Tíminn - 20.01.1980, Blaðsíða 2

2
Sunnudagur 20. janúar 1980
„Ég tel það
þrautalend-
ingu að lög-
binda setu
kvenna á
Alþingi”
— segir Sólveig Ólafs-
dóttir formaður Kven-
réttindafélags íslands,
en í þessu viðtali er
brgddað upp á mörgum
augljósum hindrunum,
sem verða á vegi at-
hafnasamra kvenna
Viö höfum hætt okkur út á þau miö aö tala um konur og kvenrétt-
indiog ætlum aö halda þvl áfram f næstu sunnudagsblööum. Róöur-
inn er þungur, þvi aö maöur rekur sig alltaf á þaö, hvaö karlmenn,
sem stjórna þjóöfélaginu beint eöa óbeint gera litiö úr þessari um-
ræöu. Sem ég er t.d. aö rita þennan formála kemur til mfn ágætur
maður úr Alþýöubandalaginu, hlær viö, er hann sér efniö og segist
nú heldur viija hafa konurnar ,,viö eldavélina og I rúminu”, en inni
á þingi. Ég efast ekki um, aö hann meinar þetta, rétt eins og hann
hefur lýst velþóknun sinni á gleöikonugreinum frá Boulogne-skógi...
Viömælandi okkar i dag er Sólveig ólafsdóttir, formaöur Kvenrétt-
indaféiags tslands. Viö ræöum viö hana um úrslit sföustu alþingis-
kosninga, kvennafundinn á Hótel Borg og þá hugmynd aö lögbjóöa
setu kvenna á Alþingi. Þaö kemur f ljós, aö Sólveig er ekki fráhverf
umræddri lögbindingu, en telur hana þó þrautalendingu. Viö
spurðum hana fyrst, hvernig hún túikaöi úrslit sföustu alþingis-
kosninga meö tilliti til jafnréttisbaráttu.
,,Konur i startholunum
tóku okkur á orðinu”
„Viö vissum auövitaö aö
hverju stefndi, er listarnir voru
kunngerðir, sagöi Sólveig, og
sáum þá jafnframt, að
hvatningarorö sem Kvenrétt-
indafélagiö ásamt Kvenfélaga-
sambandi íslands sendi konum
um þaö aö þær fylktu sér á lista
viö þessar alþingiskosningar
höföu ekki boriö þann árangur,
sem viö heföum vonast til. Þó
veit ég til þess, aö fjöldinn allur
af fólki tók eftir þessari orö-
sendingu og margar konur i
startholunum tóku hana á
oröinu. Um samræmdar aö-
geröir fleir i aöila gat ekki oröiö,
þar sem boöaö var til kosning-
anna mjög skyndilega.
En þaö þarf greinilega meira
en fögur orö til þess aö sigra
karlræöið i fiokkunum.
Þaö er svo annar handleggur.
Viö beindum þessu til kvenn-
anna i' og meö vegna þess, aö
fyrir margar undanfarandi
kosningar, höfum viö sent
stjórnmálaflokkunum orö-
sendingar, þar sem viö höfum
brýnt þá skoöun okkar, aö
stjórnmálaflokkum i lýöræöis-
þjóöfélagi væri skylt aö hafa
jafnt konur sem karla á fram-
boöslistum. Þessar orösending-
ar komu I fjölmiölum i formi
opinna bréfa og birtust þá fyrir
almenningssjónum, en innan
flokkanna, viröist mér, eftir
samtöl mln viö flokksfólk, aö
þessi bréf hafi lent á skrif-
borðum og siðan lögö til hliöar.
Kynning á þeim fór ekki fram.
Þetta er kannski dæmi um þaö,
hvaö hugsunarhátturinn hjá
stjórnmálaflokkunum hér er
allt öðru visi en vlöast hvar á
Norðurlöndunum. Þar hafa kon-
ur innan flokkanna barist haröri
baráttu fyrir rétti kynsystra
sinna, en ég hef ekki orðiö vör
viö, aö hér á landi værukonur I
stjórnmálaflokkunum raun-
verulega aö berjast fyrir fleiri
konum, heldurviröistmest fara
I persónulega baráttu hjá þeim.
