Tíminn - 30.09.1977, Qupperneq 13

Föstudagur 30. september 1977
73
Vel matað bygg. Ljósm. Þorsteinn Tómasson. Vallarfoxgras. Ljósm. Þorsteinn Tómasson.
Sú var tiðin, að rúgur var ræktaður á tsiandi. Ljósm. Þorsteinn Tómasson.
þessar fræræktartilraunir, en
þegar sú starfsemi verður um-
fangsmeiri, þarf meiri tækjakost,
og þá þurfum við að biðja um fé
til þeirra hluta. Hvernig okkur
gengursú fjáröflun, veitég ekkiá
þessari stundu, reynslan ein sker
úr um það. Frærækt er kannski
nær því að vera iðnaður en bú-
skapur, hún er ekki óllk gras-
kögglaframleiðslu. En umfangs-
mikil frærækt verður ekki stund-
uð nema með talsvert miklum
tækjum og húsakosti. Við höfum
nú þegar bæði fræskurðarvél og
flokkunarvél, sem flokkar fræið
mjög nákvæmlega. Hér er núna
unnið talsvert mikið að breyting-
um og endurbótum á gömlum
húsum, svo og byggingu nýrra.
Það er einkanlega þurrkstöð fyrir
fræ, og herbergi fyrir flokkunar-
vélarnar, sem ekki er hægt án að
vera. Byggingarframkvæmdir
eru þannig óhjákvæmilegur hluti
þess verkefnis, sem við höfum á
hendi hér á Sámsstöðum þessi
misserin.
— Og þið hafið enn fleira með
höndum. Þessi staður hefur lengi
verið frægur fyrir kornræktartil-
raunir.
— Rétt er það, og það var
Klemenz heitinn Kristjánsson,
sem kom þvi orði á staðinn, öllum
öðrum fremur. Hann stundaði
lengi kornrækt hér á mjög glæsi-
legan hátt Þvi hefur reyndar
verið haldið áfram hér og hefur
verið ræktað korn á hverju ári,
siðan ég kom hingað, og venju-
lega hefur verið korn i fimm
hekturum. Og það er þá eingöngu
bygg.
— Hvernig hefur þetta gengið,
þegar á heildina er litið?
— Árangurinn hefur verið mis-
jafn, enda árferðið misjafnt lika.
Arin i kringum 1960 voru reglu-
legt kuldaskeið, og þá gekk korn-
ræktin mjög erfiðlega, eins og
vonlegt var. En ef við tökum aftur
á móti meðaltal af þeim tiu árum,
sem ég hef verið hér, má segja,
að þau skiptist i tvo hluta. Fimm
ár hfa verið góð, en önnur fimm
sæmileg eða léleg.
— En hvernig er þetta ár, sem
nú er að liða?
— Þetta hefur ekki gengið vel i
ár. Vorið var mjög kalt, og það
hafði það i för með sér, að kornið
varð mjög gisið, en það sem
sprátt, náði viðunandi þroska. En
vorið hafði sett mark sitt svo á
kornræktina, að i heild verður
þetta tæplega meðalár.
Uppskerustörf
eru mjög háð veðri
— Er ekki alltaf verið að gera
hér margvislegar tiiraunir, bæði
með kornrækt og annað?
— Jú, hér eru gerðar talsvert
yfirgripsmiklar tilraunir, bæði
með sjálfa kornræktina og kyn-
bætur á korni. Þorsteinn Tómas
son, sérfræðingur hjá Rann-
sóknastofnun landbúnaðarins,
hefur annazt þessar tilraunir hér
siðast liðin þrjú ár, og við von-
umst til þess að mikill árangur
verði af starfi hans á þessu sviði.
Hins vegar eru þrjú ár ekki langur
timi, þegar urii slik verkefni er að
ræða. Við höfum þvi ekki enn
fengið mikið af beinum niðurstöð-
um, en aftur á móti margar vis-
bendingar i þá átt, að vænta megi
góðs árangurs af þessu starfi.
Hér er einnig haldið áfram til-
raunum með áburð og grasstofna,
en það er allt i likum skorðum og
verið hefur undan farin dr, og ég
tel ekki, að um það sé margt að
segja að þessu sinni. Grænfóður
er lika nokkuð mikill þáttur i til-
raunastarfsemi okkar, við rækt-
um stofna af grænfóðri til haust-
beitar fyrir kýr og sauðfé. Við
söfnum niðurstöðum, þær eru
birtar, og leiðbeiningarþjónustan
hefur aðgang að þeim upplýsing-
um.
