Fréttablaðið - 19.04.2007, Blaðsíða 70

Fyrir kosningar er mikilvægt
fyrir stjórnmálahreyfingar að
listabókstafir þeirra séu jafn
vel kynntir og heiti flokkanna.
Sérstaklega er mikilvægt fyrir
flokkana að þeir sem kjósa utan
kjörstaða þekki listabók-
staf þess flokks sem á að
kjósa.
Nær allir stafir í stafróf-
inu hafa verið notaðir til
að einkenna stjórnmálaflokka en
bókstafirnir eru greinilega misá-
hugaverðir fyrir flokkana. Eng-
inn hefur til dæmis notað bók-
stafina Ð, W, X, Y, Æ eða Ö. Þá
er ekki hefð fyrir því að úthluta
broddstöfum sem listabókstaf.
Nær allir kjósendur
vita nú fyrir hvað B, D,
F, S og V stendur fyrir.
En flokkar eins og Fram-
sóknarflokkurinn og Sjálf-
stæðisflokkurinn hafa ekki
alltaf fengið þeim listabókstöfum
úthlutað. Skýrist það
meðal annars af því
að fram til sumar-
kosninga 1942 var
einungis listakosn-
ing í Reykjavík, en
ekki í öðrum kjördæmum. Fram
að þeim tíma var listabókstöf-
um í Reykjavík úthlutað í staf-
rófsröð eftir því hvaða stjórn-
málaflokkar óskuðu fyrst eftir
listabókstaf, en eftir 1942 komst
meiri festa í úthlutun bókstafa.
Það var ekki fyrr en með haust-
kosningum 1959 sem listakosn-
ing var í öllum kjördæmum, en
frá 1942 til 1959 voru listakosn-
ingar í Reykjavík og sex öðrum
kjördæmum.
Vegna þess að listabókstaf-
ir festust ekki í sessi fyrr en
1942 hafa til dæmis Fram-
sóknarflokkurinn, Kommún-
istaflokkurinn og Íhaldsflokk-
urinn allir verið merktir B. Þá
hafa Sjálfstæðisflokkur, Sósíal-
istaflokkur og Framsóknarflokk-
ur verið merktir C í einhverjum
kosningum.
Alþýðuflokkurinn hefur
setið einn að listabókstafn-
um A fyrir alþingiskosningar.
Sú breyting varð þó á árið 1991
að nafn flokksins var ekki leng-
ur skráð Alþýðuflokkur, heldur
Alþýðuflokkur - Jafnaðarmanna-
flokkur Íslands. Síðast var boðið
upp á listabókstafinn A í alþing-
iskosningunum 1995, en fjórum
árum síðar bauð Alþýðuflokkur-
inn fram undir nafni Samfylking-
ar.
Þrátt fyrir að Framsóknar-
flokkurinn bjóði nú fram
undir listabókstafnum B hafa
fjórir aðrir flokkar haft þenn-
an listabókstaf á síðustu áttatíu
árum. Fyrstur var Borgarflokk-
urinn sem bauð fram árið 1923.
Þá þurfti að krossa við B til að
kjósa Íhaldsflokkinn í kosning-
unum 1927. Næstur með lista-
bókstafinn B var Kommúnista-
flokkurinn árið 1931. Árið 1934
var komið að Bændaflokknum að
bjóða fram undir B-inu og loks
var Framsóknarflokknum úthlut-
að B-inu árið 1942.
Auk þessara fimm B-lista var
boðið upp á BB-lista í Norður-
landskjördæmi vestra í kosn-
ingunum 1983, þegar fram kom
sérframboð framsóknarmanna í
kjördæminu.
Bókstafurinn C er lítið notað-
ur í íslensku, en fimm stjórn-
málaöfl hafa notast við þennan
listabókstaf. Þannig eiga Fram-
sóknarflokkur, Sjálfstæðisflokk-
ur, Sameiningarflokkur alþýðu
- sósíalistaflokkur, Bandalag
jafnaðarmanna og Frjálslyndi
flokkurinn (hinn fyrri) það sam-
eiginlegt að bjóða fram undir
þessum listabókstaf.
Fram til 1942 voru ekki fastar
skorður á því hvaða listabókstaf
stjórnmálahreyfingunum var
úthlutað, heldur var það frem-
ur eftir „fyrstur kemur, fyrst-
ur fær“ reglunni. Eftir 1942 var
það Sameiningarflokkur alþýðu -
sósíalistaflokkur sem hlaut C-ið,
allt til kosninganna 1953. Þrjátíu
árum síðar kom listabókstafur-
inn C svo í hlut Bandalags jafn-
aðarmanna.
