eru ekki
nógu góðar til þess að hrúga svo
miklu i þær I einu.
— Þoia kartöflur ekki llka mis-
jafnlega vel geymslu?
— Jú, það er alveg rétt. Gull-
augað er til dæmis sllk afbragös-
tegund að þessu leyti, aö kartöfl-
ur af þeirri tegund fara heil-
brigöar inn I geymslu, og ef
geymslan er eins og bezt veröur á
kosið, þé. geta kartöflurnar
geymzt óspiraðar og eins og nýjar
i heilt ár, alveg fram á næsta
haust. Þetta veit ég, þvi að ég hef
reynt það sjálfur.
— En hvernig þurfa þá góöar
kartöflugeymslur aö vera?
— Hitastigið er mikilvægasti
þátturinn, og það skyldu menn
muna, aö engin kartöflugeymsla
er fyrsta flokks, nema aö hún sé
vélkæld — loftið kælt með vélum.
Hæfileg loftræsting og rétt raka-
stig eru llka mjög veigamikil at-
riöi.
— Mörgum hefur gefizt vel aö
grafa kartöfiur I jörð.
— Já, og það getur veriö ágætt,
en þó aöeins i smáum stll. Sé hins
vegar um mikla framleiöslu að
ræba, má heita útilokað að beita
þeirri aðferð, þótt kartöflur
geymist vel þannig. Jarðhús hafa
þann galla, að ef mikil hlýindi eru
framan af vetri, getur oröiö of
hlýtt I húsunum, en annars eru
þau góðar geymslur, ef mátulega
mikiö er I þeim. Það er ekki sama
hvort nokkrir kassar eru látnir
standa I stórum sal, eöa hvort
fyllt er, svo að segja I hverja
smugu innan veggja.
Framhald á bls. 25
gaiannwHi
r—iiwri 'iw r—w