Tíminn - 29.10.1978, Blaðsíða 17

Sunnudagur 29. október 197»
17
Levndardómar
egvpsku
evðimerkurinnar
Á þessu korti sést leiöin sem vlsindamennirnir fóru
Hinar vegalausu eyðimerkur suð-vestur hluta
Egyptalands, sem eru eitt afskekktasta land-
svæði i heiminum, eru hægt og hægt að láta
leyndardóma sina eftir. Bandariskir og egypskir
vísindamenn, sem voru i tengsium við gervi-
hnetti á ferð sinni, hafa nú lokið tólf daga ferð um
þetta svæði. Þeir fundu merki um járnmelmi,
forsögulegar hellaristur af afrikönskum villi dýr-
um, verkfæri og smíðahluti manna, sem þarna
höfðu búið, meðan landið var enn gróið. Loks
fengu þeir upplýsingar um það á hvaða hátt eyði-
merkur myndast.
Vísindamennirnir feröuBust
frá vininni Kharga, sunnan
Assiut í jeppum og vélknúnum
vögnum, sérbUnum til sand-
aksturs til Jebel Uveinat, en þaö
er hæö, nærri þeim punkti, þar
sem Egyptaland, Líbya og
Súdan mætast. Hér var um aö
ræða 500 milna feröalag um
sandhóla, klettahrjóstur og
klettótta dali, sem árstraumur
hefur myndaö á fyrri jarösögu-
skeiðum.
En landiö er svo lltt kannaö og
illa kortlagt, aö vísindamenn-
irnir vissu alls ekki nákvæm-
lega hvar þeir fóru um. Aö þvi
munu þeir ekki komast, fyrr en
þeir sjá uppdrátt af merkjum
þeim, sem þeir sendu til gervi-
hnattarins Nimbus 6 á degi
hverjum. Af uppdrættinum
munu þeir geta ákvaröaö hvar
þeir voru staddir, þegar þeir
sendu merkin.
Fylgdarmaöur, á sinn hátt
kunnugur á þessum slóöum,
fylgdi þeim, en þátttakendur I
leiðangrinum sögöu aö lítil hjálp
hefði veriö aö honum, þar sem
hann var vanur aö ferðast um
eyöimörkina á Uif öldum og hann
var ekki fær um aö átta sig á
hvar þeir voru staddir, þvi hann
reiknaði slikt út eftir dagleiöum
I úlfaldalestum.
Foringi leiöangursins var
Farouk Baz, en hann er fæddur
Egypti og rannsóknastjóri Cent-
er of Earth and Planetary
Studies við Smithsonian-stofn-
unina i Washington.
,,ótrúlegt”
Feröalagiö var „ótrúlegt”,
sagöi hann, og „þetta var eftir-
minnilegasta feröalag lifs míns.
Hér ræöir um svæöi, sem nemur
tiunda hluta alls Egyptalands
og hvar sem þú stansar, kemur
þú auga áeitthvaö merkilegt, —
eitthvaösem segir þér frá lofts-
lagsbreytingum eöa hreyfingu
sands, eitthvaö um byggö frum-
stæös fólks og furöulegar
steinamyndir.
Meöal uppgötvana okkar
voru:
Axir, hverfisteinar, spjóts-
oddar, skurn af strútseggjum,
skoröuö milli jarölaga, sem ef
til vill voru eitt sinn vatnalendi
fyrir þúsundum ára. Kolefnis-
greining kvaö hann mundu
skera Ur um hvenær eggin voru
soðin, en þar með væri hægt aö
sjá hvenær menn byggöu þetta
svæöi.
Þarna voru afar frægar
myndir af baviönum, giröffum
og öörum dýrum, sem nU finn-
astaðeins sunnan afrisku Sahel
eyöimerkurinnar og þarna voru
andlitsmyndir af svörtum
AfrikubUum.
Enn má telja stórmerka þætti
I landslagi, sem hjálpa munu
okkur til að skilja hvernig um-
horfs muni vera á Mars. Myndir
gervihnatta sanna aö svæöi
þetta er afar likt þvi sem er á
Mars, til dæmis myndirnar sem
teknar voru úr geimflauginni
Viking og jarðfræðingarnir I
leiöangrinum gerðu sér vonir
um aö meö þvi aö athuga vinda
og aöra þætti sem sverfa jarö-
veginn, veröi og komist aö ýmsu
um yfirborö Mars.
Þá rákumst viö á átta milna
langan fláka af góöum járn-
málmi, sem eyöimerkurvind-
arnir höföu blásiö ofan af, en
Gaz, æföur jaröfræöingur I leiö-
angrinum, taldi þarna nægar
birgðir, sem nota mætti, þegar
núverandi vinnslusvæöi þryti”.
