Tíminn - 01.06.1978, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 1. júni 1978
9
á víðavangi
Margt er enn óráðið
Þessa dagana eru menn að
sjálfsögðu að reyna að meta
og draga ályktanir af úrsiitum
bæjar- og sveitarstjórnakosn-
inganna sem fram fóru i þétt-
býli landsins siðastliðinn
sunnudag. Margan lærdóm er
vissulega hægt að draga af úr-
slitunum nú þegar, en væntan-
lega mun lokaniðurstaða ekki
liggja fyrir fyrr en eftir
A1 þingiskosningarnar nú i
júni, þarsem ekki er enn vitað
að hve miklu leyti landsmál
undust inn i bæjarmálefnin og
að hve miklu leyti straumarn-
ir nú munu halda áfram að
koma fram i þingkosningum.
Sjálfstæðis-
menn
Það er alveg ljóst að Sjálf-
stæöisflokkurinn hefur orðið
fyrir mjög tilfinnanlegu áfalli
i þessum kosningum. Það er
vafalaust alveg rétt hjá Morg-
unblaðinu i gærmorgun að
ekki sé sanngjarnt að miða við
úrslit kosninganna 1974 þegar
borið er saman við úrslitin nú.
Þessi niðurstaða Morgun-
blaðsins er staðfesting á þvi
sem þá var sagt í öðrum blöð-
um, nefnilega að sigur Sjálf-
stæöismanna þá hefði verið til
kominn vegna þess heiftar-
lega hræðsluáróðurs sem
flokkurinn hélt uppi gegn
vinstri stjórn Ólafs Jóhannes-
sonar, bæði i efnahagsmálum
og þó einkum i utanrikismál-
um.
Gn enda þótt ekki sé tekið
mið af kosningunum 1974 er
áfall Sjálfstæðisflokksins tals-
vert. í bæjarstjórnakosning-
unum 1970 naut Sjálfstæðis-
flokkurinn 35.4% kjörfylgis, en
nú 32.5%.
Afall Sjálfstæðisflokksins er
þó íraun og veru ekki fyrst og
fremst fólgið i atkvæðamissi
heldur i þvi að meirihluti
flokksins i helgustu véum
hans, Reykjavik, brast,og þar
taka nú vinstri flokkarnir
sameiginlega við forystu.
Athyglisvert er það þó, að
Sjálfstæöismenn hafa ekki
orðið fyrir neinu verulegu
fylgistapi i Reykjavík ef miö-
aö er við kosningarnar 1970.
Bæði 1970 og nú nýtur Sjálf-
stæðisflokkurinn um það bil
47% fylgis i Reykjavik, en
skiptingin nú7 og fyrst og
fremst sigur Alþýðubanda-
lagsins^veldur þvi aö hlassið
veltur.
Mikilvæg
ábending
Valdamissir Sjálfstæðis-
manna i Reykjavlk er með
öðrum orðum ekki fyrst og
fremst i þvi fólginn að fylgi
þeirrahafi rýrnað stórlega, og
felst i þvi einu mjög mikilvæg
ábending til vinstri flokkanna
um varúð og aðgát i forystu-
störfum í höfuðborginni^enda
þótt viðurkennt sé aö verkefn-
in biða hvarvetna eftir hálfrar
aldar fhaldsstjórn.
Valdamissir Sjálfstæðis-
flokksins i Reykjavík er fyrst
og fremst ómældur álits-
hnekkir fyrir foringja flokks-
ins þar. Þeir héldu alla tið að
þeir væru einhvers konar heil-
agar kýr i borginni og enginn
gæti nokkru sinni unniö bug á
þeim i borgarstjórn. Þeim
hafði meira að segja tekizt að
telja andstæðingum sinum
fjölmörgum trú um þetta, og
hefur það vafalaust haft sin
áhrif i kosningunum nú, að
ýmsir hafa talið áhættulaust
af þeim sökum að veita
Alþýðubandala ginu stuðning
sinn, ýmsir sem ella hefðu
greitt t.d. Framsóknarflokkn-
um atkvæði sitt.