— En þið beitið ekki á þessa til-
raunareiti?
— Nei, á þvi eru margir ann-
markar. Ef ætti að hleypa skepn-
um á einhvern þessara tilrauna-
reita, þyrfti að hólfa landið mjög
mikið niður með ramgerðum
girðingum. Hér á Sámsstöðum
eru ekki neinar skepnur, og við
lánum ekki heldur reitina til beit-
ar. Skepnur skekkja niðurstöður,
ef þær komast inn á tilraunareiti,
og þess vegna kemur I rauninni
ekkert annað til mála en að allt
tilraunasvæðið sé alveg friðaö
fyrirbúpeningi, hverju nafni sem
nefnist.
— Þó að skjólsæit sé hér i
Fljótshliðinni, þá hlytur það að
vera mjög misjafnt frá ári til árs,
hversu snemma þið getið sáð og
hafið önnur vorstörf?
— Já, þaðerákaflega misjcifnt.
Og árangur af kornrækt, — og
grasræktinni reyndar lika, — fer
mjög eftir þvi hve snemma er
hægt að byrja vorverkin. Við
reynum að sá korni i byrjun mai,
en*f þaðdregst mikið lengur, til
dæmis fram yfir 20. mai, er
talið vonlitið um árángur. Það
er þannig ekki ýkjalangur timi,
sem við höfum upp á að hlaupa
hvað þetta snertir. Aðaltilrauna-
störfin hefjast svo um tuttugasta
júni, eða upp úr þvi, og standa i
um það bil mánuð, en þá verður
mánaðar hlé. Um tuttugasta
ágúst hefst svo nýr annrikistimí,
sem stendur út ágúst, allan
september, og jafnvel stundum
eitthvað lítið eitt fram i október.
— Ég hef þá sótt þig heim á síð-
ari hluta haustannar. Það er tutt-
ugastidagur septembermánaðar,
þegar þetta samtal er tekið upp.
— Já. Þaðeru kartöflur og korn,
sem eru meginviðfangsefni okkar
um þessar mundir, og svo frætak-
an hin siðari ár. Ef veðurfar er
óhagstætt, getur þetta orðið erfið-
ur tfmi, og vandkvæðum bundið
að finna nógu marga daga eða
stundir til þess að koma þvi af,
sem gera þarf.
— Það er auðvitað ekki hægt að
vinna þessi verk I hvaða veðri
sem er?
— Nei, öðru nær. Það er aðeins
hægt að vinna að uppskerustörf-
um d korni og fræi i þurru veðri,
og helzt þarf að vera þurrkur.
Þegar tiðer mjög vætusöm, getur
þetta þvi orðið ákaflega erfitt, og
það er ekki einungis vandamál
okkar. Allir bændur sem stunda
slíka ræktun i nálægum löndum,
þekkja slfka erfiðleika, enda eru
þessi verk háðari veðrinu en flest
örinur búskaparstörf.
Sviptum ekki skólafólkið
þessari vinnu
— Er ekki erfitt að fá fólk tii
slikra starfa sem eru ekki aðeins
árstfðabundin, heldur nærri þvi
að vera bundin viðeinstaka daga,
— ,,þegar veður leyfir”?
— Fyrst á vorin er oft erfitt að
fá fólk. Það stafar fyrst og fremst
af þvi að við höfum leitazt við aö
Þreskivél, sem notuð er við tilraunirnar á Sámsstöðum. Ljósm. Þorsteinn Tómasson.
ráða skólafólk til starfa hér en
eins og allir vita þá standa skólar
svo langan tima úr árinu núorðið
að það vantar upp á bæði vor og
haust að starfskraftar þess nýtist
til fulls. Einkum er þetta mjög
bagalegt á haustin. Eftir að
skólarnir fóru að byrja með
septemberkomu, eins og nú er
orðið algengt að minnsta kosti i
Reykjavik, þá glatast heils
mánaðarvinna skólafólksins sem
áður var mjög góður timi fyrir
báða aðila á meðan skólarnir
byrjuðu fyrsta október.
