Tíminn - 30.03.1979, Blaðsíða 10

10
Föstudagur 30. mars 1979
RÆTT VIÐ HREIN ÞORMAR UM „VÉI
Það var hvitt fyrir neðan hvitt, þegar við
flugum yfir landið á leiðinni frá Reykjavik
norður til Akureyrar. Um það skrifar enginn
maður i blöð. Það er hávetur enn og þvi
skyldi fjallkonan þá ekki ganga um á nátt-
fötunum sinum sem eru hvit, en svo er komið
vor og þá verður hún græn i framan aftur og
setur blóm i hárið.
Maöurinn við hliöina á mér sá
þetta lika allt hvitt, hvergi
dökkan dil aö sjá úr Snarfaxa á
leiö sinni noröur og áöur en
varði vorum við farinir að tala
um aö i raun og veru væri snjór-
inn verömæti. Hann isólerar
sagöi maöurinn,svellin eru eins
og tvöfalt gler, líka snjórinn,
einangra grösin frá isköldum
vindinum, þetta kemur i veg
fyriraö vötninog árnar — já og
landiö botnfrjósi, þvi þegar
voriö kemur, þá breytist allur
þessi snjór I vatn, sem jöröin
drekkur. Ar og lækir byrja aö
vaxa og vatniö flæöir yfir þyrst-
ar varir landsins og þá er von
bráöar komiö sumar og landiö
er oröiö grænt.
Sumt af vatninu; snjónum,
vildi ég sagt hafa, snýr svo
túrbinum sem framleiöa raf-
magn, sem kveikja á sjón-
varpinu hjá okkur, ellegar þær
knýja miklar vélar sem dæla
nytinni úr kúnum. Þær snúa
hjólum i verksmiöjum og hvaö
eina,gera allt fyrir okkur sem
viö getum ekki — eöa viljum
ekki gera sjálf meö veikum
höndum okkar, — og aö lokum
rennur vatniö til sjávar sem er
endastööin hjá snjónum áöur en
hann stigur endanlega til himins
til að verða aö sauðaustan
suddarigningu, sem grætur á
þökunum i bænum, á allt tvö-
falda gleriö, á tjöldunum i
hvamminum og yfir grösin
beint i andlit fjallkonunnar,sem
aldrei gengur álút i regni.
kjólfötum, ég veit ekki hvers
vegna,en þeir bjuggu samt til
þennan bæ, sem siöan hefur
ekkert breytst, aöeins stækkaö
og ég sé þá fyrir mér núna i
pelsum á fínum sieðum meö
hestum fyrir, þeysandi yfir isi-
lagöar grundirnar á Pollinum,ef
maöur má þá nefna þessar
hjarnbreiöur ofaná sjónum
grundir.
Þaö er fólkiö sem er þessi bær,
Akurey ri,en ekki f yrst og fremst
húsin og ég ætla aö hitta fólk
hitta það fyrir blaðiö, — en
timinn er naumur og okkur þyk-
ir þvi bera vel i veiði er viö rek-
umst á Hrein Þormar verk-
smiöjustjóra hjá Gefjuni eöa
„Vélunum” á Akureyri sem er
mesta fabrikka íslands, þó ál-
veriö og allt þaö sé talið meö,
lika Grundartangi. Þess utan er
Gefjun lika I hringrásinni miklu
sem við köllum lif eöa landbún-
að eftir þvi hvort okkur hentar
betur og ég segi stundum viö
mig sjálfa, aö það ætti ekki áö
útskrifa tslendinga úr skólum
og ekki ferma þá heldur nema
þeir hafi séö áöur vélarnar fyrir
noröan.
Ullarverksmiöjuna Gefjun
hún er þvilikt bákn og undur 1
afköstum,tækni og siöfágun aö
af þvi má enginn missa. Hugsiö
þiö ykkur bara teppiö sem aö
þiö breiðiö yfir ykkur á daginn
þegar þiö fáiö ykkur dúr. Þaö er
liklega tveggja metra langt og
hálfur annar á breidd. Þaö er
ÍSLENDIN 6AR
SELJA OUNNA ULL
Hreinn Þormar tæknifræöingur.
verksmiöjustjóri i Gefjun á
Akureyri.
UR LANDI
en er bannað
mikið verk að búa til eitt svona
teppi. En þeir hjá Gefjun eru
ekki 1 vandræöum meö slíkt,
geta meöglans —utanannars —
búið til ca 300.000 stykki á ári
handa Rússum, Dönum, ls-
lendingum og öllum öörum og ef
þaö væri ekki klippt jafnóðum
og þaö spýtist út úr vélunum og
sett i kassa,næöi teppið mikla
áöur en nokkur vissi af noröur á
Blönduós og til baka aftur eftir
áriö og eftir 3-4 ár næöi teppið
mikla til Kaupmannahafnar.
tveimur árum seinna til Rómar.
Svo öflugar eru þessar vélar
með sjóðandi hverum, kötlum,
spunaskrimslum og sætum
stelpum — já og svo auðvitað
þeim miklu hugsjónum sem viö
þetta allt saman tengjast.þvi
um þessar vélar er algjör sam-
staöa hvort sem maöur heitir
Jón Sólnes.Valur Arnþórsson,
BragiSigurjónssoneöa eitthvaö
annaö.
Hreinn Þormar i æstu
skapi?
