Tíminn - 09.04.1978, Blaðsíða 2

Tíminn - 09.04.1978, Blaðsíða 2
2 Sunnudagur 9. apríl 1978 Dufgús FRÁ LITLUSÖNDUM Þátturinn um daginn og veginn í útvarp- inu hefur reynzt lífseigastur allra þeirra þátta sem þar hafa verið reyndir. Hann hefur verið á dagskrá á hverjum virkum mánudegi í meira en f jörutíu ár, að því er ég bezt veit. Hann hef ur notið stöðugra vin- sælda og er vafalítið meðal þess efnis sem mest er hlustað á að minnsta kosti þekki ég fáa sem ekki hlusta á daginn og veginn hvenær sem þeir fá því við komið. Oftast nær hef ur þátturinn einkennzt af víðsýni og hófsemi og oft af skemmtilegum málflutn- ingi. Þeir sem flutt hafa þáttinn hafa yfir- leitt vandað betur til þess sem þeir hafa lát- ið frá sér heyra þar heldur en annars staðar og stafar það væntanlega af þeirri virðingu sem þátturinn hefur notið. Menn hafa nánast litið á það sem helgispjöll að segja nokkuð á þessum vettvangi sem þeir gætu ekki fullkomlega staðið við. Frá þessu haf a að sjálfsögðu orðið nokkr- ar undantekningar á meira en f jörutíu ára ferli. Ein slík undantekning varð á mánu- daginn þann 3. apríl sl. Þá var ráðizt af rakalausri og sjúklegri heift að ýmsum aðilum, mönnum og stofnunum, fyrst og f remst að Sambandi ísl. samvinnufélaga og Stéttarsambandi bænda en vissulega fengu fleiri aðfljóta með. Þaðerekki hægtað láta ósköp eins og þessi fara fram hjá þegjandi og hljóðlaust þó að ekki sé það svaravert í raun og veru. Hatri verður ekki svarað ill- girninni er erf itt að festa hendur á, getsök- um má gera nokkur skil. Flytjandi þáttarins Flytjandi þáttarins var Þorvarður Júlíus- son bóndi á Söndum í Miðfirði. Ekki var getið í kynningu hver væri höf undur þáttar- ins en flestir gera ráð fyrir að flytjendur þáttanna um daginn og veginn séu einnig höfundar þeirra. Þorvarður Júlíusson hefur alloft flutt erindi um daginn og veg- inn á undanförnum árum oftar en algeng- ast er enda hef ur hann lagt þó nokkuð á sig viðaðfáaðflytjaerindin. Framan af vöktu erindi hans nokkra athygli enda lagði hann hart að sér og sýndi mikið þolgæði við að fá mikilsmetna skynsemdarmenn til þess að semja erindin fyrir sig. Á síðari árum hafa erindi hans breytzt til hins verra. Annað hvort er að hann er sjálf ur farinn að semja erindin eða hitt að hann er ekki orðinn eins vandur að höf undum og er það líklegra. Það er líklegra vegna þess að höfundurinn vitnar mest í Svarthöfða Vísis en það myndu svo fáir gera að auðvelt er að telja þá á fingrum annarrar handar og jafnvel þó að sú hendi hefði lent í vélsög Ef sá maður sem skrifar Svarthöfða- greinar Vísis hefur vit á einhverju kemur það aó minnsta kosti ekki fram í því sem hann skrifar. Hann virðist hafa sérhæft sig i að skrif a um það sem hann veit ekkert um og hef ur engan skilning á. Að hafa geð í sér til þess að vitna t slík skrif á vettvangi þar sem gert er ráð fyrir að talað sér af alvöru og skynsemi, er ekki öllum gef ið. Sá maður sem slíkt gerir hlýtur að vera lítill sanda. Höfundurinn En látum útrætt um flytjandann en snú- um okkur þess í stað að höfundinum. Ekki er rúm hér til þess að fara yfir allar þær perlur sem í erindinu má finna. Sýnishorn verður að duga. Höfundurinn skrifar: ,, Ellert heitir þingmaður í Reykjavik. Hann telur það allra meina bót að fjölga þingmönnum í Reykjavík og á Reykjanesi. Er helzt að skilja að hann vilji að þessi byggðarlög fái alla þingmennina 60. Máske landsbyggðarkjördæmin einn hvert?" Málflutningur af þessu tagi dæmir sig sjálfur. Ellert Schram hefur gert skýra grein fyrir sjónarmiðum sinum í þessum málum, þannig að fyrir mann með venju- lega