Tíminn - 30.03.1979, Page 6

6
Föstudagur 30. mars 1979
' Wimmrn
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson og Jón Sigurösson. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur,
framkvæmdastjórn og auglýsingar Slöumúla 15. Sfmi
86300. — Kvöldsimar blaöamanna: 86562, 86495. Eftir kl.
20.00: 86387. Verö I lausasölu kr. 150.00. Askriftargjald kr.
^ 3.000.00-á mánuöi._______Blaöaprent y
Atlantshafsbanda-
lagið 30 ára
í dag eru liðin 30 ár siðan Alþingi ákvað að Island
gerðist aðili að Atlantshafsbandalaginu, sem þá var
i ráði að stofna. Sú ákvörðun átti þá orðið alllangan
aðdraganda. Upphafið má rekja til þess,þegar Bret-
ar hernámu ísland i maimánuði 1940. Þá var ljóst,
að hlutleysi og einangrun landsins varð þvi ekki
lengur slik vörn og áður. Hlutleysisstefnan hentaði
íslendingum ekki lengur.
Eftir að heimsstyrjöldinni lauk og kalda striðið
kom til sögunnar, var ljóst;að allra veðra gæti verið
von i málefnum Evrópu. Framferði Sovétrikjanna i
Austur-Evrópu vakti ugg þjóðanna i Vestur-Evrópu
og þvi mynduðu þær sérstakt varnarbandalag sem
ljóst var, að ekki myndi verða nægilega öflugt,nema
Bandarikin kæmu til liðs við það. Þjóðir Vestur-
Evrópu leituðu þvi samstarfs við Bandarikin um
þessi mál. Tilraun Sovétrikjanna til að einangra
Vestur-Berlin þótti ótvirætt dæmi um þá hættu, sem
hér gat verið á ferðum. Upp úr þessum jarðvegi
spratt Atlantshafsbandalagið og hefur þvi oft verið
komizt þannig að orði.að Stalin hafi verið hinn raun-
verulegi stofnandi þess.
Framsóknarflokkurinn hafði strax á árinu 1946
markað sér stefnu i öryggismálum með tilliti til
hinna nýju viðhorfa. Á aðalfundi miðstjórnar
Framsóknarflokksins fyrir þingkosningarnar 1946
var gerð sérstök ályktun um þessi mál. Aðalefni
hennar var,að rétt væri fyrir íslendinga að hafa sér-
stakt samstarf við Norðurlandaþjóðirnar og þjóðir
Engilsaxa um öryggismál landsins.en á þann hátt,
að ekki dveldist erlendur her i landinu. Hér var
lagður grundvöllurinn að þeirri ákvörðun flokksins
þremur árum siðar, að ísland ætti að vera meðal
stofnenda hins nýja varnarbandalags, sem þá var
verið að stofna. Áður hafði flokkurinn kynnt sér,
ásamt hinum flokkunum sem stóðu að inngöngu Is-
lands i bandalagið, að þátttöku i þvi fylgdi ekki
krafa um að Islendingar hefðu eigin her, eða leyfðu
erlenda hersetu i landinu á friðartimum.
Innan fárra daga verða liðin 30 ár frá stofnfundi
Atlantshafsbandalagsins. Allan þann tima hefur
rikt friður i Evrópu. Friðarhorfur eru lika ólikt
betri en fyrir 30 árum. Samt er enn þörf fyrir
varnarsamstarf þar til að tryggja stöðugleika og
jafnvægi milli austurs og vesturs. Aukin og styrkt
slökunarstefna gefur hins vegar vonir um,að sá timi
komi,að hernaðarbandalögin i Evrópu verði óþörf
og heyri fortiðinni einni til.
Af hálfu Framsóknarflokksins hefur jafnan verið
sterklega áréttað,að þátttakan i Atlantshafsbanda-
laginu og herverndarsamningurinn frá 1941 væru
tvö aðskilin mál. Herverndarsamningurinn spratt
af sérstöku alþjóðlegu ástandi (Kóreustyrjöldinni).
Eins og áður segir var gengið I Atlantshafsbanda-
lagið i þeirri von að það gæti orðið trygging þess,að
hér þyrfti ekki að vera erlendur her. Enginn
áréttaði þetta betur á sinum tima en ólafur Thors.
