Tíminn - 03.02.1978, Blaðsíða 6

6
Föstudagur 3. febrúar 1978
Landsbankamálið:
Rannsókn og réttvisi
verður að hafa sinn gang
— sagði Olafur Jóhannesson dómsmála- og viðskiptaráðherra
ólafur Jóhannesson dómsmála-
og viðskiptaráöherra kvaddi sér
hljóðs utan dagskrár á fundi sam-
einaðs alþingis I gær og flutti
þingmönnum skýrslu um gang
Landsbankamálsins. Kvaðst ráð-
herra hafa skrifaö bankastjórn
Landsbankans og óskað eins
ýtarlegra upplýsinga og fært
þætti að veita um gang málsins I
samræmi viö fyrirspurn Sighvats
Björgvinssonar alþingismanns.
Las ráöherra siðan svarbréf
Landsbankans og fer það hér á
eftir:
,,Sem svar viö bréfi yöar, herra
viðskiptaráðherra, dags.24. þ.m.,
vill bankastjórnin upplýsa eftir-
farandi:
Þann 22. desember s.l. ritaði
bankastjórnin rannsóknarlög-
reglustjóra rikisins bréf, þar sem
beðiö var um, að þá þegar yröi
hafin rannsókn á misferli, sem
komið hefði fram, að einn af
starfsmönnum bankans, Haukur
Heiðar, deildarstjóri ábyrgðar-
deildar, heföi gerzt sekur um.
Nokkru áður hafði eitt af viö-
skiptafyrirtækjum bankans óskað
eftir sundurliðun á kostnaöar-
reikningi hjá ábyrgöardeildinni
og hafði þá komiö i ljós, aö ósam-
ræmi var milli færsluskjals I bók-
haldi bankans og tilsvarandi
færsluskjals 1 bókhaldi fyrirtæk-
isins. Þegar endurskoðunardeild
bankans kannaði hvað mismuni
þessum ylli, varð ljóst að Haukur
Heiðar myndi hafa Utbúið tvenns
konar færsluskjöl, önnur sem við-
skiptamaðurinn greiddi eftir, hin
með lægri upphæð, sem gengu til
bókhalds bankans, en siðan dreg-
ið sér mismuninn. Var þá beðið
um rannsókn þá sem fyrr er getið
Ólafur Jóhannesson
Oskar upplýsinga um
skipákaupa- og gjald-
eyrisreikningamálin
Þórarinn Þórarinsson (F)
beindi i gærdag við umræður ut-
an dagskrár um Landsbanka
málið tveimur fyrirspurnum tii
Ólafs Jóhannessonar dóms- og
viðskiptamáiaráðherra, annars
vegar um skipamálið svokall-
aða, hins vegar um gjaldeyris-
reikninga íslendinga i dönskum
bönkum.
1 upphafi ræðu sinnar þakkaði
Þórarinn ráöherra fyrir hversu
fljótt og vel hann hefði brugðizt
við fyrirspurn Sighvats Björg-
vinssonar um Landsbankamál-
ið. Þá vakti hann athygli á, aö
hér væri um upphaf að nýjum
vinnubrögðum að ræða og skap-
azt hefði visst fordæmi um meö-
ferð upplýsinga I málum sem
þessum.
Sagði Þórarinn siðan, að að
fengnum þessum upplýsingum
um rannsókn Landsbankamáls-
ins rifjuðust upp fleiri mál
nokkuð skyld. Nefndi Þórarinn
sérstaklega nýfengnar upplýs-
ingar um gjaldeyrisreikninga
Islendinga erlendis. Seölabank-
inn hefði nú skrifað viðkomandi
reikningseigendum og óskað
þess að þeir flyttu gjaldeyris-
eignir sinar erlendis á banka-
reikninga hérlendis.
Ljóst væri, sagði Þórarinn, að
hér gæti verið um að ræða ein-
hver brot á gjaldeyrislöggjöf.
