Tíminn - 05.02.1978, Síða 6

6
Sunnudagur 5. febrúar 1978
Esra S. Pétursson læknir:
Sálar 11 f ið
1 siðasta þætti lýsti ég nokkuð
iðn-, félags- og uppeldissálfræði
sem dæmi um helztu greinar
sálfræðinnar. bö allmargir sál-
fræðingar stundi nú þessar
greinar sálfræðinnar og aðrar
sjaldgæfari eru þeir miklu fleiri
sem valiö hafa kliniska sál-
fræði. Samkvæmt nýlegri at-
hugun eru það um sextiu af
hundraði sem sérhæfa sig i
henni. 1-
Hvað er nú klinisk sálfræði?
Prófessor Sigurjón Björnsson, 2-
telur aö „klinisk sálfræöi sé
hagnýting þeirrar þekkingar,
sem fengizt hefur um andlega
vanheila og afbrigðilega ein-
staklinga (afbrigðileg sálfræöi)
... klinisk verkefni eru aðallega i
þvi fólgin að rannsaka sjúklinga
meðsálfræðilegum aðferðum og
vera með þvi móti geðlæknum
til aðstoðar við greiningu sjúk-
dóma og undirbúning lækninga.
Ennfremur er nokkuð algengt
að kliniskir sálfræðingar annist
lækningar sjúklinga
(psychotherapy) einir sins liðs
eða i samvinnu við lækna. t
þriðja lagi sjá kliniskir sál-
fræðingar oft um rannsóknir i
afbrigöiiegri sálfræði.”
t Bandarikjunum, til dæmis,
hafa sálfræðingar yfirleitt rétt
til þess að stunda sállækningar
einir sér ef þeir hafa lokið
doktorsprófi i sálfræði og auk
þess sérhæft sig i sállækningum,
svo sem i sálgreiningu en það
hefur Sigurjón Björnsson ein-
mitt gert. Sálgreiningarnámið
er langt og strangt framhalds-
nám sem varir i fjögur og upp i
sjö ár. Til sliks náms við sál-
greiningarstofnanir eru valdir
úr þeir geðlæknar.sálfræðingar
og félagsráðgjafar sem hæfastir
þykja. Mest eru það þó læknar
og þá einkum geðlæknar sem
leggja stund á sállækningar og
sálkönnun.
Sállækningar og sál-
könnun
En hvað eru nú sállækningar
og sálkönnun? Ekki eru menn á
eitt sáttir um þau atriði fremur
en önnur né heldur um það
hvernig skilgreina beri sál-
lækningar. Er hér um margt að
velja bæöi hvað varðar skil-
greininguna og lika aðferðirnar
sem of langt yrði upp að telia.
í pappirskilju lýsir Harper 3 i
stuttu máli 36 mismunandi að-
ferðum. Onnur mun læsilegri
bók a ð minu mati er eftir Bry 4
sem sjálf stundar sállækningar.
t bókinni segir hún frá viðtölum
við aðalfrömuði hinna helztu niu
aðferða á fjörlegan, skýran og
skilningsrikan hátt. Velja
verður á milli þeirra eftir eigin
mati og reynsluþekkingu. Fer
það oft eftir þvi sem maður lað-
ast mest að og hefur lagt mesta
stund á.
Bezta skilgreiningin á sál-
lækningu finnst mér þvi eðlilega
vera eftir Wolberg yfirlækni á
Postgraduate Center for Mental
Health i New York borg en þar
starfaði égum árabil W olberg 5
segir: „Sállækning er lækninga-
aðferð með sálrænum hætti á
tilfinninga og lundarfarslegum
vandamálum þar sem sérhæfð
persóna stofnar af ásettu ráði til
mjög náins samstarfs við sjúk-
linga með þvi markmiði að (1)
fjarlægja, milda eða draga úr
sjúkdómseinkennum, (2) lag-
færa hegðunarvandkvæði og (3)
örva jákvæðan vöxt ogþroska
persónuleikans.”
Til viðbótar þessari ýtarlegu
skilgreiningu lýsir hann þvi yfir
að hvað sem segja megi um sál-
lækningu getum við ekki komizt
hjá þvi að álita hana lækninga-
aðferð. bó að tala megi um
„enduruppeldi” „leiðbeiningu”
eða „innsæislækningu” og aðra
„meðferð”, þá eru þetta ein-
ungis lýsingar á þvi sem skeður
i „meðferðinni” og dylur ekki
lækningaeðli aðferðanna.