Niðurstaða þessara hugleið-
inga um valdamissi Sjálf-
stæðismanna i Reykjavík er
sem sé sú að félagshyggjuöflin
geta ekki tekið þessi úrslit
sem neinn endanlegan dóm,
heldur er þvi svo háttað sem
persónulegur sigurvegari i
borginni, Guðrun Heigadóttir
deildarstjóri, sagði þegar úr-
slitin lágu fyrir: „Vandinn er
allur eftir”.
Þessu til viðbótar er ástæða
til þess að menn hafi það eftir
sem áður hugfast, að Sjálf-
stæðisflokkurinn er enn lang-
stærsti flokkurinn eftir þessar
kosningar sem áður. Félags-
hyggjumenn eiga þannig enn
mjög á brattann að sækja.
Alþýðu-
flokkur
Staða Alþýðuflokksins hefur
batnað stórkostlega i þessum
kosningum eins og reyndar
hafði verið gert ráð fyrir
almennt. Satt aö segja höfðu
allmargir spáð þvi að árangur
flokksins yrði enn þá betri en
hann varð i reynd.
Alþýðuflokksmenn geta
vissulega fagnað þvi að flokk-
ur þeirra er úr allri lifshættu
og hefur að nýju tekið sér sinn
fyrra sess i islenzkum stjórn-
málum. öldudalurinn frá 1967
er að baki og trúlega eru góð
ár fram undan fyrir Jafnaðar-
menn á islandi ef þeir bera
gæfu til að framfyigja um-
bóta- og framfarastefnu. Þvi
er þó ekki að leyna, að margt
bendir til þess að vaxtar-
broddur flokksins hneigist til
hægri heldur en hitt.
Sé árangur Alþýðuflokksins
með nýjum hætti. Það virðist
alveg augljóst að miklu fleiri
kjósendur nú en áður var vilja
ekki binda trúss sitt við ákveð-
inn flokk eða flokka. Það virð-
ist alveg sjáanlegt að yngstu
kjósendur á hverjum tíma
ver ja atkvæði sinu með öðrum
hætti en löngum tiðkaöist. Það
er ekki lengur efst á baugi að
vera þegar ákveðinn I póli-
tiskri afstöðu um tvitugt, held-
ur þvert á móti er það oröið
stolt verulegs fjölda að
„hunza" flokkana með því að
lita á timabundin mál og ein-
staka frambjóðendur.
1 kosningunum 1967 hlutu
Alþýðuflokkurinn og Hanni-
balistar þetta fylgi. t kosning-
unum 1971 drógu Samtök
frjálslyndra og vinstri manna
Atkvæði Reykvikinga I innsigluðum kössum eftir kjördag.
Timamynd GE.
nú borinn saman við fylgi
flokksins 1970 kemur i ljós að
hann hefur aukið fylgi sitt sem
nemur 2,5%. Það sem i þessu
er athugavert fyrir stuönings-
menn Alþýðuflokksins nú er
að þeim hefur þrátt fyrir allt
ekki tekizt að ná beztu úrslit-
um flokksins á siðari árum, en
það var 1967.
Allt um það liggur þaðalveg
fyrir að Alþýðuflokkurinn hef-
ur rétt hlut sinn fyllilega, og
fram hjá honum verður ekki
með neinu móti gengið i
islenzkum stjórnmálum. Það
sem einkum kynni að valda
Alþýðuflokksmönnum nokkr-
um áhyggjum nú er sú stað-
reynd,að fylgi flokksins nú er
aðmjög miklu leyti lausafylgi
sem enginn getur ráðið i
hversu stöðugt verður við
stuðning við þennan flokk
fremur en aðra.
Lausa-
fylgið
Þetta fyrirbæri, lausafylgið,
er staðreynd i islenzkum
stjórnmálum sem fiokkarnir
verða að fara að bregðast við
þetta fylgi að sér. 1974 gleypti
Sjálfstæðisflokkurmn þetta
fylgi með húð og hári, og nú
sitja Alþýöubandaiag og
Alþýðuflokkur að þessu fylgi.