A.m.k. væri eðlilegt að þaö væri
Þórarinn Þórarinsson
athugaö en ekki látið nægja að
flytja gjaldeyri þennan heim.
Þórarinn bar siðan fram þá
fyrirspurn hvort ráðherra gæti
ekki fengið upplýsingar hjá
Seðlabankanum um hverjar
áætlanir séu þar uppi um hvern-
ig standa skuli að málum. 1 ööru
lagi beindi Þórarinn þeirri
fyrirspurn til ráðherra, hvort
Seðlabankinn gæti ekki jafn-
framt gefið alþingi upplýsingar
um rannsókn skipakaupamáls-
ins svokallaða.
ólafur Jóhannesson dóms- og
viðskiptamálaráðherra tók til
máls að lokinni ræðu Þórarins
og kvaðst ekki geta svarað
fyrirspurnum hans þá þegar, en
hann skyldi leita eftir sjónar-
miðum Seðlabankans við fyrir-
spurnum þessum. Þó benti hann
á, að bæði þessi mál væru fyrst
og fremst á vegum skattyfir-
valda og þá fjármálaráðuneyt-
isins.
Siðan sagði ráöherra, að ekki
færiá milli mála, að ef um brot
eraðræða i þessum málum yrði
kært yfir þeim. Það væri hins
vegar útbreiddur misskilning-
ur, að gjaldeyriseign erlendis
væri alltaf og i öllum tilvikum
brot á gjaldeyrislögum. Svo
væri þó ekki, menn gætu bæði
komizt yfir gjaldeyri og átt
hann erlendis með löglegu móti.
Margumræddur listi yfir
reikningseigendur i Danmörku
yrði að sjálfsögðu og nauðsyn-
lega kannaöur mjög vel. Kæmi
þá I ljós hvort reikningseigend-
ur væru brotlegir og þá hverjir.
Nafnbirting sagði hann að
væri hæpin ráðstöfun. Til henn-
ar hefði verið gripið af illri
nauðsyn i tékkamálinu vegna
ýmissa gróusagna og hugsan-
lega þyrfti enn að gripa til þess
ráðs af illri nauðsyn þar sem
gróusögur um alsaklausa menn
væru enn farnar af stað. Nöfn
reikningseigenda yrðu þó ekki
birt nema að vandlega athuguðu
máli.
Stóraukið fé
til vegamála
— á leið í gegnum þingið
Halldór E. Sigurðsson sam-
göngumálaráðherra mælti á
sameinuðu þingi i gær fyrir
breytingartillögu á þingsálykt-
un um vegaáætlun fyrir árin
1977-80. Felur tillagan f sér mjög
verulega hækkun á ráðstöfunar-
fé árið 1978 til vegamála. ,,Um
útgjöldin er það að segja, aö
heildarútgjöld samkvæmt til-
lögunnieru 9300 milljónir króna
á móti 5650 milljónum króna ár-
ið 1977.
— Hækkun i krónutölu er þvi
3650 millj. kr. eða 65% frá árinu
1977. Magnaukning er hins veg-
ar 26% ef gert er ráð fyrir að
verðiag hækki um 30% milli ár-
anna 1977 og 1978,” sagði ráð-
herra i framsöguræöu sinni i
gær.
Nánar verur fjallað um vega-
áætlunina og ræða ráðherra birt
á þingsiðu á morgun.
og enn stendur yfir.
Mismunar af þessu tagi hefir
orðið vart i um 25 tilvikum á
timabilinu 1970-1977, að báðum
árum meötöldum, og lúta þau öll
aö viðskiptum sama viöskiptafyr-
irtækis. Samtals nemur sá mis-
munur, sem um ræðir i þessum
tilvikum, nálega 50 millj. kr.