Sállækning er almennt hugtak
sem spannar allar sálrænar
visindalegar lækningaaðferðir.
Nefna mætti helzt sálgreiningu
(Freud Jung, Horney) hóp-
lækningar, fjölskyldu-,
hjúskapar- og barnasállækning-
ar, heildarsálfræði (Gestalt) og
hegðunarmeðferð (behaviour
therapy) Stefna allar aðferðir
þessar að þvi að draga úr til-
finninalegri vanliðan og
hegðunarvandkvæðum. Eru þau
bæði andlegs og likamlegs eðlis
og kom fram i samskiptum ein-
Esra S. Pétursson læknir
staklinga gagnvart sjálfum sér
og öðrum einstaklingum. hópum
og félögum. Byggir þetta allt á
þvi að lækni og sjúklingi takist
að koma á nákomnu og góðu
samstarfi. Gæti það stuðlað að
þvi að þeim tækist i sameiningu
að finna þær úrlausnir á vanda-
málum og efla og næra til-
finningalegan- og skapferils-
þroska, sem sjúklingum einum
hefur ekki tekizt til þessa. Menn
geta yfirleitt ekki einir gert vel
við sinar eigin tannskemmdir
og likt er þessu farið með sál-
flækjurnar.
Getan til þess að stofna til og
halda við lýöi sliku sambandi er
mjög listræn gáfa og það má
auka hana mikið með langvar-
andi þjálfun og sérmenntun á
sállækningum. Auk þess eru
sumir gæddir sérstökum hæfi-
leikum á þvi sviði sem á öðrum.
betta er ekki áhlaupaverk en
tekur alliangan tima allt frá
nokkrum mánuðum og upp i tvö
til þrjú ár og stundum töluvert
lengur.
bú kannt nú að spyrja: barf
það að taka svo langan tima?
Til skilningsauka skal á það
bent að sjúkdómar þessir eiga
sér oft langan þróunar-og fram-
vindu feril. Hlýtur það þvi að
taka alllangan tima að vinda of-
an af þeim og leysa þær sálar-
flækjur sem þeir hafa valdib svo
unnt sé að lifa fyllra og betra
lifi. En listin að lifa er æðst
allra lista og lærist sjaldan á
einá^ stuttu námskeiði. bað væri
þá helzt þeir sem eru listamenn
af guðs náð i þeim efnum.
Hjá mönnum almennt er
framvinda til likamsþroska og
sálræns kynlifs-, félags og and-
legs þroska bæði langvinn og
hægfara. Hefst hún áður en
barnið fæðist með þeim þáttum
lyndiseinkunnar sem það tekur
að erfðum. Erfðaþættir i skapi
og tilfinningalifi eru stundum
allgreinilegir og getur jafnvel
borið nokkuð á þeim strax i
móðurlifi. Erfitt er stundum að
greina á milli þess sem barnið
hefur erft frá formæðrum og
forfeðrum sinum og hins sem
þau hafa fyrir börnunum haft;
þannig að börnin hafi lært það af
þeim. Fjórðungi bregður til
fósturs,sagði Njáll á Bergsþórs-
hvoli. Ekki má heldur gleyma
þvi að barnið likist engum eins
mikið og sér sjálfu: það leggur
sitthvað af mörkum sjálft til
sins eigin lifs. betta atriði vill
einmitt oft gleymast.
Gegn hinum meinvænu þátt-
um, sem valda sálarflækjum og
stöðnun i skapgerð vinna þau
mikilvægu öfl sem þroska
mannlegt lif og lundarfar.
Mikilvægust þeirra eru einlæg-
ar og góðar, hlýjar og alúðlegar
tilfinningar til barnsins. Segja
má að þau séu miðlæg. Eru þau
skilyrði þess að barnið geti
öðlazt þann þrozka sem ein-
ungis fæst með þvi að komast
klakklitið i gegnum hin mis-
munandi þroskastig barns-
aldursins. Slik jákvæð öfl leyfa
barninu að vera barnslegt á
meðan þess er þörf. Góð fram-
koma þess fólks sem mest á
saman við barnið að sælda, en
það eru foreldrar systkini og
aðrir nánir ættingjar og
heimilisfólk, er barninu fyrir-
mynd um viðmót, fas og alla
hegðun.
