Tíminn - 29.10.1978, Blaðsíða 6

6
Sunnudagur 29. október 1978 t
Útgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson og Jón Sigurbsson. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur,
framkvæmdastjórn og' auglýsingar Siöumúla 15. Simi
86300. ' .
Kvöldsimar biabamanna: 86562, 86495. Eftir kl. 20.09:
86387. Verb i lausasölu kr. 110. Áskriftargjald kr. 2.200 á
mánuói.
BlaAaprenth.f.
J
Erlent yfirlit
Moi hefur tekið við
vandasömu hlutverki
MMvægast að tryggja samvmnu þjóðflokkauna
Samkeppni Bifrastar
og Eimskipafélagsins
Þjóðin er um þessar mundir áhorfandi að all-
einkennilegri samkeppni i siglingamálum. Að-
dragandinn er sá að árið 1966 náði Eimskipafélag
Islands samningum við varnarliðið um flutninga á
vörum frá Bandarikjunum til íslands. Sennilega
hafa islenzk stjórnarvöld eitthvað stutt að þessu,
en áður sáu amerisk skipafélög að mestu eða öllu
um þessa flutninga. öðrum islenzkum aðilum en
Eimskipafélagi íslands mun ekki hafa verið gefinn
kostur á þessum flutningum.
Þetta ástand hélzt svo þangað til fyrir nokkrum
misserum. Vissir bifreiðainnflytjendur töldu sig
þá hafa komizt að raun um, að flutningsgjöld á bif-
reiðum væru óeðlilega há hjá Eimskipafélaginu,
sem annaðist langmest af þessum flutningum.
Þeir ákváðu þvi að stofna til eigin skipafélags,
sem hefði einkum það verkefni að lækka flutnings-
gjöld á bifreiðum.
Eftir að skip þessa nýja félags, sem nefnir sig
Skipafélagið Bifröst, kom til sögunnar, hófst það
handa um innflutning bifreiða frá Bandarikjunum.
Að likindum hefur bifreiðaflutningurinn einn ekki
nægt til að tryggja rekstur skipsins og var þvi farið
að svipast eftir öðrum flutningum til viðbótar.
Forráðamenn Bifrastar munu þá fyrst hafa komið
auga á flutningana til varnarliðsins, ef þeim hefur
þá ekki verið ljóst i upphafi, að þar gat verið um
vænan bita að ræða. Slikt hlaut hins vegar ekki að
vera auðsótt, þar sem Eimskipafélagið var annars
vegar.
Forvigismenn Bifrastar eru slyngir kaupsýslu-
menn og var þvi vel ljóst, hvernig ætti að haga
málum við Bandarikjamenn. Þeir buðu lægri
farmgjöld og fengu aðild að flutningunum eftir að
hafa samið um 10% lægri farmgjöld en Eimskipa-
félagið. Þetta likaði forráðamönnum Eimskipa-
félagsins ekki vel og þeir kunna ekki siður á
bandariskar viðskiptareglur en forráðamenn Bif-
rastar. Þeir buðu enn meiri farmgjaldalækkun.
Þetta strið Eimskipafélags Islands og skipafélags-
ins Bifrastar hefur nú leitt til þess samkvæmt
frásögn Mbl. 26. þ.m., að farmgjöld á varnarliðs-
flutningunum hafa lækkað úr 2309 dollurum á
hvern gám i liðlega 1300 dollara. Samkvæmt
áðurgreindri frásögn Mbl. mun þessi farmgjalda-
lækkun spara varnarliðinu um 900 milljónir króna
á ári.
Enn er þó ekki að vita, nema þessi farmgjalda-
lækkun geti orðið enn meiri, þvi að forráðamenn
Bifrastar munu hafa til athugunar, hvernig þeir
eigi að bregðast við siðustu farmgjaldalækkun
Eimskipafélagsins á varnarliðsvörum. Ef til vill
svara þeir með enn meiri farmgjaldalækkun.