skynsemi fer þar ekkert milli mála. Hann hefur aldrei svo mikið sem gefið í skyn að hann vildi haga málum eitthvað í áttina við það sem höf. segir. Annað mál er svo það hvort menn eru honum sammála en um það á að vera hægt að ræða án þess að gera honum upp skoðanir. Höfundurinn segir: ,, Það eru um 6000 sjómenn og 4000 bændur sem brauðfæða þessa þjóð." Ef til vill héldu menn f yrir hundrað árum að slík sjónarmið væru gild. Nú vita allir hugsandi menn að það þarf f leira til þess að halda uppi nútíma lífskjörum. Það verður ekki komizt hjá verzlun, samgöngum og iðnaði til að brauðfæða eina þjóð og er þá sizt af öllu gert lítið úr hlut ofannefndra stétta. En það er nú einu sinni svo að allar stéttir eru nauðsynlegar þó að áríðandi sé að ekki hlaupi of vöxtur í neina. Og fallegra verk er þaðað hvetja til þess að stéttir skilji gildi hver annarrar en að etja þeim saman. „Ás.l. ári græddi SÍS að minnsta kosti 80 milljónir króna á pylsugerð á Kirkjusandi", segir höfundurinn. Kjötiðnaðarstöðin á Kirkjusandi er stofnuð með tvö markmið í huga. Annars vegar til þess að gefa neytandanum kost á f jölbreyttari kjötvörum og leitast við að f ramleiða kjötvörur á þann hátt að þær f alli neytandanum í geð á hverjum tíma. Hins vegar til þess að stuðla að aukinni sölu á f ramleiðsluvörum bænda og hærra verði til þeirra. Vitaskuld er reynt að haga rekstri Kjötiðnaðarstöðvarinnar þannig að rekstur hennar skili sem beztum árangri f járhags- lega. Sá ávinningur kemur að fullu i hlut framleiðenda. SÍS græddi því hvorki 80 milljónir króna né neinar aðrar milljónir á pylsugerð á Kirkjusandi. Og næst kemur höfundurinn að fóður- bætissölunni: „Þá er löngu kunnur sá ofsagróði sem SIS og aðrir innflytjendur hafa haft af fóður- bætissölunni... Væri Stéttarsambandið óháð stéttarsamtök myndi það krefja umboðs- salana um reikninga og léti jafnframt gera rannsókn á því erlendis hver gróðinn á fóðurbætissölunni raunverulega er áður en rokið er til með tillögu um skatt á fóður- bæti. Þeir sem eiga að greiða þennan skatt eru innflytjendurnir sjálfir..." Samband ísi. samvinnufélaga flytur inn fóðurvörur fyrir kaupfélögin. Alagning á innfluttar fóðurvörur er undir lágmarki til þess að standa undir kostnaði. Álagning í heildsölu og smásölu samanlagt er 9.5% og er miklu stærri hluti smásöluálagning. Tillaga um að SÍS greiði hundruð milljóna króna fóður- bætisskatt til viðbótar er álíka gáfulegt og annað í þessu erindi. Höfundurinn lætur sig ekki muna um að segja eftirfarandi: „SÍS má heita einrátt um afurðasölu bænda... fullnaðargreiðsla fyrir sauðfjár- af urðir berst stundum ekki fyrr en einu eða einu og hálf u ári eftir að varan er lögð inn." Þarna hefði flytjandinn átt að geta leið- rétt handrit höfundarins. Bóndanum hlýtur að vera það kunnugt að Sl'S annast um minna en helming af afurðasölu bænda. Bóndanum ætti lika að vera það kunnugt að fullnaðarsala á sauðfjárafurðum tekur ekki minna en eitt ár og stundum nokkru meira. Fullnaðargreiðsla umboðsaðila hlýtur að fara saman við fullnaðarsölu nema annað komi til. Stéttarsamband bænda hefur lengi unnið að því að fá af- urðalánin hækkuð þannig að hægt sé að brúa þetta bil. En vandamál fjárbóndans eru f leiri en þau að það taki langan tima að selja afurðirnar eftir að þær hafa verið framleiddar. Fyrsti kostnaður við kjöt- f ramleiðslu fellur á nærri einu og hálf u ári áður en varan er tilbúin til sölu. Höf undur- inn gleymiraðsaka SíS um það eða kannski hefur flytjandinn séð að þar væri of langt gengið og strikað það út. Fleiri periur hefur þetta erindi að geyma og varða aðeins tilfærðar