Lundarfar barnsins er oft
komið i nokkuð fastan farveg
um sex ára aldur eða fyrr, bæði
vegna eigin eðlis og hins, sem
aðrir hafa lagt þvi til. Haggast
það oft litið siðan ævilangt. bað
verður nokkurs konar skap-
gerðarstöðnun, nema til komi
alveg sérstök lifsreynsla sem
jafnast getur á við vel unnin sál-
lækningastörf. Tilfinningar
barnsins til sins sjálfs og ann-
arra streyma siðan eftir þessum
farvegi alla tið. betta verður
miðlægur kjarni persónuleikans
sem er að mestu ósjálfráður og
dulvitaður eða falinn i djúpum
undirvitundarinnar. Barnið sem
við eitt sinn vorum, lifir eða
skrimtir áfram i okkur, án tillits
til þess hvernig persónuleikinn
þróast að öðru leyti.
Vitanlega eiga ekki allar
sálarflækjur rætur sinar allar
að reltja til bernskunnar, marg-
ar eru seinni tima viðbót. Sé
hins vegar um verulegar veilur,
galla eða bresti að ræða i skap-
gerð sem staðnað hefur á
þroskaferli sinum má oft rekja
frumdrögin nokkuð langt aftur i
timann.
I næsta þætti væntanlega
fyrsta sunnudag marzmánaðar
ræði ég áfram um þessi mál og
viðhorf til þeirra hér á landi.
Heimildir: 1 Psychiatric
News, October 21, 1977 bls. 3. 2.
Sigurjón Björnsson. Sálarfræði
I. Hlaðbúð 1973. bls. 19.3.Robert
A. Harper Psychoanalysis and
Psychotherapy. 36 systems. Ja-
son Aronson, New York. 1974. 4.
Adelaide Bry. Inside
Psychotherapy. Basic Books,
Inc. New York 1972. 5. Lewis R.
Wölberg. The Technique of
Pscychotherapy Grune and
Stratton, New York, 1967.
Sunnud. 5. febrúar kl. 15:00 Finnskar
kvikmyndir.
Sunnud. 5. febrúar kl. 16:00 Fyrirlestur
um finnskar bókmenntir:Rauno Velling
bókmenntafræðingur frá Finnlandi.
„Fattiggubbar” ljósmyndasýning um
finnskan tréskurð i bókasafni og anddyri
opin daglega til 12. febrúar.
NORRÆNA
Verið velkomin. HUSIÐ
Fuglabændur
Tökum að okkur slátrun á hænsnum og
kjúklingum.
Upplýsingar og pantanir i sima (99)6650,
milli kl. 8 og 17.
Hænsnasláturhúsið Miðfelli
Hrunamannahreppi.
fylgjast
með
Tímanum
Nordisk Kulturfond i 1978
Nordisk Kulturfond skal arbejde for at udvikle det kultu-
relle samarbejde mellem de nordiske lande. Dette skal
ske gennem uddeling af stotte ti| nordiske samarbejds-
projekter over hele det kulturelle felt i videste forstand,
forskning, undervisning og almenkulturel virksomhed.
I 1978 regner fonden med at kunne uddele 8,0 mill. dkr.
Af disse midler kan der soges stotte til projekter af én,-
gangskarakter med nordisk indhold. Man kan ogsá soge
stotte til nordiske projekter af mere permanent natur for
en vis forsogsperiode. Ansogninger, der skrives pá fon-
dens særlige ansogningsskemaer, kan indsendes áret rundt.
Fonden har ingen faste ansogningsfrister, oa indkomne
ansogninger vil efter deres karakter blive behandlet pá
fondens forstkommende eller efterfolgende styrelsesmode.
Fonden har for árene 1976-78 etableret en særlig stotte-
ordning for Nordiske Kulturuger. For denne stotteordning
gælder særlige regler omkríng udformningen og finansie-
ringen af kulturugerne. Der er ogsá særlige ansognings-
tidspunkter.
Ansogningsskemaer og yderligere information om fondens
stottemuligheder vil kunne rekvireres fra Nordisk Kultur-
fond, Sekretariatet for nordisk kulturelt samarbejde, Snare-
gade 10, DK-1205 Kobenhavn K. Tlf. 01-1147 11 og fra
Undervisningsministeriets internationale kontor, Frederiks-
holms Kanal 25 B, 1220 Kobenhavn K, tlf. 01 -13 52 82.
Fjárjörð óskast
til kaups.
Tilboð sendist blaðinu merkt 1272.