Tíminn - 27.10.1977, Blaðsíða 10

10
Fimmtudagur 27. október 1977
Málefni þroskaheftra er mála-
flokkur, sem hvaö mest hefur lent
utangarös f þjóöfélaginu. A þvi
eru til margar skýringar, en
veigamesta ástæöan má vera sú
aö vangefiö fólk er ekki nægilega
buröugt til aö berjast sjálft fyrir
sinum málstaö og hefur því oröiö
aö þola þaö misrétti sem raun er
á. En þá er þaö okkar sem eigum
aö heita heilbrigö, aö greiöa þess-
um bræörum okkar og systrum
götuna. Nokkruhefur verið áork-
að i þessum málefnum á siðustu
árum, en viöfangsefnin eru enn
geigvænleg.
Einn þáttur i baráttunni fyrir
málefnum þroskaheftra er stofn-
unlandssamtakanna Þroskahjálp
i október 1976, er öll félög á land-
inu sem starfað hafa sitt i hvoru
lagi að málefnum þroskaheftra,
sameinuöust undir einn hatt. Þaö
liggur I augum uppi aö sameining
þessara aöila myndar sterkt afl,
sem ætti að fá miklu áorkaö til
framdráttar þroskaheftum.
Blaöamaöur Tlmans hafði tal af
nýkjörnum formanni landssam-
takanna Margréti Margeirsdótt-
ur, sem kosin var á formlegu
stofnþingi samtakanna Þroska-
hjálp I fyrri viku.
Stofnun samtakanna
— Hver erutildrögin aö stofnun
landssamtakanna Þroskahjálp?
— Það hafði veriö rætt um þaö
nokkur undanfarin ár innan
stjórnar Styrktarfélags vangef-
inna i Reykjavik aö stofna lands-
samtök þeirra aöila sem vinna aö
málefnum þroskaheftra og á
aðalfundi félagsins i marz 1975,
kom fram tillaga frá Jóhanni
Guömundssyni, lækni, um aö
stjórn Styrktarfélags vangefinna
i Reykjavik kalli til samstarfs um
þetta þau félög og hópa um landið
sem vinna aö málefnum vangef-
inna og beiti sér fyrir stofnun
landssambands þessara hópa,
sem starfi á svipuðum grundvelli
og t.d. Landssamband fatlaöra og
Sjálfsbjörg .
Þessi tillaga var samþykkt
samhljóða og stjórnin hóf aö
undirbúa málið, kosin var undir-
búningsnefnd til stofnunar sam-
takanna. Stofnfundur var haldinn
16. október 1976 i Bjarkarási. Á
þessum stofnfundi voru 40 fulltrú-
ar viðast hvar af landinu. Þeir
voru fulltrúar félaga sem höföu
samtals um 5500 félagsmenn. 1
upphafi voru aöildarfélögin 13, en
nú eru þau orðin 18 og eru tvö
þeirra nýstofnuö. Þaö eru
Þroskahjálp á Suðurnesjum og
Foreldráfélag einhverfra barna.
Auk þessa þá veit ég aö þaö er i
undirbúningi stofnun félags um
málefni vangefinna á Vestur-
landi.
Hin ýmsu félög, sem vinna aö
málefnum þroskaheftra hafa nú
sameinast I eina heild og aö sjálf-
sögöu veröa þau þannig sterkari
sem sameinað afl, til aö knýja á
um umbætur i málefnum þroska-
heftra sem hingaö til hafa verið
fyrir borö borin og vanrækt.
Frumvarp til laga um
vangefna
— Hverju hafa samtökin áorkað
á þessu fyrsta og eina starfsári
sinu?