Það hefur i samræmi við þetta verið og er sjónar-
mið Framsóknarflokksins, að hér eigi ekki að vera
erlendur her þegar friðarhorfur styrkjast,þótt þátt-
tökunni i Atlantshafsbandalaginu yrði haldið
áfram. Við þetta voru tillögur Einars Ágústssonar,
sem hann bar fram vorið 1974,miðaðar,en með þeim
var jafnframt stefnt að þvi að hér gæti verið
nauðsynlegt eftirlit til að fullnægja skyldu okkar við
Atlantshafsbandalagið meðan það teldist nauðsyn-
legt.
Erlent yfirlit
Aldurinn háir ekki
Pertini sem forseta
Gamall skæruliði, sem nýtur mikils trausts
Pertini forseti
ÞAÐ hefur oröiö hlutskipti
manns, sem er oröinn 82 ára, aö
hafa forustu um stjórnarmynd-
un á Italiu, en stjórnarkreppa
hófst þar eftir aö kommúnistar
höföu hætt stuöningi viö minni-
hlutastjórn Andreottis, sem var
eingöngu skipuö kristilegum
demókrötum. Eftir allangt þóf
hefur Andreotti nú myndaö
minnihlutastjórn aftur, en aö
þessu sinni er hún ekki eingöngu
skipuö kristilegum demókröt-
um, heldur og fulltrúum frá
sósialdemókrötum og Lýö-
veldisflokknum. Þrátt fyrir þaö,
þótt þessi stjórn styöjist þannig
viö nokkuö meira þingfylgi en
fyrri stjórn Andreottis, er henni
ekki spáö langra lifdaga. Lik-
legt þykir, aö þingiö muni fella
hana, þegar hún leitar trausts
þess, og aö eftir þaö veröi efnt
til þingkosninga.
Þetta gæti þó breytzt, ef
flokkur Sandros Pertini forseta,
Sósialistaflokkurinn, tæki þá af-
stööu aö sitja hjá viö atkvæöa-
greiösluna um traustsyfir-
lýsinguna. Taki þeir þann kost,
myndi þaö sennilega veröa fyrir
áhrif frá Pertini. Pertini var
kjörinn forseti ttaliu á siöastl.
sumri eftir langt þóf sökum
þess, aö hann var eini maöur-
inn, sem flokkarnir gátu sam-
einazt um. Um þaö leyti birtist
frásögn um hann i New York
Times og birtist hér útdráttur úr
henni:
Sandro Pertini, sem hefur
veriö kosinn forseti Italiu, er
þekktur fyrir heiöarleika, hug-
rekki, göfugleika, kimni — og
eins og hann hefur sagt sjálfur
„vilja til þess aö hlusta á aöra
en sjálfan mig”.
Þaö leit út fyrir aö vera mikill
léttir á meöal stjórnmálamanna
og annarra ttala, aö slikur maö-
ur skyldi hafa fundizt. Fráfar-
andi forseti, Giovanni Leone,
haföi sagt af sér vegna ásakana
um mútuþægni.
Gamall vinstrisinni, hinn 81
árs gamli Pertini hélt hrein-
skilningslega, vinstrisinnaöa
ræöu, þegar hann tók viö for-
setaembættinu. Hann lagöi
áherzlu á aö bæta veröi meö
pólitiskum áhrifum úr atvinnu-
leysi, húsnæöisleysi og fleiri
vandamálum, sem hafa veriö
vanrækt i um þrjátiu ár. Hann
lýsti yfir stuöningi viö félaga
sina i baráttunni gegn fasism-
anum, en þegar anti-fasistarnir
tóku ekki undir þessi orö hans
sagöi hann, aö hann mundi ekki
erfa gamla reiöi og aö hann vildi
verða forseti allra ttala.
Pertini minntist Aldos Moro ,
þar sem hann tók fram, aö hinn
fyrrverandi forsætisráöherra
mundi nú standa 1 sinum spor-
um, sem forseti, ef hann heföi
ekki veriö „grimmilega myrt-
ur” af „Brigadi Rossi”-of-
beldishópnum. Hann varaöi viö
aö þarna væri ekki um aö ræöa
pólitiskt ofbeldi.