Aðeins tvær stjórnmálahreyf-
ingar hafa verið einkenndar
með bókstafnum D. Fyrst var það
Sjálfstæðisflokkurinn sem hlaut
D-ið í kosningunum 1931. Í kosn-
ingunum 1934 til og með kosn-
inganna 1937 varð Kommúnista-
flokkurinn hins vegar á undan að
óska eftir listabókstaf og hlaut D,
á meðan Sjálfstæðisflokkurinn
var þá einkenndur með E.
Sjálfstæðisflokkurinn var svo
aftur merktur D í alþingiskosn-
ingum um sumarið 1942 og hefur
haldið listabókstafnum síðan.
Engin stjórnmálahreyfing
hefur boðið fram undir bók-
stafnum Ð.
Nýtt framboð mun bjóða fram
með listabókstafnum E í kosn-
ingunum í ár. Það er framboð
baráttusamtaka eldri borgara og
öryrkja. Framboðið sóttist eftir
listabókstafnum A, en ekki þótti
nægjanlega langt síðan A var
vendilega merkt Alþýðuflokkn-
um og var þeirri ósk því hafnað.
E hefur ekki verið valkostur
í alþingiskosningum frá árinu
1991, þegar Verkamannaflokk-
ur Íslands bauð fram undir þess-
um listastaf. Þá var Lýðveldis-
flokkurinn einkenndur með bók-
stafnum í alþingiskosningunum
1953, Framsóknarmenn í Ár-
nessýslu kusu E í kosningunum
1946 og bókstafurinn einkenndi
flokk þjóðveldismanna í sumar-
og haustkosningum 1942. Þá var
Sjálfstæðisflokkurinn einkennd-
ur með listabókstafnum í kosn-
ingunum 1934 til og með 1937.
er annar tveggja vinsælustu
bókstafanna til að einkenna
framboð til Alþingis. Nú tilheyr-
ir hann Frjálslynda flokknum og
hefur gert það frá árinu 1999.
Fimm aðrar hreyfingar hafa
áður notast við bókstafinn og
voru þrjár þeirra frjálslynd-
ar. Frjálslyndir voru einkenndir
með F árið 1991 og Samtök frjáls-
lyndra og vinstri manna í kosn-
ingunum 1971 til og með 1978.
Árið 1942 buðu hins vegar Frjáls-
lyndir vinstrimenn fram undir F-
inu. Þjóðvarnarflokkurinn fékk
listabókstafinn í kosningunum
1953 til og með haustkosninga
1959 og Flokkur þjóðernissinna
hafði listabókstafinn árið 1934.
Líkt og Alþýðuflokkurinn
með A-ið situr Alþýðubanda-
lagið eitt að G-inu, reyndar undir
tveimur heitum. Sem Alþýðu-
bandalag, allt til kosninganna
1995, þegar boðið var fram undir
heitinu Alþýðubandalag og óháð-
ir.
Bókstafurinn H er hinn
tveggja vinsælustu listabók-
stafanna og hafa sex framboð
boðið fram með hann sem ein-
kenni.
Fyrst kom framboðið Utan
flokka árið 1963, en einungis var
hægt að kjósa það framboð í Aust-
urlandskjördæmi. Þá stóð H fyrir
Óháða lýðræðisflokkinn í kosn-
ingum 1967 og Óháða kjósendur
í Vestfjarðakjördæmi árið 1978.
Ári síðar, 1979, var það grínfram-
boðið Hinn flokkurinn sem bauð
fram undir merki H-sins. Heima-
stjórnarsamtökin voru svo ein-
kennd með H árið 1991 og Húm-
anistaflokkurinn árið 1999.
er með óvinsælli listabókstöf-
um og hefur einungis verið
notað einu sinni til þessa; í kosn-
ingunum 1967 þegar Utan flokka
í Reykjavík bauð fram. Listabók-
stafurinn I býðst þó aftur nú í maí
þegar bókstafurinn stendur fyrir
Íslandshreyfinguna.
Tvisvar hefur J verið notað
sem listabókstafur og ætti því
að vera frekar auðvelt að fá þeim
bókstaf úthlutað. Samtök um jafn-
rétti og félagshyggju notuðu staf-
inn fyrst árið 1987, en Þjóðvaki,
með Jóhönnu Sigurðardóttur
fremsta í flokki, bauð fram með
þessum listabókstaf árið 1995.