— Fyrsta verkefniö var aö
knýja á um heildarlöggjöf fyrir
þroskahefta. Aö visu er sú heild-
arlöggjöf ekki enn oröin aö veru-
leika, en samtökin áttu sinn þátt i
aö menntamálaráöherra skipaði
þriggja manna nefnd, sem hefur
gert drög að frumvarpi fyrir van-
gefna. Hins vegar hefur ekki bet-
ur tekizt til en svo að þetta frum-
varp hefur hlotið mikla gagnrýni
landssamtakanna og við teljum
þvi miður, aö þá sé þaö mjög
ófullnægjandi og þarfnist veru-
legrar endurskoöunar.
En þarna hefur ríkisvaldiö aö
vissu leyti sýnt viöleitni til aö
breyta núgildandi lögum um fá-
vitastofnanir, sem eru gjörsam-
lega fráleit. Landssamtökin hafa
fengið þetta frumvarp til um-
sagnar og var þaö eitt af málefn-
um stofnþingsins.
Þingiö komst aö þeirri niöur-
stööu aö endurskoöa og endur-
bæta þyrfti þetta frumvarp til
laga um vangefna. S am tökin telja
aö það sé ekki fært aö leggja þaö
fram óbreytt, eins og það Tiggur
fyrir núna. Þaö er eitt cif þeim
málum sem landssamtökin munu
vinna að nú á næstunni, aö hafa
„Við vinnum að
jafnrétti þroska-
heftra einstaklinga
í þj óðfélaginu
99
Margrét Margeirsdóttir félags-
ráögjafi og nýkjörinn formaöur
landssamtakanna Þroskahjálpar.
rætt við Margréti Margeirsdóttur,
nýkjörinn formann landssambands
landssamtakanna Þroskahjálp
samráö viö stjórnvöld varöandi
frumvörp um heildarlöggjöf fyrir
þroskahefta.
Innan samtakanna var á slö-
asta ári starfandi menntamála-
nefnd, sem fjallaöi um sér-
kennslureglugerö, sem var búin
að vera lengi i smlðum. Mennta-
málanefndin fjallaöi um þessa
reglugerö og sendi umsögn til
ráðuneytisins. Reglugeröin var
svo samþykkt i júnl s.l. og þaö er
ég vera mjög eölilegt og nauösyn-
legt vegna þess aö stærsti hópur-
inn innan samtakanna eru for-
eldrar sem eiga þroskaheft börn.
Þaö er óhætt aö slá því föstu aö
þaö eru fyrst og fremst foreldr-
arnir sem þekkja þessi vandamál
ogvitahverser þörf. Vegna þessa
finnst mér nauösynlegt aö hafa
foreldra meö i ráöum þegar veriö
er aö byggja upp þessa þjónustu.
Þjónustan er beinlinis fyrir for-
samvinnu og menn voru á einu
máli um þaö að hún þyrfti aö stór-
aukast. Það eru vissir erfiöleikar
sem þarf aö yf irstiga. Þaö vantar
t.d. mikiö af velmenntuöu starfs-
fólki á þessar stofnanir. En þær
búa við svo nauman fjárhag að
þeim er ekki kleift f járhagslega
aö ráöa til sin þaö starfsfólk, sem
er nauösynlegt. Þaö má einnig
vera aö forráöamenn stofnan-
anna hafi ekki gert sér nægilega
Þroskaheft börn eru hér við vinnu sfna undir leiösögn Kristjönu Guömundsdóttur
nú okkar hlutverk aö þrýsta á um
framkvæmdir.
Ég held aö þaö sé ekki vafi á þvi
aö á þessu eina ári sem samtökin
hafa starfað þá hafa þau haslað
sér völl, á þann hátt aö þaö sem
verður gert fyrir þroskahefta af
hálfu stjórnvalda verður gert i
samráöi viö landssamtökin. Ég
hyggaö þaö sé óskynsamlegt fyr-
ir yfirvöld að sniöganga þessi
samtök.
Virkir fulltrúar
Samtökin hafa þaö á stefnuskrá
sinni, aö fulltrúar þeirra sitji i
stjórnskipuöum nefndum og ráö-
um, sem fjalli um uppbyggingu i
málefnum þroskaheftra. Þetta tel
eldrana og þeirra börn. Þvi þarf
uppbyggingin aö mæta þeirra
þörfum og enginn þekkir þessi
vandamál betur en foreldrarnir
sjálfir.