nokkrar til við- bótar án athugasemda: „Stéttarsamband bænda er angi af Framsóknarf lokknum og þá um leið angi af Sambandi ísl. samvinnufélaga". ,, En þetta stórveldi (þ.e. SÍS) innan heildsölunnar í landinu er fyrir löngu orðinn svo þungur baggi á bændaversluninni að við liggur að halda megi því fram að allur vandi bænda væri leystur með því að leggja SíS niður." Látum þetta nægja. Það þarf meiri sál- f ræðiþekkingu en ég hef til þess að ráða í það hvernig svona hugmyndir verða til í mannsheila. Ellert og Eyjólfur Konráð Aldrei fór þó svo að höfundur sæi ekki einhvern vonarneista. Eyjólfur Konráð Jónsson alþm hefur borið fram þings- ályktunartillögu um breytingu á rekstrar- og afurðalánum bænda. Þar sér höfundur nokkra glætu. „Gefðu duglega á kjaft stendur þar," segir hann. Áður er minnzt á Ellert Schram alþm. Hann er maður undirhyggjulaus. Þegar hann ræðir eitthvert mál þá ræðir hann um það mál, en ekki eitthvað annað. Þetta er meira en hægt er að segja um Eyjólf Kon- ráð. Frumvarp hans um afúrðalán til bænda er varla fram komið til þess að verða bændastéttinni til góðs þó að undir- hyggjumaðurinn láti það í veðri vaka frem- ur er þaðfram komiðtil þessað koma höggi á samvinnuhreyf inguna eins og f jölmargar aðrar tilraunir Eyjólfs Konráðs á undan- förnum árum. Og vissulega væri það áfall fyrir sam- vinnuhreyfinguna ekki fjárhagslegt áfall heldur félagslegt áfall. Það er félagslegt áfall fyrir samvinnuhreyf inguna ef bændur verða almennt á þeirri skoðun að það sé ekki lengur rétt að leysa mál sín sameigin- lega, heldur hætti að haf a samvinnu. Það er skoðun samvinnumanna að þau verkefni sem árangursríkara og ódýrara er að leysa á félagslegum grundvelli eigi að leysa þannig. Það er skoðun samvinnumanna að það mundi skapa fjölmörgum bændum mikla fyrirhöfn og óþægindi ef að hver bóndi yrði að sækja afurðalán sín sjálfur. Það er skoðun samvinnuhreyf ingarinnar að kostnaður muni vaxa mjög verulega og milliliðabáknið aukast. Það er andstætt hagsmunum bænda. Ef bændur vilja hins vegar að þessi hátt- ur verði á hafður hef ur samvinnuhreyf ing- in ekkert um það að segja því að samvinnu- hreyf ingin er ekkertannað en fólkið sem að henni stendur þar með að sjálfsögðu bændur. Og vissulega væri það mikill léttir fyrir ýmsa starfsmenn samvinnuhreyfing- arinnar er bankarnir tækju alfarið aðsér þá f jármögnun landbúnaðarins sem nauðsyn- leg er og lent hefur á samvinnufélögunum að leysa að stórum hluta en eftir þeim létti sækist samvinnuhreyf ingin ekki. Því að það er hlutverk samvinnuhreyfingarinnar að vinna fyrir félagsmenn sina. Hins vegar er f ull þörf á því að bankarnir taki meiri þátt í þeirri f jármögnun en nú er. En haf i bændur áhuga á breytingum á afurðalánum er það þeirra að óska eftir þeim en ekki hlutverk Alþingis að þröngva breytingum upp á þá. Af þessum sökum er ég hræddur um að það Ijós sem höf undur sér í þingsályktunar- tillögu Eyjólfs Konráðs sé vjlluljós. Bænd- um yrði breytingin erfiðari og kostnaðar- samari og er það varla eftirsóknarvert. Mestu erfiðleikar bændastéttarinnar nú stafa af verðbólgu og óhæfilegum vöxtum. Það hafa margir brugðizt í baráttunni við verðbólguna þar á meðal þeir sem sízt skyldi. Viðsvo búið má ekki standa lengur. Ef Eykon vill verða bændum til raunveru- legs gagns þá getur hann ekkert betra gert en að helga sig af alefli stöðvun verðbólg- unnar og vaxtalækkun. Næði hann veruleg- um árangri á þessu sviði þá yrði naf n hans í landbúnaðarsögunni og þingsögunni meira en það eitt að vera rímorð við beikon.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.