,,Slik lög verða að hafa
töluvert fylgi”
Ef hvatningarorö eru til-
gangslaus, er þá ekkibara betra
aö lögleiða setu kvenna á Al-
þingi tfmabundiö eins og hug-
myndir hafa komiö fram um?
Jú. Betra og betra ekki. En
slik lög veröa samt sem áöur aö
hafa töluvert fylgi. Þaö hefur
veriö gifurlega mikiö rætt um
þaö á Noröurlöndunum aö jafna
meö lögum og reglugeröum
hlutfall milli karla og kvenna á
framboðslistum, i opinberum
ráðum og nefndum og jafnvel á
vinnumarkaöinum. Kröfur um
slikt hafa komið fram hjá kven-
réttindafélögum á öllum
Noröurlöndunum. Og jafnréttis-
lögin dönsku t.d. banna ekki aö
sllkar reglur væru settar. Þaö,
sem gerir sllka löggjöf nauösyn-
legri hér en annars staðar á
Noröurlöndum er einfaldlega sú
staöreynd aö hlutur kvenna á
Alþingi er f jórum til fimm sinn-
um minni er á þingum hinna
Norðurlandanna. Aöeins fimm
prósent Islenskra þingmanna
eru konur. Samsvarandi tölur
eru 6,2% I Færeyjum og 25-26%
annars staöar á Noröurlöndun-
um.
Margar ástæöur liggja þarna
aö baki. Innan pólitisku flokk-
anna á hinum Norðurlöndunum
skiptir máli, hve margar konur
komast á lista. Sumir flokkar
einsog t.d. „Socialistiske folke-
parti” i Danmörku hefur sett
sér ákveönar reglur um lág-
markshlutfall kvenna I öllum
áhrifastööum og öllum starfs-
þáttum innan flokks. Hér þekk-
ist slikt ekki.
Niöurstaöan af þessum
vangaveltum er sjálfsagt sú, aö
flokkarnir láti ekki undan, fyrr
en þetta hefur verið leitt i lög.
Mér finnst það þrautalending.
Slik lög ættu aö vera óþörf. Hér
er lögö höfuöáherslan á að hafa
verkalýðssæti, konusæti og svo
frv. En konur geta ekki síöur
veriö fulltrúar atvinnustétta og
skipaö t.d. verkalýössæti.
„Danska kvenréttinda-
félagið gengur enn
lengra”
Stendur tii á Noröurlöndum,
aö lögbinda þátttöku kvenna I
iandsmálum?
Ég held, aö ekki sé hægt aö
kveöa svo fast aö oröi. En bar-
áttan stendur yfir aö koma
þessu inn á einhvern hátt. Ég
get nefnt sem dæmi að danska
kvenréttindafélagiö lagöi fram I
haust greinargerð sem olli
miklu fjaörafoki. Hún var um
það, sem Danir nefna „positif
særbehandling”, sem er fólgin i
þvi aö konur fái tímabundin for-
réttindi meðan þær eru aö ná
fram raunverulegu jafnrétti.
Þetta er afar umdeilt ekki sist
vegna þess aö I þessu tilfelli var
formaðurinn þingmaöur hægri
flokks og olli þetta miklu upp-
námi I hennar flokki. í greinar-
gerðinni nær lögleiöingin lengra
en viö höfum áður minnst á, þvi
aö þar er gert ráö fyrir ákveön-
um forréttindum kvenna varö-
andi stööuveitingar. Þannig aö
losni staöa, þá gangi kona fyrir,
ef ekki er jafnræöi milli kynj-
anna á viðkomandi vinnustaö.
Konan gangi fyrir sé hún hæf og
skipti þá engu, þó aö karlkyns-
keppinautur hennar sé hæfari
eöa hafi lengri starfsreynslu.
Þetta er afar umdeilt og ég
treysti mér satt að segja ekki til
að mælameöþessarileiöaösvo
komnu máli. Stjórnir, ráö og
nefndir á vegum hins opinbera
gangi á undan. Það er t.d. alveg
hörmulegt til þess aö vita, ’að
hve þátttaka kvenna er lítil i
nefndum og ráðum á vegum
rikis og sveitarfélaga, sem er
aftur bein afleiöing af þvl, hve
fáar konur eiga sæti i sveitar-
stjórnum, — eða um 6%.
