Fréttablaðið - 20.03.2006, Blaðsíða 38

20. mars 2006 MÁNUDAGUR20
Álftanes er tignarlegt nafn
sem minnir okkur bæði á hvíta
svani og höfðingjasetrið Bessa-
staði. Svo er það blómlegt
bæjarfélag.
Túngata var fyrsta skipulagða
gatan í þéttbýlinu á Álftanesi. Þar
tóku að rísa hús árið 1971 þegar
byggingabanni var aflétt af stór-
um hluta Bessastaðahrepps. Bann-
ið hafði verið sett af skipulags-
stjóra ríkisins árið 1965 vegna
áforma um flugvallargerð á nes-
inu. Byggt var á nokkrum stöðum
samtímis í hreppnum strax uppúr
1971, meðal annars til að hindra að
flugvöllur yrði settur þar niður
því Álftnesingar lögðust gegn
þeim áformum. Út frá Túngötunni
myndaðist fljótt þéttasti byggðar-
kjarni nessins, með skóla, sund-
laug og íþróttahús í jaðrinum.
Sagan segir að fyrsti íbúi Álfta-
ness hafi verið Ásbjörn Össurar-
son, bróðursonur Ingólfs Arnar-
sonar, enda tilheyrði nesið
landnámi Ingólfs. Byggð óx hratt
á nesinu á fyrstu öldum eftir land-
nám og stunduðu íbúarnir bæði
fiskveiðar og smábúskap. Árið
1878 var hreppnum skipt eftir
kirkjusóknum í tvö sveitarfélög:
Bessastaðahrepp og Garðahrepp
en 17. júní 2004 sameinuðust þau í
einn bæ, Álftanes. Árið 1888 voru
íbúar Álftaness um 670 manns en
upp úr aldamótum fækkaði þeim
og fæstir urðu þeir 117 um árið
1940. Þá var Álftanes landbúnað-
arhérað með minni og stærri
búum. 1. desember 2005 voru
íbúar Álftaness 2.183 talsins.
Uppbyggingin á Álftanesi er
hröð um þessar mundir eins og
alls staðar á höfuðborgarsvæðinu.
Fyrstu húsin eru að rísa í Sviðholti
og byrjað er á gatnagerð í Kirkju-
brú þar sem umsóknir eru komnar
um lóðir. Fleiri hverfi eru í skipu-
lagningu svo og nýr miðbær.
Stefnt er að því að þétta byggðina
í stað þess að dreifa úr henni til að
spilla ekki því útivistarsvæði sem
er einn af kostum nessins.
Álftanesið hefur tengst Íslands-
sögunni vegna Bessastaða sem um
aldir hafa verið setnir af æðstu
embættismönnum landsins. Enn
eru Bessastaðir aðsetur þjóðhöfð-
ingjans og bústaður hans, ásamt
kirkjunni, gefa nesinu tignarlegan
blæ. Náttúrufegurð er mikil á nes-
inu og fullyrða má að hvergi á
höfuðborgarsvæðinu sé dýra- og
fuglalíf fjölbreyttara. Friðsælar
tjarnir setja svip sinn á það og
nægir að nefna Skógartjörn,
Lambhúsatjörn, Bessastaðatjörn
og Kasthúsatjörn. Fjörurnar eru
líka paradís fyrir náttúruunnend-
ur enda er gamli vegurinn um
Bakkana meðfram sjónum vinsæl
gönguleið.
Blandaður búskapur og byggðarkjarni
Stutt er niður í fjöru frá þéttbýlinu á Álftanesi. FRÉTTABLAÐIÐ/VILHELM
Álftnesingar hafa æðsta heimili landsins í
sjónmáli. FRÉTTABLAÐIÐ/VILHELM
Vesturtún hefur gott hjartalag. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Bessastaðir laða til sín gesti, bæði smáa og stóra. FRÉTTABLAÐIÐ/PJETUR
Smábúskapur og þéttbýli eiga samleið á Álftanesi. Blokkirnar eru við Birkiholt og Aspar-
holt. FRÉTTABLAÐIÐ/PJETUR
María Birna Sveinsdóttir er
einn af innfæddum Álftnes-
ingum. Hún býr á Jörfa.
„Ég fæddist á Landspítalanum
og þaðan var brunað með mig
beint út á Álftanes þar sem ég
hef átt heima síðan. Ólst upp á
bænum Grund á norðanverðu
nesinu og byggði hús í landi
föður míns um 1970, á svæði sem
Bretar höfðu undir herstöð á
stríðsárunum. Í uppvexti mínum
voru bara sveitabæir á nesinu
þar sem stundaður var blandað-
ur búskapur. Allar framkvæmd-
ir lögðust niður hér á sjöunda
áratugnum vegna deilna um land
undir nýjan flugvöll en eftir að
úr þeim raknaði árið 1971 fór allt
á fullt og síðan hefur allt verið á
uppleið.
Álftanes var lengi hálf ein-
angruð byggð en mér líst mjög
vel á þróunina. Hér er sterkt
félagslíf þrátt fyrir nálægðina
við Reykjavík og íbúarnir vinna
vel saman.
Svo hefur alla tíð verið stolt
Álftnesinga að hafa Bessastaði
og forsetann hjá sér. Það er ég
alin upp við og ég er það gömul
að ég man eftir öllum forsetun-
um. Bessastaðir voru auðvitað
stórbýli meðan þar var búrekst-
ur, margt fólk að störfum og
jafnan mikið líf og fjör.“
Bessastaðir eru
stolt Álftaness
María Birna byggði Jörfa um 1970.