Viö byrjuöum þessa grein dá-
litiö óvenjulega, byrjuöum á
morguntali um hringrás vatns-
ins. Viö töluöum um sumt,
gleymdum ööru. Gefjun er lika
hluti af mikilli hringrás, þaö
fæöast lömb utan viö fjárhúsiö
meöan grasið er enn fólt, þaö
kemur gras.fé er á fjalli.þaö
kemur ull og mikil slátur. Of
mikiö kjöt. Allt I einni bendu,
niöurgreiöslur og allt er brjálaö,
viö höfum ekki ráö á aö boröa
að spinna hana
og selia garnið
úr landi
kjöt en veröum samt aö fá gær-
ur.lika ull.þvi sauökindin er
oröin einn allsherjar Bogesen i
þessulandi. I þinginu halda þeir
að þaö sé hægt aö fá gærur án
þess aö hafa fé,kjöt án þess aö
hafa ull og tún, já og mjólk án
þess aö hafa kýr. En guö segir:
Eitt reyfi á hverja kind, eina
gæru llka ogviöþaösitur. Svona
hefur þaö veriöi þúsund ár og er
óbreytt enn,hvaö sem þingsköp
og lög segja. Og við erum
heppin I dag i allri sólinni aö
rekast á hann Hrein Þormar
tæknifræöing, manninn sem
stjórnar hinu mikla spilverki
þjóöarinnar I ull.Gefjuni sjálfri
og hann er súr.
Hvar er ódýra orkan
núna?
— Já maöur er svekktur,
sagöi hann og bauð kaffi.en þaö
jafnar sig allt. Þetta gengur i
bylgjum eins og jöröin hérna
fyrir noröan okkur i öxarfiröin-
um ogþetta kemstlfklega aldrei
á fast.
íslensku prjónastofumar telja sig
ekki lengur geta notað fslensku
ullina og „íslensku” ullarvörurnar
em að meira eða minna
leyti úr erlendri ull
Komið til Akureyrar
Þetta heitir á leiöinlegu máli
hi ingrás náttúrunnar, en i guö-
fræöinni hin eilifa hringrás,ef
ég man það rétt.
Við lentum á Akureyri og
landiöhélt sér til, brosti alhvftt
og skinandi I sólinni og von
bráöar var feröinni heitið inn i
bæinn. Þú kannast viö þessi hús
undir Brekkunni, viö Giliö sem
er þannig I laginu aö þaö heföi
heyrt undir prentfrelsislögin i
gamla daga aö likja þvi' viö
konu, en hú má segja aUt — og
þá segirenginn neitt, aöeins orö
sem eru eins og snjór eöa regn,
semfaUa til jaröarogrennasvo
i safniö og mikla og til hafs og
eru ekki lengur til.
„Véla rnar”
norðan
En Akureyri er fleira en hús,
sem danskir kaupmenn reistu.
Þeir — eöa myndir af þeim —
minna mig alltaf á litla seli I
— Viö erum núna aö fást viö
orkuna,erum aö taka rafmagn i
staöinn fyrir oliu.
Nú er þetta allt aö fara yfir á
rafmagn og hitaveitu sem er
stórkostlegt — nema auövitað
kostar þetta peninga. Viö þurf-
um t.d. aö breyta hitakerfinu
hér,sem er gert fyrir gufu en ef
nota á hitaveituvatn kosta
breytingarnar tiu miUjónir eöa
svo.
— En hvaö meö fólkiö.meö
landbúnaöinn og allt þaö?
— Ja, hér er mikiö af fólki og
þaö sem hefur gerst er i raun-
inni ekki annaö en þaö.aö fólkiö
hefur veriö flutt af engjunum
frá heyverkun og uUarvinnu 1
baöstofunni á vetrin yfir i Utla
borg, þar sem þaö vinnur aö
sauöfjárbúskap á nýjan hátt
innan um sjóöandi vélar og
rokka. Grasiö er eins.sauökind-
in svipuö og ullin er Islensk.
Auövitaö fer margt úrskeiöis
þegar fólk fer á aöra staöi og
stundum kreppir maöur hnef-
ana þegar skilningleysi yfir-
valdanna fer niöur fyrir núUiö.
Þetta hefur ekki meö einn eða
neinn sérstakan stjórnmála-
flokk aö gera — en höfuðat-
vinnuvegirnir eru þó það sem
máli skitpir — eru undirstaöa
allra veraldlegra gæða og fram-
fara i landinu og á érfiöum tim-
um verða þeir að mæta skilningi
fyrst og fremst til þess aö geta
staðið við sitt. Þetta er ekki eins
einfalt og menn halda, það er
ekki nóg að hafa ull, vélar,
starfslið, það þarf að framleiða
seljanlega vöru, vöru sem
stendur fyrir sinu og þaö þarf
örugga markaði til þess aö allt
gangi.
Markaðsmál
Sauökindin veitir aragrúa fólks vinnu. Hún er ekki aöeins „niöurgreiösluskepna'
staöa i lifsbjörg hjá þúsundum heimila. Myndin er úr kjötiönaöarstöö.
heldur undir-
— En ullin — hvernig gekk á
siöasta ári I henni?
— Viö litum gjarnan á iön-
reksturinn hérna fyrir noröan
eöa Iönaöardeild Sambandsins
og KEA sem eina heild. Hér eru
framleiddar alls konar vörur,
sumt gengur vel þetta áriö en
hitt gengur svo miöur. Hvaö
Gefjun áhrærir þá hefur veriö
mikiö aö gera, viö höfum oröiö
örugga markaöi viöa t.d. fyrir
húsgagnaáklæöi 1 Danmörku og
Rússlandsmarkaöurinn er dýr-
mætur lika. Um útkomuna i
heild væri réttara að spyrja
Hjört Eiriksson framkvæmda-
stjóra Iönaöardeildarinnar.
Hannsiturmeövandann.En þvi
erekkiaöleynaaöþaö hlýtur aö
vera öröugt að fylgjast meö
timanum eins og veröbólgan og
vaxtakjörin eru. Þaö er ekki
hægt að byggja Upp