Þetta háir okkur mikið og gæti
hreinlega orðið til þess að við hér
á tiiraunastöðinni yrðum aðhætta
að ráða skólafólk til sumarstarfa
hér sem ég tel þó að væri mjög
illa farið og ber margt til þess: 1
fyrsta lagi þarf skólafólk á at-
vinnu að halda jafnvel mörgum
öðrum fremur, i öðru lagi er það
yfirleitt ákaflega góður vinnu-
kraftur, og i þriðja lagi —• og
kannski er það mikilvægast alls
— þá dreifistmeð skólafólkinu út
héðan þekking á þeim störfum,
sem hér eru unnin. En það er að
sjálfsögðu öllum ávinningur að
sem flestir viti um það sem við
erum að gera hérna. Skólafólkið
öðlast nýja þekkingu og rejTislu
við að vinna hér, og reyndar held
ég að hverjum sem er sé hollt að
vita hvað hér fer fram.
Ágæt skilyrði
til skógræktar
— Við höfum nú rætt um margt
sem viðkemur starfi ykkar hér á
Sámsstöðum, Kristinn, en ég get
bókstaflega ekki farið hér úr hlaði
að þessu sinni án þessað minnast
á þann fallega skóg, sem blasir
við hér, svo að segja hvert sem
litið er. Hvenær hófst skógrækt
hér á Sámsstöðum?
— Elzti hluti skógarins er um
það bil þr játiu ára gamall. Sumt
kann að vera litið eitteldr a en það
er ekki mikið.
— Og það er þá Klemenz heitinn
Kristjánsson sem á heiðurinn af
þessari skógrækt?
— Já. Svo að segja allur sktígur
sem hér er orðinn upp vaxinn er
gróðursettur af honum. Við sem
komum hér eftir Klemenz höfum
að visu plantað litils háttar i
skjólbelti en það eru smámunir
hjá hinu sem Klemenz ræktaöi og
mótaði af smekkvisi sinni.
— Þaðerþá vfstekki mikill vafi
á þvi að skógur geti dafnað hér i
Fljótshlið nú ekki síður en á
dögum þeirra Gunnars á Hliðar-
enda og Njáls á Bergþórshvoli?
— Það virðast ágæt skilyrði til
trjáræktar hér um slóðir. 1 skóg-
raáctarstöðinni á Tumastöðum er
mjög myndarlegur skógur og
skjólbelti og góður vöxtur I öllum
trjám.
Þú sagðir skjólbelti. Er ræktun
skjólbelta ekki hin ákjósanleg-
asta hliðargrein annarrar
ræktunar og tilrauna, —skjólbelti
til hlffðar öllum öðrum gróðri?
— JU, alvegtvímælalaust.Það er
einmittskjóliðsem okkur vantar.
Berangurinn hér á landi er einn
versti óvinur okkar. Þess vegna
ber að leggja mikla áherzlu á að
verjast vindinum með þvi að
rækta skjólbelti. En auðvitað tek-
ur skógrækt alltaf nokkurn tima
og krefst dálltillar biðlundar og
þolinmæði þeirra sem hana
stunda. Fyrstu árin eru hörð
samkeppni á milli trjáplantnanna
og grassins i kring, en þegar sá
hjalli hefur veriö yfirstiginn
þurfa skjólbelti litla umönnun.
Þau sjá þá að mestu um sig sjálf.
Þannig er til dæmis með þau
skjólbelti hér á Sámsstöðum sem
komineru einna lengst.Við skipt-
um okkur sáralitið af þeim núorð-
ið.
Auðvitað þarf að leggja alúð við
skógrækt eins og við alla aðra
ræktun. En ef það er gert, þá á
hún lika mikla framtið fyrir sér
hér á landi kannkiekki alls staðar
en ákaflega viða. Ef við lítum
sérstaklega til þess staðar, þar
sem við erum staddir, þá er það
mála sannast að hér hafa verið
gerðar margvislegar tilraunir
með ýmsar tegundir gróðurs.
Yfirleittspá þær tilraunir góðu og
gefa okkur ástæðu til bjartsýni,
og skógurinn hérna I Fljóts-
hliöinni sýnir og sannar það bezt
sjálfur aö ekki er siöur ástæða til
þess að binda vonir við hann en
annað sem hér vex Ur jörðu.
—VS