Um það er ekki nema gott eitt að segja, að verzl-
anir og þjónustufyrirtæki heyi samkeppni, þegar
það er gert á heiðarlegum grundvelli, og aukin og
bætt þjónusta við einn aðila sé ekki á kostnað
annars. En i þessu sambandi hlýtur sú spurning að
vakna, hvort keppni Eimskipafélagsins og Bif-
rastar i þágu varnarliðsins, verði ekki til þess að
aðrir aðilar fái lakari og dýrari þjónustu. Eftir þvi,
sem hagnaður minnkar af flutningi fyrir varnarlið
ið, eða ef tap verður á þeim, má búast við að önn-
ur þjónusta þessara fyrirtækja verði dýrari. Það
er þvi eðlileg ósk, sem Alþýðusamband Islands
hefur borið fram, að þessi mál verði rannsökuð
niður i kjölinn. Þ.Þ.
ÞVl VAR spáB, að mikill
stjórnarfarslegur vandi gæti
komið til sögunnar I Kenýa
þegar Jomo Kenyatta félli frá.
Kenyatta var ekki aðeins þjóö-
hetja i augum Kenýamanna,
heldur væri öilu réttara að tala
um hann sem þjóðardýrling
þeirra. Venjulega kölluðu þeir
hann Mzee, sem þýðir „hinn
gamli”, og töldu margir útlend-
ingar, að þetta viðumefni, sem
landar Kenyatta völdu honum,
heföi leyndardómsfulla eða
jafnvel hjátrúarkennda merk-
ingu hjá þeim. Kenyatta öðlað-
ist þessa aödáun landa sinna,
þegar Bretar höföu hann i haldi
á árunum eftir siðari heims-
styrjöldina, en þeir töldu hann
standa á bak við
Mau-Mau-hreyfinguna ill-
ræmdu, þótt aldrei sannaðist
þaö á hann. Kenyatta var sjálf-
kjörinn leiötogi Kenýa eftir aö
landiö fékk fullt sjálfstæði 1963
og stjórnaði hann slðan sem al-
valdur til dauöadags, en hann
lézt 22. ágúst siðastl. Hann var
sæmilega heilsuhraustur til siö-
ustu stundar, en engar öruggar
heimildir eru til um aldur hans,
en sennilegt þykir að hann hafi
veriðkominn yfir áttrætt, þegar
hann lézt.
1 Kenýa eru margir þjóðflokk-
ar. Stærsti þjóðflokkurinn er
Kikuyu-þjóðflokkurinn og næst-
stærstur Luo-þjóðflokkurinn.
Það var markmiö Kenyatta aö
sameina þjóðflokkana, en þó
vildi hanngjarnan viðhalda for-
ustu Kikuyu-þjóðflokksins, en
Kenyatta tilheyrði honum. í
þeim tilgangi að treysta sam-
heldni þjóöflokkanna tilnefndi
hann Ogingu Odinga, leiðtoga
Luo-þjóðflokksins, sem varafor-
seta, þegar hann var sjálfur
kjörinn forseti 1964. Odinga
gerðist siöan ótryggur honum
og var honum þvi vikið frá 1967.
Líklegt þótti, aö Kenyatta
myndi þá tUnefna annan mann
af Luo-þjóðflokknum til að
gegna varaforsetaembættinu,
en svo varð ekki. Val Kenyatta
féll á Daniel Arop Moi, sem
tUheyröi einum minnsta þjóð-
flokknum. Ýmsar tilraunir voru
siðar geröar af ýmsum fylgis-
mönnum Kenýatta til að koma
Moi úr þessu starfi og tilnefna i
stað hans einhvern af leiötogum
Kikuyu. Kenyatta kom jafnan i
veg fyrir þaö. Hann bar ekki að-
eins mikið persónulegt traust tU
Moi, heldur taldi hann vænleg-
ast tU að halda þjóöflokkunum
saman, að forsetinn tUheyrði
hvorki Kikuyu eða Luo, þvl að
mestar deUur hafa staöið milli
þeirra um forustuna I landinu.