Eitt, sem styrkir þaö aö viö
þurfum ef til vill á hjálp aö
halda ofan frá er, aö
stjórnmálastarf eins og þaö
er nú á Islandi, er bein
línis f jölskyldu fjandsamleg.
Starfiö sjálft I stjórnmála-
flokkunum. Viö þekkjum vinnu-
tima stjórnmálamanna. Yfir-
leitt eru þeir i fastri vinnu, ef
þeir eru þá ekki komnir á þing,
sem er þá þeirra fasta vinna.
Flokksstarfið ferfram ákvöldin
og um helgar. Það veröur til
þess, aöþeir, sem fara út I póli-
tlk, hafa nánast engan tima til
þess aö vera með sinni fjöl-
skyldu. Ég tala nú ekki um, ef
um er aö ræöa hjón á besta aldri
með börn. Ef þessi sömu hjón
ætluðu nú aö framkvæma jafn-
réttishugmyndir sinar, skipta
meö sér aö vinna fyrir heimil-
inu, skipta meö sér heimilis-
störfum og barnauppeldi, þá
gengur dæmiö aldrei upp, komi
stjórnmál til viðbótar.
„Er nauðsynlegt að
stjórnmálavinna fari
öll fram á kvöldin?”
Ef viö tökum nú þessa lög-
bindingu út af dagskrá. Hvaö er
hægt aö gera til þess aö virkja
konur I stjórnmálum?
Það, sem fyrst og fremst þarf
aö breytast er hugarfar fólks.
Það þarf aö verða sjálfsagöur
hlutur, að fólk taki þátt I þjóö-
málastarfsemialls konar. Einn-
ig kemur þarna inn i raunveru-
lega jöfn foreldraábyrgö,
þannig að uppeldi lendi ekki
ævinlega á öðrum aöilanum,
konunni. Þetta er aöeins aö
breytast hjá yngra fólki en ekki
nóg samt. Sumum finnst enn
sjálfsagt, aö konan sé heima og
hugsi um börnin, hvort sem hún
vill eöa ekki. Hvaö dagheimili
varðar, þá held ég, aö þvl sé allt
of mikiö haldiö fram, aö þau séu
ekki góö fyrir börn.
Samfélagið hefur ekki yfir-
tekiö uppeldi á dagheimilis-
börnum, eins og svo oft er haldið
á lofti, heldur er þarna um sam-
vinnu aö ræöa, En til þess aö sú
samvinna takist þarf vinnu-
markaöurinn aö aölaga sig aö
fólkinu. Sveigjanlegri vinnutími
þarf aö koma til og styttri, sé
um aö ræöa fólk meö ung börn.
Þannig gætu hjón skipst á aö
vinna fyrir heimilinu og i þvl og
átt meiri tima saman. Dag-
heimilin, leikskólarnir og
skólarnir eru stór liöur I sllku
fyrirkomulagi.
En viö rekum okkur ailtaf á
langan vinnutima þeirra, sem
aö stjórnmálum starfa, stund-
um allt upp I 14-18 tfma á sólar-
hring.
Mig langar til þess að koma
þvi að I þessu sambandi. Er
nauðsynlegt að stjórnmála-
Vinnafariöll framá kvöldin? Ef
samfélagiö telur þaö æskilegt aö
fólk starfi aö stjórnmálum, má
þá ekki finna annan tíma? Þaö
verður hvort sem er aldrei
nema ákveöinn hópur fólks I
hverjum flokki, sem sinnir
trúnaöarstörfum og þyrfti á þvi
aðhalda aö skreppa úr vinnu til
þess aö funda. Getum viö ekki
gert þá kröfu, aö þaö fái leyfi til
þess? Ég veit, aö vinnuveit-
endur koma til meö aö hakka
mig í sig og segja að þetta væri
aldrei hægt. En það er allt hægt,
ef við viljum. Viö veröum bara
að setja okkur ákveöin mark-
miö um þaö, hvernig við viljum
hafa þetta rúmlega tvöhundruö
þúsund manna þjóðfélag sem
við búum i, og vinna svo i sam-
einingu aö þeim markmiöum.
„Hvatningin þarf fyrst
og fremst að koma frá
fjölskyldunni”
„óskaþjóöfélagiö” er langt
undan, en kosningar til Alþingis
gætu oröiö fyrr en nokkurn
grunar. Hvaö eigum viö aö gera
Mgndir: GE
Texti: FI