ALESSANDRO Pertini fæddist
25. september 1896 i bænum
Stella nálægt Savona. Hann var
sonur auöugra foreldra. Hann
stundaöi nám i lögum og póli-
tiskum visindum. Hann var sjó-
liösforingi i fyrri heimsstyrjöld-
inni, en sneri sér siöan aö
stjórnmálum sem félagi i
Sósialistaflokknum. Siöustu
fimmtiu ár hefur hann veriö
þekktur undir nafninu Sandro.
Hann var fyrst handtekinn
1925, tveim árum eftir aö fyrsta
fasistastjórnin var mynduö,
vegna andstööu sinnar gegn
henni. Hann fékk 8 mánaöa
fangelsisvist fyrir að „hvetja til
flokkshaturs og að móöga öld-
ungaráöiö”. 1926 skipulagöi
hann ásamt tveimur félögum
sinum flótta Filippo Turati, sem
var mikill sósialiskur leiðtogi,
og flúöu þeir meö honum til
Frakklands á fiskibáti. Þessu
afreksverki er enn þann dag i
dag hrósaö meöal italskra
vinstrimanna. Meöan á útlegö-
inni i Frakklandi stóö, vann
Pertini sem múrari og viö fleiri
ihlaupastörf. Jafnframt boöaöi
hann andfasisma i Italiu frá út-
varpsstöö i Nice. 1929 — eftir
aö hann hafði snúiö til ttalfu
aftur og stutt andfasista, sem
börðust leyndri baráttu, var
hann handtekinn aftur og
dæmdur i 11 ára fangelsi vegna
misheppnaðrar tilraunar til aö
myröa Mussolini.
Þegar móöir Pertinis skrifaöi
fasistadómnum til aö biöja um
náðun fyrir son sinn sökum
slæmrar heilsu, skýrði hann
dómnum frá þvi, aö hann bæðist
undan hinni auðmýkjandi
beiðni. Móöur sinni skrifaöi
hann bréf fullt af beiskju og
sársauka, þar sem hann segir
að fyrir honum sé hún dáin.
Seinna sættust þau, en vinir
hans segja, aö bréfiö „góöa”
valdihonum ennþá óþægindum.
PERTINI var sleppt úr fang-
elsinu 1943, en var enn einu sinni
handtekinn. Hann flúði i október
1943 til að ganga enn á ný til liös
við félaga sina andfasistana. Þá
kynntist hann konu sinni, Carla,
sem starfaði með flokknum.
Hún var 30 árum yngri en hann.
Þau eiga engin börn. Eftir striö-
iö varö Pertini meölimur stjórn-
lagaþingsins. Siöan þá hefur
hann veriö þingmaöur og forseti
þingsins i sjö ár.
A sföustu árum hefur hann
ekki veriö virkur forustumaður
Sósialistaflokksins, en hann hef-
ur ávallt verið tákn fyrir italska
vinstrihreyfingu.
Fréttaskýrendur segja, aö
þaö séu margar ástæöur fyrir
þvi aö Pertini var kjörinn for-
seti. Ein er sú aö pólitisku flokk-
arnir sem stjórna landinu —
kristnir demókratar og
kommúnistar — þurftu aö sam-
einast um frambjóðanda og
Pertini var sá eini, sem þeir
vildu samþykkja eftir niu daga
ósætti. Þaö eina, sem þeir settu
fyrir sig gegn honum var aldur-
inn. En ráðvendni hans var ekki
dregin i efa og það er sá kostur,
sem 70% ttala höföu sett efst á
lista yfir þær kröfur, sem þeir
geröu til hins væntanlega for-
seta. Pólitiskir félagar hans lita
á Pertini sem mann, sem er
sjálfstæður og sem ekki fylgir i
blindni pólitiskum flokki.
Hér lýkur útdrættinum úr frá-
sögn New York Times. Þvi má
bæta viö, aö Pertini hefur borizt
litiö á siöan hann var forseti.
Kona hans hefur haldiö áfram
aö gegna starfi sinu sem sál-
fræöingur viö spitala i Róm og
hefur hafnað þvi aö mæta viö
opinberar móttökur, þar sem
það rekist á viö starf hennar.
Pertini hefur sagt, aö hann skilji
og viröi afstööu hennar og þetta
veröi þeim ekki til sundurlynd-
is.
Þ.Þ.
Frú Pertini metur starf sitt meira en móttökur.
Þ.Þ.