Naerri landamærum Súdans
rákust leiöangursmenn á
úlfaldalest BedUIna-kaup-
manna, sem voru á 40 daga ferö
til egypskra markaða meö salt-
kennt efni, sem trona heitir, en
þaö er blandaö munntóbaki.
„Þeir urðu furöu lostnir og viö
ekki siöur”,sagöi Baz um þenn-
an óvænta fund þeirra i eyöi-
mörkinni. „Hitinn aö degi til var
um þaö bil 50 gráöur”, sagöi
Baz, „og einu lifandi verurnar,
sem viö rákumst á voru auk
lestarmannanna, einn sporö-
dreki og nokkrir refir, en fót-
spor þeirra mátti sjá I sandinum
einn morguninn”.
„Leiöangurinn, sem i voru 33
menn, færöi heim nær þrjU tonn
sýnishorna af ýmsu tagi til
rannsóknar”, sagöi Baz, en i
hans augum var ein niöurstaöa
kannana öörum merkari, og
bjóst hann viö aö hún mundi
valda miklu fjaörafoki i hópi
visindamanna.
Þessa niöurstööu kvaö hann
vera þá, aö umsyif mannsins
heföu mjög litiö að segja, þegar
eyöimerkur myndast.
„Eyöimerkurnar eru geröar
af guöi, en ekki mönnum og
áhrif mannsins á myndun
þeirra eru mjög litil”, segir
hann.
Baz sagöi aö Sameinuöu þjóö-
irnar og aörar stofnanir eyddu
nú milljónum dala, til þess aö
hindra uppblástur og eyöingu
skóglendis i þeirri trú aö þetta
minnkaöi hlutfall eyöimarka á
jöröinni og yki ræktanlegt land.
„Þiögetiö li^ö á klettalönd, —
ekki hafa geitur skapaö þau
meö þvi aö naga af þeim allan
gróöur, heldur hefur starfsemi
vindanna veriö orsök þess aö
þau mynduöust”.
Hann sagöi að þar sem
egypska eyöimörkin er nú,
heföu eitt sinn veriö graslendur.
Þær heföi maöurinn ekki eyöi-
legt, heldur heföi vindurinn
þurrkað allt vatn úr jarövegin-
um og blásiö jaröveginum siöan
ofan af klettunum undir þeim.
Steinætan
Nærri lfbýsku landamærun-
um kvaöst hann hafa séö
hvernig heitur hvirfilvindur
sallaöi steininn niöur og malaöi
hann i sandsmáttog smátt. Þær
náttúrumyndanir sem væru
strýtulagaðar kvaö hann stand-
ast best þessa þróun og kvaö
hann ekki ómögulegt aö Egypt-
ar hinir fornu heföu tekiö miö af
þvi, þegar þeir byggöu pýra-
mlda sina.
Baz sagöi aö skýrslur þær,
sem fornleifafræöingar, grasa-
fræöingar, jaröfræöingar og
kortafræöingar i leiöangrinum
heföu gert, yröu gefnar út i
bókarformi á næsta ári. Smiöa-
gripina sem þeir fundu kvaö
hannaö likindum veröa látna á
safn I Kharga.
96 hundraðshlutar Egypta-
lands eru eyöimörk. öldum
saman byggöu Egyptar aöeins
löndin viö Nil og skeyttu ekki
um eyöimörkina, en skyndilega
hafa þeir fengiö mikinn áhuga á
henni.
Mikil oliuleit á sér nú staö i
Nilardalnum og þar sem likur
eru taldar á aö Sfnal-eyöimörk-
in endurheimtist úr höndum
tsraelsmanna, hafa aukist vis-
indalegar rannsóknir sem miöa
aö þvi aö koma þessum auönum
I gagniö á einhvern hátt.
I suövestri segir Baz aö I
nokkrum afskekktum dölum sé
aöfinna nógu mikið jarövatn, til
þess aö þar þrifast harögeröir
runnar, þótt ekki fari neinar
sögur um regn þar I 20 ár. Jarö-
fræöingarnir töldu aö þarna
væru engin skilyröi fyrir akur-
yrkju.
Satt aö segja bera myndir
gervihnatta og fyrri leiöangur
sem Baz hefur staöiö aö um
noröurhluta eyöimerkurinnar,
vitni um aö þvl fer fjarri, aö
Egyptar séuaö vinna á i barátt-
unni viö eyöimörkina. Þeir eru
þvert á móti aö missa lönd undir
sand.
(AM þýddi úr International
Herald Tribune)
Almennur
stj órnmálafundur
Einar Ágústs-
son, alþingis-
maður, verður
frummælandi á
almennum stjórn-
málafundi, sem
haldinn verður á
Hótel Esju þriðju-
daginn 31. októ-
ber.
Fundurinn
hefst kl. 20.30.
Framsóknarfélag
Reykjavíkur