VEGNA þessarar afstöðu Keny-
atta, sættu Kenýamenn sig vel
viö þaö að Moi tæki sem vara-
forseti við forsetaembættinu,
þegar Kenyatta féll frá. Sam-
kvæmt stjórnarskránni má
varaforseti ekki gegna embætt-
inu nema i 90 daga, þvi aö fýrir
þann tima á að vera búið að
kjósa nýjan forseta. Forseta-
kjarinu lauk mun fyrr, þvi aö
Moi fékk engan keppinaut,
þegar til kom. Hann var
tUnefndur samhljóða forseta-
efni Kanuflokksins, sem er eini
löglegi flokkur landsins, og eftir
það var kjör hans formsatriöi.
Hann hefur nú tekið við forseta-
embættinu.
Moi er 54 ára gamall, fæddur
1924. Hann er kominn af fátæk-
um ættum og missti föður sinn,
þegar hann var fjögurra ára.
Ungur fékk hann að stunda nám
við kristniboðsskóla og vann sér
þar svo gott álit, aö hann varð
tiltölulega ungur skólastjóri
þar. A þeim árum haföi hann
engin afskipti af stjórnmálum.
Þegar Kenýa fékk ráögefandi
þing 1955, var hann kjörinn á
þaö, án þess aö vera tengdur
neinum sérstökum flokki.
Seinna geröist hann stuönings-
maður Kenyatta en gekk þó ekki
I flokk hans. Það sýnir nokkuð
Daniel Arop Moi
álit Breta á Moi, að hann var
eini fylgismaður Kenyatta, sem
fékk leyfi hjá þeim tU að ræöa
viö hann, meðan þeir höfðu
hann i haldi. Árið 1960 stofnaði
Moi sérstakan flokk, sem naut
stuönings fimm minnstu þjóö-
flokkanna. Arið 1964 sameinaö-
ist sá flokkur Kanu-flokknum,
sem varundirforustuKenyatta,
enhann vann þá að þvi, að ekki
yröi starfandi nema einn flokk-
ur Ilandinu. Þremur árum siðar
var Moi kjörinn varaforseti aö
ráöi Kenyatta og gegndi hann
þvi embættí, unz hann tók við
forsetaembættinu, eins og áöur
segir.
Meöan Moi gegndi varafor-
setaembættínu, tók hann þann
kostað láta beralltiðá sér, enda
myndi annað hafa getað leitt til
ágreinings við Kenyatta. Af þvi
og ýmsu öðru, þykir ráðið aö
Moi sé hygginn og rasi ekki um.
ráð fram. Þaö mun þó eiga eftir
aö koma I ljós, að Moi geti
einnig veriö einbeittur. Hann
kemur vel fyrir á mannamót-
um, m.a. vegnaþess að hann er
höfði hærri en flestir aörir.
Moi að taka við forsetaembætt inu.
af Kenyatta
A bak viA hann er mdlverk
ÞAÐ mun reynast Moi allt
annað en auövelt verk að taka
viö stjórn Kenýa af Kenyatta.
Þótt margt hafi tekizt sæmilega
hjá Kenyatta, hefur annað farið
forgörðum. 1 efnahagsmálum
hafa yfirleitt rlkt kapitaliskir
stjórnarhættir og ný auðstétt
svartra manna komið til sög-
unnar f staö gömlu nýlendu -
herranna. A slðari stjórnarár-
um Kenyatta notuðu margir
ættingjar hans og vinir sér aö-
stööu hans til aö koma sér vel
fyrir 1 ábatasömustu fyrirtækj-
um landsins. Meðal annars þótti
kona Kenyatta, Mama Ngina,
kunna vel á þetta kerfi.
óneitanlega hefur skapazt viss
spilling og Moi er sagður hafa
hug á að uppræta hana. Það get-
ur oröið hægara sagt en gert,
þvl að enn njóta nánustu ætt-
ingjar og vinir Kenyatta
vinsælda hans og margir eru
reiðubúnir til að setjast i for-
setastólinn og stuðla aö falli
Moi, ef þeir fá tækifæri til þess.
Framtlö Kenýa getur ráðizt af
þvi, hvort Moi reynist vandan-
um vaxinn, en hingaö til hefur
Kenýa verið laus við tið stjórna-
skipti og byltingar, sem hrjáð
hafa mörghin nýju riki i Afriku.
Þ.Þ.