Ekkert hefur komið fram, sem
bendir til aö hliðstæður fjárdrátt-
ur hafi átt sér stað i sambandi við
viðskipti annarra fyrirtækja við
ábyrgðardeild bankans, en þessa
eina, en það verður að sjálfsögðu
rannsakað til hlitar. A hinn bóg-
inn hefur Haukur misnotað reikn-
inga sex fyrirtækja til þess að ná
þvi fé, sem hann dró sér, út úr
bankanum. Enn er ekki fullkann-
aö að hve miklu leyti féð hefur
veriö dregiö af bankanum og að
hve miklu leyti af viöskiptafyrir-
tækinu, en flest bendir þó á þessu
stigi til þess, að það sé að mestu
af bankanum.
Ekkertbendirtilað neinn innan
bankans, sé samsekur Hauki i
máli þessu.
A þvi sem hér hefur verið lýst
eru kærumál bankastjórnar á
hendurHauki Heiðarreist. Rann-
sókn málsins er hins vegar undir
forræði og yfirstjórn rannsóknar-
lögreglustjóra og er það ekki á
valdi bankastjórnar að gefa
skýrslu um hana.
Af bankans hálfu hefur verið
lögö áherzla á að flýta rannsókn
málsins eftir þvi sem það stendur
i hans valdi. Rannsóknarlög-
reglustjóri hefur að beiðni banka-
stjórnar til nefnt óháðan, löggilt-
an endurskoðanda til að hafa yfir-
umsjón með þeirri gagnavinnslu,
sem fram fer I bankanum og
starfslið bankans vinnur að.
A þeim rúma mánuöi, sem liö-
inn er siðan mál þetta kom upp
hafa farið fram á vegum banka-
ráðs og bankastjórnar ýtarlegar
umræður og undirbúningur að að-
gerðum, sem hrundið verður i
framkvæmd á næstunni I þvi
skyni að koma eins og fært er i
veg fyrir aö atburðir af þessu tagi
endurtaki sig. Þessar aðgerðir
munu einkum verða tvenns kon-
ar:
1 fyrsta lagi veröa teknar til
endurmats og endurnýjunar allar
vinnuaðferöir endurskoðunar-
deildar bankans. Þörfin á slikri
endurnýjun hefur komið til um-
ræðu i bankanum áður. Nú hafa
hins vegar verið gerðar ráðstaf-
anir til að fá utanaökomandi sér-
fræðiaðstoð til að annast þetta
endurmat án tafar.
1 öðru lagi verður tekinn upp sá
siður sem allsherjarregla, að
flytja menn til i störfum innan
bankans á hæfilegu árabili. Þessi
siður tiðkast i mörgum erlendum
bönkum, og þykir hafa marga
kosti, en hefur ekki tiðkazt hér-
lendis fyrr en Landsbankinn tók
hann upp I nokkrum mæli fyrir 6-7
árum.
Vér leyfum oss að vænta þess,
herra viðskiptaráðherra að þetta
bréf svari fyrirspurn yöar.”
Ólafur Jóhannesson kvaöst
ennfremur hafa skrifað Rann-
sóknarlögreglu rikisins og óskað
gleggri upplýsinga um rannsókn
málsins eftir þvi sem fært væri.
Las ráðherra siöan fyrir þing-
menn svarbréf rannsóknarlög-
reglustjóra rikisins:
„Með bréfi viöskiptaráðuneyt-
isins, dagsettu 30. f.m. barst mér
ljósrit af bréfi bankastjórnar
Landsbanka íslands, dagsettu 28.
f.m. 1 bréfi ráöuneytisins er þess
farið á leit viö mig, að ég gefi al-
þingi allar þær upplýsingar um
gang lögreglurannsóknar þeirr-
ar, sem lýst er i fyrrgreindu bréfi,
er ég telji fært að veita á þessu
stigi rannsóknar.
