Tíminn - 25.04.1978, Blaðsíða 9

Þriöjudagur 25. apríl 1978
9
Jón Skaftason, formaður Seðlabankaráðs:
Nauðsyn ber til að tryggja
samkeppnishæfni íslenzkra
atvinnuvega
Háttvirtir ráðherrar og aðrir
góðir gestir.
Aður en fundarstörf hefjast,
vil ég minnast Egils Simonar-
sonar, endurskoðanda banka-
ráðsins, er lézt 14. febrúar s.l.
Hann átti fimmtán ára gott
starf við bankann á vegum
bankaráðsins, og vil ég biðja
fundarmenn að minnast hans
með þvi að risa úr sætum.
Bankaráðið hefur nýlega ráðið
Stefán Svavarsson, löggiltan
endurskoðanda, ti bankans i
stað Egils heitins og hóf hann
þar störf i þessum mánuði. Býð
ég hann velkominn til starfa.
Mér er það mikil ánægja að
bjóða ykkur velkomin til þessa
sautjánda ársfundar Seðla-
banka Islands. Reikningar
bankast fyrir árið 1977 hafa
verið staðfestir af viðskiptaráð-
herra.
Vandamál verðþensl-
unnar koma æ betur i
ljós
Sú hagstæða efnahagsþróun,
sem hófst á árinu 1976, hélt
áfram fram eftir árinu 1977.
Samkvæmt þeim upplýsingum
sem fyrirliggja, jókst verg þjóð-
arframleiðsla um 4,8% að raun-
gildi en vegna batnandi við-
skiptakjara jukust þjóðartekjur
ennmeira, eða um 7.9%. Mikill-
ar eftirspurnarþenslu gættiþeg-
ar i ársbyrjun, og magnaðist
hún mjög eftir þvi, sem á árið
leið. Af þessum sökum m.a.
reyndist ekki unnt að draga úr
viðskiptahallanum við útlönd og
varð hann nokkru meiri en 1976.
Verðbólgan, sem um mitt árið
var komin niður i tæp 27% á ári
tðk þvi miður að vaxa á ný á
seinni hluta ársins og nam
hækkun framfærslukostnaðar
35% fráupphafi til ársloka. Það
er vissulega mjög alvarlegt
hversu illa gengur að ná tökum
á verðbólgunni, þvi afleiðingar
langvarandi verðþenslu og
vandamál henni samfara erusi-
fellt að koma betur i ljós og
kalla á auknar aögerðir, ef ekki
til þess að halda aftur af verð-
bólgunni, þá til þess að draga úr
alvarlegustu áhrifum hennar á
mikilvæga þætti efnahagslifs-
ins.
Umsvif ársins endurspeglast
að sumu leyti i reikningum
bankans og mun ég að venju
reyna að gefa stutt yfirlit um af-
komu hans á s.l. ári.
Rekstrarafgangur varð
aðeins 6,7 millj. króna, en þá
höfðu vextir af eigin fé verið
færðir til gjalda, og voru þeir að
fjárhæð 180 milljónir krona.
Miðað var viðl3% ársvexti, eins
og árið á undan. Arður af stofn-
fé var ákveðinn 60 milljónir
króna. Tekjur Arðsjóðs námu
alls 41.1 milljón krðna, en
helmingi þeirrar f járhæðar var
ráðstafað til Visindasjóðs, sam-
kvæmt ákvæðum laga bankans.
Opinber gjöld bankans námu
samtals 72,8 milljónum króna
og eru það landsútsvar, gjöld af
gjaldeyrisviðskiptum og fleira.
Til rekstrar Þjóðhagsstofnunar
runnu 41.7 millj. kr. og framlag
til Eftirlaunasjóðs starfsmanna
var 10 millj. króna.
Rekstrarko'stnaður, þ.m.t.
laun, nam 523 millj. kr. og jókst
um nálægt 36%.
Afkoma bankans í gjaldeyris-
viðskiptum á s.l. ári var hag-
stæð, en er i aðalatriðum færð á
gengisreikninga utan reksturs.
Gengishagnaður alls árins 1977
nam 1494.5 milljónum króna, en
þar af var ráðstafað til vaxta-
auka vegna gengistryggðra
verðbréfa 396.5 millj. kr. og til
endurgreiðslu til varasjóðs 400
milljónum króna. Eru varasjóð-
um þar með bættar upp að þessu
marki afskriftir á fyrri gengis-
töpum. Staða gengisbreytinga-
reikninga bankans var jákvæð
um 618 millj. kr. i lok ársins.
Breytingar á vaxtakjörum
innlánsstofnana við Seðlabank-
ann urðu tvær á árinu, i ágúst og
nóvember. Vaxtaútkoma þeirra
við bankann varð hagstæð og
einkum varð veruleg hækkun á
vöxtum af bundnu fé.
Nettóvaxtabyrði bankans ier-
lendum viðskiptum varð lik i
krónutölu og hún varð árið á
undan.