FRÉTTABLAÐIÐ/PJETUR
H
ve
rf
ið
m
it
t
Fitjar
Mi›bær
Ásar
Grundir
Tún
Sjáland
Bæjargil
Akrar
M‡rar
Bygg›ir
Móar
Bú›ir
Lundir
Flatir
Mi›bær
Marbakki-Sæból
Hvammar
Grundir
Brekkur
Digranes
Fossvogur
Hjallar
Smi›juhverfi
Hólmar-Tún
Skeifan
Vogar V
Gerði
Höf›ar V
Ártúnsholt
Vogar A
Hálsar
Höf›ar A
Bryggjuhverfi
Hamrar Foldir
Rimar
Borgir
Víkur
Engi
Sta›ir
Höf›ar
Tangar
Hlí›ar
Holt
Mi›bær
M‡rar
Tún
Hús
Grafarholt
Sund
Heimar
Sundahöfn
Teigar
Lækir
Austurbær
Tún
Nor›ur-m‡ri Holt
Mi›bær
Háskóli
Vesturbær Gamla Höfnin
Grandar
Skjól
Melar
Skerjafjör›ur
Vesturbær
Hleinar
Nor›urbær
Gar›aholt
Hlí›snes
Skógar
Varir
Kot
Gata
Tún
Stígur
Holt
Molduhraun
Kaplakriki
Hraun
Mi›bær
Su›urbær
Flatahraun
Mosahlí›
Setberg
Su›urhöfn
Vellir
Hvaleyrarholt
Hellnahraun
Ásar
Lindir
Brei›holt
Fell
S l
Hólar
Bakkar
Stekkir
Hlí›ar S
Háaleiti S
Háaleiti N
Hlí›ar N
Smárar
Salir
Árbær
Selás
Hvarf
Múlar
Teigar
Lönd
Ásar
Reykjahverfi
Laugarás
Keldnaholt
Hæ›arhverfi
Brei›holt
Borgarholt
Krókar
Selásblettir
S
e
lja
d
al
sá
Langvatn
Hafravatn
Reynisvatn
Hólms
á
Su›urá
Su›urá
Hólmsá
H
rauntúnstjörn
Bug›a
B
ug
›a
Helluvatn
Állinn
D
im
m
a
Elli›ðavatn
Myllulækjartjörn
Vatnsvík
Seylan
Bessasta›atjörn
Lambhúsatjörn
Skógtjörn
Hafnarfjör›ur
Hvaleyrar-lón
Ástjörn
Urri›akots-vatn
Hraunsholtslækur Vífilssta›alækur
Vífilssta›avatn
Vi›eyjarsund
E
lli›a
á
rv
o
g
u
r
K
le
p
p
s
v
ík
Grafarvogur
Ei›svík
Ko
rp
úl
fs
st
a›
aá
K
o
rp
ú
lfs
s
ta
›a
á
Ú
lfarsá
Úlfarsá
Rauðavatn
E
lli›a
á
r
Elli›aár
Búrfoss
Kóp
avo
gslæ
kur
Arnarneslækur
Kópavogur
A
rnarnesvogur
Grafarlæ
kur
Fossvogur
Nauthólsvík
Skerjafjör›ur
Tjörnin
Bú›atjörn
Bakka-tjörn
Bakkavík
S
e
ltj
ö
rn
E
i›isvík
M
ú
s
a
v
ík
Le
irv
og
ur
Varm
á
V
a
rm
á
Nátthagavatn
Varmá
Úlfarsá
Selvatn
Gvendabrunnar
Silungapollur
Grunnuvötn
Kirkjuhólma-
tjörn
Leirtjörn
Rau›arár-vík
Vatnsm‡rar-tjörn
Þjónusta
LEIKSKÓLI, GRUNNSKÓLI,
HEILSUGÆSLA, VERSLUN.
Leikskóli
KRAKKAKOT Skólavegi
Grunnskólar
ÁLFTANESSKÓLI við Breiðumýri
Heilsugæsla
SÓLVANGUR Hafnarfirði
Verslun
BESS-INN Breiðumýri
Hof á Álftanesi var byggt á
stríðsárunum og vakti mikla
athygli fyrir sérstætt lag á
einbýlishúsi.
Húsið Hof er byggt af Gunnlaugi
Halldórssyni arkitekt og konu
hans Guðnýju Klemensdóttur og
að sjálfsögðu teiknað af Gunn-
laugi sjálfum. Húsbyggingin
stóð ekki lengi. Teikningin er frá
1942 en hjónin fluttu þar inn lýð-
veldisárið 1944. Stíllinn þótti
afar sérstæður og þykir jafnvel
enn þó margir sumarbústaðir
með sama lagi hafi verið byggðir
síðan. Guðný var innfæddur
Álftnesingur og sagan segir að
sveitungar hennar hafi vorkennt
henni að hafa eignast þennan
undarlega mann sem byrjaði á
þakinu þegar hann byggði sér
hús! Því höfðu menn ekki kynnst
áður. Nú býr sonur þeirra, Klem-
ens Gunnlaugsson, að Hofi. Hann
hefur nýlega gert gagngerar
endurbætur á húsinu og flutti
þar inn í desember síðastliðnum.
Hof
Hof er á tveimur hæðum með rislofti.
Gaflarnir eru steyptir. FRÉTTABLAÐIÐ/PJETUR
LEYNISTAÐUR
Varðturn sem var inngang-
ur í herskálabyggð er gekk
undir nafninu Brighton-
kampur stendur enn
skammt sunnan við Jörfa.
Herstöðin var sett upp til að
verja Reykjavíkurflugvöll.