Svo sem fram kemur I fyrr-
greindu bréfi bankastjórnarinnar
var það hinn 22. desember s .1.,
sem stjórn Landsbanka Islands
sneri sér til rannsóknarlögreglu-
stjóra rikisins með beiöni um að
hafin yrði rannsókn á fjármála-
misferli, sem komið hefði fram,
að Haukur Heiðar, deildarstjóri
ábyrgðardeildar bankans hefði
gerzt sekur um. Rannsóknarlög-
regla rikisins hóf þegar i stað
rannsókn þessa kæruefnis, og
hefir hún staðiö yfir sleitulaust
siðan.
Við þá rannsókn, sem þegar
hefir farið fram, hefir kærði,
Haukur Heiöar, játað að hafa um
árabil staðiö að stórfelldum fjár-
tökum og misferli meö skjöl i
sambandi við viðskipti bankans
og tilgreind fyrirtæki. Þykir i
meginatriðum upplýst með hvaða
hætti kærði hefir staðið að þess-
um fjártökum að þvi marki sem
kæruefni og rannsóknargögn
liggja þegar fyrir. Jafnframt
beinist rannsóknin að þvi að
ganga úr skugga um, hvort um
aðrar fjártökur eöa önnur brot
hafi verið að ræða en þegar þykir
i ljós leitt.
Rannsókn sakarefna máls
þessa er eigi lokið enda umfangs-
mikil, en hefir verið hraðað eftir
föngum og miðar vel áfram.
Guðmundur Skaftason, hæsta-
réttarlögmaður og löggiltur end-
urskoöandi, hefir verið rannsókn-
arlögreglu rikisins til ráöuneytis
við skipulagningu rannsóknar
þessa máls og athugun sakar-
gagna, þ. á. m. að þvi er varðar
öflun gagna og greinargerða af
hálfu Landsbankans og athugun
bókhaldsgagna frá þeim við-
skiptafyrirtækjum bankans, sem
koma við sögu. Þá hef ég tilnefnt
Olaf Nilsson, löggiltan endur-
skoðanda, til að hafa umsjón með
þeirri gagnavinnslu, sem fram
fer innan bankans. Á þeim tima,
sem liðinn er siðan mál þetta kom
upp, má heita að gögn og greinar-
geröir af hálfu bankans hafi stöö-
ugt verið að berast eftir þvi sem
kæruefni og r annsókn þeirra hefir
þótt gefa tilefni til.
Rikissaksóknara hefir verið
gerð grein fyrir rannsókn rann-
sóknarlögreglu rikisins í máli
þessu og fullt samráð verið haft
viöhann um rannsókn og meðferö
þessa máls.
Frekari upplýsingar verða
veittar svo fljótt sem kostur er
vegna rannsóknar málsins.”
Ráöherra kvaðst ekki geta gef-
ið fyllri upplýsingar um málið frá
eigin br jósti en fram kæmi I bréf-
um þessum. Hann gæti hins vegar
fullyrt að unnið væri að rannsókn
málsins af fullri atorku. Þá undir-
strikaði hann það viðhorf sitt að
sjálfsagt væriþaðað alþingi fengi
aö fylgjast eins vel meðmálinu og
rannsókn leyfði. Máliö snerti al-
þingij þar sem bankinn heyröi
fyrst og fremst undir það. Alþingi
kysi bankaráð, sem aftur kysi
bankastjóra. Þá kysi alþingi enn-
fremur endurskoðendur bankans.
Nokkrar umræður uröu að lok-
inni ræðu ráðherra. Benedikt
Gröndal (A) þakkaöi ráðherra
hversu vel og fljóti hann heföi
brugðizt við ósk Sighvats Björg-
vinssonar um að veita upplýsing-
ar um máliö. Hann fjallaöi siðan
um aðgerðir, sem hægt væri að
gripa til í kerfinu til að stemma
stigu við misferli af þessu tagi.
Lúðvik Jósepsson (Abl) vakti
m.a. athygli á litlum vörnum sem
Framhald á bls. 17.
alþingi