Eigin sjóðir bankans námu i
árslok 2.054.6 milljónum króna
og er þar meðtalið stofnfé 100
milljónir króna, og Arðsjóður
179,4 milljónir kr. Höfðu eigin
sjóðir hækkað um 687.3 milljónir
króna frá árinu áður vegna
áhrifa gengisbreytinga á eignir.
Þrátt fyrir þetta, er eiginfjár-
hlutfall bankans nú aðeins 2.8%
af heildareignum,en fyrir fimm
árum var eiginfjárhlutfallið
7.6%, og eiga gengisbreytingar
ogverðbólga mestan þátt i þess-
ari breytingu.
Vaxtastefnan
Meðvaxtabreytingum siðustu
Jón Skaftason.
Ræða flutt á
ársfundi
Seðlabanka
Islands í gær
tveggja ára hefur verið stefnt að
þvi að verja sparifjáreigendur
fyrir áhrifum verðbólgunnar,
sem þeir hafa sizt allra borið
ábyrgð á. Vaxtaaukareikningar
voru teknir upp i þeim tilgangi
árið 1976. Gáfu þeir frá upphafi
góða raun og hvöttu til aukins
sparnaðar á almennum fjár-
magnsmarkaði i stað þess að
festa fé i innfluttum gögnum og
gæðum. Höfðu i árslok 1977
safnazt 19.3 milljarðar á vaxta-
aukareikninga, sem svaraði til
25.3 % af spariinnlánum. Heild-
arinnlánaaukning varð og
óvenjumikil á árinu eða um
42.9%.
Af þessu þótti sýnt, að nýta
þurfti hina hagstæðu reynslu af
vaxtaaukaforminu á almennari
vettvangi. var það gert með
upptöku verðbótaþáttar vaxta i
ágústmánuði siðasta árs, svo og
meðaukinnisamræmingu innan
vaxtakerfisins. Reynslan af
þessum aðgerðum varð ótvirætt
hagstæð, svo sem gleggst kem-
ur fram af þvi, að raungildi
sparifjár, sem lækkað hafði um
nærri fjórðung frá ’71-’75 — eöa
um fullan þriðjungað tiltölu við
þjóðartekjur — tók aftur að
hækka, um 0.8% árið 1976, og
um 4.5% árið 1977. Má þvi segja,
að á siðustij tveim árum hafi
vörn verið srtúið i sókn. Vekur
það vonir um, að á næstu árum
reynist auðið að byggja lána-
starfsemina i vaxandi mæli á
innlendum sparnaði i stað er-
lendrar skuldasöfnunar.
Sú vaxtastefna, sem fylgt
hefur verið að undanförnu,
hefur þann tviþætta tilgang að
vernda hagsmuni sparifjáreig-
enda og tryggja eftir föngum
lánsfé i bankakerfinu til at-
vinnuveganna. Hún hefur vissu-
lega aukið nokkuð reksturs-
kostnað i atvinnulifinu. Vextir
eru hluti framleiðslukostnaðar
ins og lúta svipuðum lögmálum
og aðrir rekstursliðir, svo sem
vinnulaun og hráefni, þ.e. þeir
hækka i vaxandi verðbólgu.
Heildarframleiðslukostnaður
er hér almennt talaö of hár fyrir
innlendar og erlenda markaði.
Brýna nauðsyn ber til þess að
tryggja samkeppnishæfni i's-
lenzkra atvinnuvega gagnvart
erlendum. Vaxtalækkun, sem
byggir á verðbólguhjöðnun, er
ein af leiðunum að þvi marki.
Að þvi ber að keppa eftir öllum
förum leiðum.
Um starfsemi bankans
Þá mun ég vikja stuttlega að
innviðum bankans. Astæða er til
að benda á, að litil breyting varð
á tölu starfsmanna bankans á
árinu 1977. Fækkaði þeim um
einnog voru 117 i lok ársins, 50
konur og 67 karlar. Bankinn býr
sem fyrr við ákaflegar frum-
stæðar aðstæður varðandi
geymslu seðla og myntar, og
erfitt er að halda uppi lág-
marksöryggi við flutninga á
gjaldmiðli. Afgreiðsluaðstaða
bankans á seðlum og mynt
batnaði nokkuð á árinu og hægt
var að flytja seðlagreiningar-
deild, sem hefur 9 starfsmenn,
úr kjallara i bankahúsinu i betri
húsakynni i Edinborgarhúsi.
Ekkert sérstakt gerðist i bygg-
ingarmálum bankans eins
og kunnugt er.
Heildartillögur um
gjaldmiðilsbreytingu
Hggja fyrir.
Mjög verulegri vinnu var
varið til að kanna og semja
heildartillögur um nýja útgáfu
seðla og myntar. Ennfremur
voru athugaðar aðstæður og
þörf fyrir gjaldmiðilsbreytingu.
Voru þessi mál itarlega rædd í
bankaráðinu. Liggja heildartil-
lögur nú fyrir, samt frágengn-
um tillögum um nýja myntröð.
Ennfremur liggja fyrir allmikið
unnar tillögur að nýjum seðl-
um, hvor leiðin sem farin
verður, að byggt sé áfram á
óbreyttum gjaldmiðli eða farið
út i 100 földum krónunnar.