Alþýðu-
bandalagið
Alþýðubandalagið er inesti
sigurvegari þessara bæjar-
stjórnakosninga og hlýtur enn
meiri meðbyr en Alþýðuflokk-
urinn, og höfðu fáir búizt við
þvi. Mestu veldur i þessu efni
sigur flokksins i Reykjavik, en
sá sigur er sennilega til kom-
inn vegna þess hve vel sumir
frambjóðendur hans náðu tii
almennings, einkum Guðrún
Helgadóttir, og vegna hins að
fjöldi af kjósendum Fram-
sóknarflokksins hefur senni-
lega talið af ýmsum ástæðum
álitlegt að kjósa G-listann að
þessu sinni.
Fer ekki hjá þvi aö þessa
staðreynd verða Framsóknar-
menn i Reykjavik að hugleiða
alveg sérstaklega nú á næstu
dögum ogvikum, ogmeta með
hverjum hætti vörn verði snú-
ið i öfluga sókn. Aðalatriðið i
þvi dæmi er samanburðurinn
við bæjarfélögin utan höfuö-
borgarinnar þar þar sem
Framsóknarmönnum tókst yf-
irleitt að halda velli.
Framsóknar-
menn
1 kosningunum 1970 hlaut
Framsóknarflokkurinn 23.2%
atkvæða, en nú 21.1% og hefur
þannig tapað 2% atkvæða.
Þegar til þess er litið að 7%
tapast i Reykjavik einni verð-
ur það alveg ljóst að atburð-
irnir f höfuðborginni nú hafa
algera sérstöðu og eiga sér
ekki samsvörun i þessum
kosningum þegar litið er á
landsmeðaltal flokksins. Hér
er vissulega um að ræða mál-
efni sem verður að skoða vel.
En sigur Alþýðubandalags-
ins er meiri en nemur ósigri
Framsóknarmanna. Gegn 2%
fylgisrýrnun Framsóknar-
flokksins i bæjarstjórnakosn-
ingunum stendur rúmlega 6%
aukning Alþýðubandalagsins,
og er þá gert ráð fyrir þvi aö
gróflega standist á sigur
Alþýðuflokks og tap Sjálf-
stæðisflokks, og er þó engan
veginn verið að halda þvi fram
að allir straumar liggi þannig
á milli flokkanna i sjálfu sér.
Nú er eftir
að vita
Aukning Alþýðubandalags-
ins hlýtur að felast i þvi aö það
hafifyrirsittleyti náð sér eftir
þá sundrungu sem stafaði af
klofningi Hannibals Valdi-
marssonar og tilkomu Sam-
takanna. t öðru lagi hefur
Alþýðubandalagið i Reykjavík
náð aftur þvi fylgi sem
Sósialistaflokkurinn hafði i
höfuðborginni á árunum eftir
heimsstyrjöldina siðari, en
Framsóknarflokkurinn, sem
hafði unnið i Reykjavik á
kostnað sósialista, hefur beðiö
hnekki þar að sama skapi.
Nú er eftír aö vita hvort
borgarmálefni áttu hér meiri
hlut að máli en landsmálefni.
Ef svo er þurfa Framsóknar-
menn að þvi leyti ekki að
kviða þingkosningum i
Reykjavik. Ef um það er að
ræða að kosningastarf og
áróöur Alþýðubandalagsins
nú hafi verið betur undirbúið
og betur að þvi staðiö, þá geta
Frams óknar menn einnig
dregið af þvi lærdóma. Hvaö
sem þessu liður er þaö vissu-
lega of snemmt fyrir Alþýöu-
bandalagsmenn að fagna end-
urheimtum fyrra fylgis i
Reykjavik á kostnað Fram-
sóknarmanna fyrr en séð
veröur hverju fram vindur i
þingkosningunum, og er vig-
slaöa Alþýðubandalagsins þó
óneitanlega mjög góö. Hvað
verður um fylgi Samtaka
frjálslyndra og vinstri manna
við Alþingiskosningarnar er
einnig óráðin gáta, en flest
bendir til þess að það hafi að
miklu leyti falliö Alþýðu-
bandalaginu i skaut nú.