Samvinna foreldra og
stofnana
Þú ræddir á stofnþinginu um
nauösyn á samstarfi og tengslum
milli foreldra og stofnana fyrir
þroskahefta. Er ástæöa til aö
þessi tengsl veröi styrkt?
Ég held aö viö getum veriö
sammála um aö þessi samvinna
þyrfti að aukast i mjög miklum
mæli, og I umræöuhóp, sem starf-
aöi á þinginu var rætt um þessa
grein fyrir, hversu nauðsynlegt
þetta samstarf er. Margar af
þessum dvalarstofnunum hafa
starfaö svo árum skiptir og þegar
þær byrjuöu starfsemi slna riktu
önnur sjónarmiö og viöhorf. Mér
viröist eins og þessi viöhorf, sem
riktu fyrir tveimur til þremur
áratugum, um aö þegar hinn
þroskahefti væri kominn á stofn-
unina væri ekki ástæöa til aö
halda tengslum viö fjölskylduna,
séu enn ríkjandi.
Nýjar kenningar
Hins vegar eru komin ný viö-
horf og nýjar kenningar fram á
sjónarsviöið, semstefna aöþvi aö
aöhæfa hinn þroskahefta samfé-
laginu, i staö þess aö einangra
hann inni á stofnun. Ein aöalfor-
sendan fyrir þvi aö þetta geti tek-
ist er samvinna milii foreldra og
stofnana, hvortheldur sem stofn-
unin er dagvistunar- eða vist-
heimili.
Stofnunin óeðliiegt um-
hverfi
011 börn fá sina félagsmótun 1
fjölskyldunni og þaö er sú stofnun
i samfélaginu, sem veitir ein-
staklingunum aö meira eöa
minna leyti þessa félagsmótun.
Þroskaheft börn þurfa aö fá sina
félagsmótun á sama hátt innan
fjölskyldunnar, I skólum og á
dagvistunarstofnunum, ef þau
eiga að geta aöhæfst venjulegu
lifi I samfélaginu.
Þess vegna er einangrunin á
stofnuninni ákaflega slæm. Stefn-
an erlendis er aö leggja niöur
þessar lokuöu stofnanir.
Einstaklingur sem býr og lifir
alla slna ævi á stofnun, lifir I
óeðlilegu umhverfi og þar af leiö-
andi veröur allt lif hans frábrugð-
iöþvisem er venjulegast I þjóöfé-
laginu. Þaö er einmitt megintil-
gangur samtakanna aö berjast
fyrir þessum réttindum þroska-
heftra I landinu og tryggja þeim
fulla jafnréttisaðstööu á viö aöra
þjóöfélagsþegna og skapa þeim
eölilegt umhverfi.
Lagaleg skylda stjórn-
valda
A stofnþinginu kom fram mikil
gagnrýni á gr. 24 i sérkennslu-
reglugeröinni?
— Já.I þessari grein stendur
orörétt: aö um framkvæmdir
raglugeröar þessarar fer eftir
sem féer veitttil i fjárlögum. Viö
gagnrýnum þetta og teljum ekki
aö framkvæmdir I kennslumálum
þroskaheftra eigi aö vera háðar
þvlhvemiklu fé er veitti þetta og
aö þaö sé fjárveitingarvaldið,
sem getur ákveöiö hvort þaö veiti
fé I þetta eöa ekki. Viö teljum aö
þaö sé beinlínis skylda stjórn-
valda og rlkisvaldsins aö veita fé
tilaö byggjauppkennslu og þjálf-
un fyrir þroskahefta til jafns við
önnur börn. Viö tel jum aö þet ta sé
lagaleg skylda vegna þess aö i
grunnskólalögunum kemur fram