Akvörðun i þessum efnum,
um mörg veigamikil atriði, um
mynt- og seölastærðir, gjaldmið
il, heiti hans og fleira, þarf að
liggja fyrir á hausti komanda.
Knýjandi er orðið að taka á
þessum málum og endurskoða
og endurnýja myntsláttu og
seðlautgáfu.
Endurskipulagning seðla- og
myntkerfisins er mikilvægur
þáttur i heildaraðgeröum til ný-
skipanar efnahagsmála okkar.
En vel að merkja aðeins eitt
þáttur af mörgum, sem þurfa
að framkvæmast samtimis, ef
árangur á að nást. Forsenda
þess að þetta megi takast er
almennur skilningur lands-
manna á þörfinni á breytingum
og gott samstarf stjórnvalda,
atvinnurekenda og almanna-
samtaka um samræmda stefnu
að þessu marki. Ég fullyröi, að i
Seðlabankanum erfullur vilji til
þess að leggja sitt af mörkum til
þess að markinu verði naö.
Ótrúlega ólíkt útsýni
A mörgum fundum banka-
ráðsins á s.l. ári var vaxandi
skuldasöfnun rikissjóðs við
bankann rædd og olli hún
áhyggjum. Fyrir nokkru hefur
verið gengið frá samkomulagi
við f jármálaraðuneytið, sem
vonandi kemur i veg fyrir
áframhald þessarar skulda-
söfnunar. Er það vel.
Um önnur málefni bankans
visa ég til ársskýrslu hans, sem
hér liggur frammi.
En að lokum þetta: Alþingis-
maður og kennimaður, sem
jafnhliða var formaður banka-
ráðs Landsbankans um árabil,
sagði einu sinni fræg orð á þá
leið, að ótrúlegt væri, hve ólikt
veröldin liti út af tröppum
Landsbankans og af tröppum
Alþingisishússins. Þetta var
sagt, þegar Landsbanki var
seðlabanki og þjóðbanki lands-
ins. Liklega átti hann við útsýni
hans sjálfs á sitt hvorum staðn-
um, sem bankaráðsformaur
annars veg ar og alþingismaður
hinsvegar. Ég þekki þessa
reynslu Htils háttar lika. Alþing
ismönnum, sem horfa út yfir
grænan Austurvöll — jafnvel
þótt i norður sé — hættir til
nokkuð meiri bjartsýni i ákv-
örðunum, en þeim sem peninga-
málum eiga aö stýra.
En er ósanngjarnt að gera þá
kröfu til þeirra er rikisfjármál-
um stýra, að þeir hugsi sig
a.m k. tvisvar um, áður en skot-
izt er inn i þjóðbankann og
þangað sóttir peningar, sem i
reynd eru ekki til? Ahrif sliks
láta ekki á sér standa.
Vaxtalækkun, sem
byggist á verðbólgu-
hjöðnun, er ein leiðin að
því marki
Aukning á umferðarslysum
Við samantekt á skýrslum um
umferðarslys á öllu landinu und-
anfarna 3 mánuöi frá áramótum
kemur i ljós aukning á umferðar-
slysum miöað við árið i fyrra.
Alls hafa orðið 1630 skráð óhöpp
og slys I jan., febr. og marz, á
móti 1275 á sama tima i fyrra eöa
355 fleiri.
Slys með meiöslum og dauöa
frá áramótum eru 90 á móti 83 i
fyrra. Iþessum 90 slysum slösuö-
ust 138 og 3 létu lifið. Af þessum
138 slösuðust 54 alvarlega. A
sama tima i fyrra slösuðust 93 og
7 létu lifiö.
Slys með meiöslum á börnum
yngri en 7 ára eru færri nú en i
fyrra eöa 6 á móti 11. Undanfarin
ár hefur slysum á yngri börnum
fækkað. Aftur á móti eru slys meö
meiðslum á börnpm og ungling-
um á aldrinum 7-20 ára næstum
helmingi fleiri það sem af er ár-
inu en á sama tima i fyrra.
Aberandi er aö miklu færri
gangandi hafa orðið fyrir meiðsl-
um i umferðinni i ár en i fyrra á
sama tima, eöa 28 á móti 42, og
þar af eldri en 64 ára slösuðust 4 á
móti 13 i fyrra.
Konur viröast vera fimmti hluti
þeirra ökumanna sem eiga aðild
af umferöarslysum þaö sem af er
árinu eða 25 á móti 107.
Aukning óhappanna i umferö-
inni i ár kemur sérstaklega fram i
öllum stærri þéttbýlisstööum
landsins. Mest er aukningin i
Reykjavik 88, Kópavogi 45, Kefla-
vik 42, Hafnarfiröi 41, Akureyri 28
og Keflavikurvelli 25.
Aukning ökutækja i umferðinni
undanfarið hefur vafalaust haft
áhrif á aukningu óhappa.

Bifvélavirkjar
Félag bifvélavirkja
Bifvélavirkjar
Umsóknarfrestur um orlofshús Félags
bifvélavirkja er til 1. mai.
Umsóknum ber að skila á skrifstofu fé-
lagsins.
Stjórnin.