JS
Sögufélagið gefur út 3 bækur
M ^ ^ eitt viftam
m.a. afmælisrit Björns Þorsteinssonar
Kás — Hinn 20. marz sl. varð dr.
Björn Þorsteinsson sextugur. Af
þvi tilefni gefur Sögufélagið út
afmælisrit honum til heiöurs en
hann hefur um margra ára
skeið gengt forystustarfi hjá
félaginu, m.a. verið formaður
þess i 13 ár.
Kynnti Einar Laxness cand.
mag., nýkjörinn forseti Sögu-
félagsins^afmælisritið^ sem heit-
ir A fornum slóðum og nýjum,
fyrirfréttamönnum fyrir stuttu.
í bókinni eru ritgeröir eftir
Björn um margvisleg efni frá
löngum ritferli hans. Ritið
skiptist i fjóra meginkafla: A
gömlum slóðum, Um bækur,
Söfn og sagnfræðingar og Menn
og minningar. 1 slöasta kaflan-
um er m.a. nýsamiö efni um
Johannes Carl Klein kjötkaup-
mann. 1 bókarlok er einnig að
finna skrá yfir starfsferil og rit-
störf Björns Þorsteinssonar.
I ritnefnd þessa verks eru
Björn Th. Björnsson, Einar
Laxness, Gunnar Karlsson, Jón
Guðnason og Ragnheiður Þor-
láksdóttir.
Þá gefur Sögufélagið einnig út
fjórða bindi ritraöarinnar Safn
til sögu Reykjavikur sem gefin
er út i samvinnu viö Reykja-
vikurborg; ber hún nafniö
Reykjavik miðstöð þjóðlifs. Er
hún aö vissu leyti framhald
bókarinnar Reykjavik i 1100 ár,
sem út kom árið 1974. Uppi-
staðan i þessu riti eru fyrirlestr-
ar sem fjölmargir fræðimenn
fluttu á Reykjavikurráðstefnu á
Kjarvalsstöðum 5.-7. april árið
1977. Ekki er þó algert samræmi
milli ráðstefnu og bókant.d. er
birt erindi dr. Inga Sigurðsson-
ar sem hann samdi i tilefni af
ráðstefnunni en var ekki flutt
þá. Einnig flutti Siguröur Lindal
prófessor aðeins útdrátt þeirrar
greinar sem birtist i heild i bók-
inni. Vigdis Finnbogadóttir
óskaði þess aö birtingu á erindi
hennar yrði frestað og er það
þvi ekki tekið með i ritinu.
Það eru þvi mörg fróðleg er-
indi i ritinu um þróun Reykja-
vikur i þá átt að veröa helzta
miðstöð þjóölifs á íslandi.
Þriðja bókin.sem Sögufélagiö
gefur út að þessu sinni, er
fjórtánda bindi ritsins Alþingis-
bækur Islands^en þetta verk er
eitt viðamest'a og merkasta
heimildarrit sem félagið hefur
gefið út. 1 þvi eru saman komn-
ar gerðabækur Alþingis hins
forna þ.e.a.s. frá siðari hluta 16.
aldar er ritun þeirra hófst og til
loka þingsins árið 1800 þegar Al-
þingi var lagt niður sem slikt og
Landsyfirréttur stofnaður.
Nýjasta bindi þessa ritsafns
tekur yfir árin 1751-1765 að
báðum árunum meðtöldum.
Enn munu óútgefin þrjú bindi
þessa safns en Sögufélagið nýt-
ur sérstaks styrks til útgáfu Al-
þingisbóka frá Alþingi.
Aðalfundur Sögufélagsins var
haldinn fyrir skömmu. I nýja
stjórn þess voru kjörnir: Einar
Laxness cand. mag. forseti,
Helgi Þorláksson cand. mag rit-
ari, Pétur Sæmundsen bahka-
stjóri gjaldkeri, Sigriður Er--
lendsdóttir B.A. og dr. Gunnar
Karlsson.
Björn Þorsteinsson