Fjórar stjórnmálahreyfing-
ar hafa notast við listabók-
stafinn K. Ekki geta það talist
líkar hreyfingar, því þarna eru á
ferðinni annars vegar kristilegar
hreyfingar og hins vegar komm-
únistar. Kommúnistasamtökin,
marxistarnir - lenínistarnir buðu
fram undir K-inu árið 1974, en
breyttu svo nafninu fyrir kosn-
ingarnar 1978 þegar boðið var
fram undir heitinu Kommúnista-
flokkur Íslands, marxistar - len-
ínistar. Rúmum tuttugu árum
síðar þýddi kross við K atkvæði
greitt Kristilegu stjórnmála-
hreyfingunni og fjórum árum
síðar atkvæði til Kristilega lýð-
ræðisflokksins.
er greinilega listabókstafur
óháðra frambjóðenda. Í kosn-
ingunum 1978 voru það Óháðir
kjósendur í Suðurlandskjördæmi
sem buðu fram undir merkjum
þess bókstafs. Ári síðar var þar
enn sérframboð í Suðurlands-
kjördæmi á ferðinni en hét þá
Utan flokka.
Þrjár hreyfingar hafa stuðst
við listabókstafinn M. Tvær
þeirra voru svæðisbundnar, Lýð-
ræðisflokkurinn í Norðurlands-
kjördæmi eystra árið 1974 og
Vestfjarðalisti, samtök stuðnings-
manna Péturs Bjarnasonar, árið
1995. Árið 1987 var kross við M
stuðningur við Flokk mannsins.
Framboðin sem merkt hafa
verið N eru þrjú. Fyrstur var
Lýðræðisflokkurinn í Reykjavík
árið 1974. Síðan leið hálf öld áður
en bókstafurinn var aftur nýttur,
þá undir merkjum Náttúrulaga-
flokks Íslands. Síðasta stjórn-
málahreyfingin til að bjóða fram
undir listabókstafnum N var Nýtt
afl í kosningunum 2003.
hefur einungis einu sinni
verið notað, það var þegar
Framboðsflokkurinn bauð fram
árið 1971.
Bókstafurinn P hefur einn-
ig aðeins einu sinni verið val-
kostur í alþingiskosningum og
það bara í Reykjaneskjördæmi
þegar Lýðræðisflokkurinn bauð
fram árið 1974.
Grínframboðið Sólskins-
flokkurinn var stórhuga árið
1979 og vildi meðal annars draga
landið suður á bóginn í sólina ef
nægjanlega margir krossuðu við
bókstafinn Q.
Bókstafurinn R hefur tvisv-
ar staðið fyrir Fylkinguna í
alþingiskosningum. Í fyrra sinn-
ið var það árið 1974 þegar Fylk-
ingin - baráttusamtök sósíalsista
bauð fram 1974. Í tveim kosning-
um þar á eftir, 1978 og 1979, var
það Fylking byltingarsinnaðra
kommúnista sem bauð fram með
listabókstafinn R.
Listabókstafurinn S hefur fjór-
um sinnum verið í boði, fyrst
árið 1978 þegar stjórnmálahreyf-
ing undir því skýra nafni Stjórn-
málaflokkur bauð fram. Ári síðar
var listabókstafnum úthlutað til
hreyfingar utan flokka í Norður-
landskjördæmi eystra. Borgara-
flokkurinn hlaut S í kosningunum
1987 og kross við S var einungis
mögulegur í Suðurlandskjördæmi
árið 1995, þegar Suðurlandslisti,
listi utan flokka á Suðurlandi,
bauð fram. Frá árinu 1999 hefur
listabókstafurinn S hins vegar til-
heyrt Samfylkingunni.
Í þrígang hefur verið hægt að
kjósa T, en ekki í öllum kjör-
dæmum. Utan flokka, sérfram-
boð sjálfstæðra í Vestfjarðakjör-
dæmi, hlaut listabókstafinn í
kosningunum 1983. Annað sjálf-
stætt framboð notaðist við T í síð-
ustu alþingiskosningum þegar
sjálfstæðismaðurinn Kristján
Pálsson bauð fram undir nafn-
inu Framboð óháðra í Suðurkjör-
dæmi. Hann hafði óskað eftir að
fá að bjóða fram undir listabók-
stöfunum DD, en fékk ekki. Árið
1991 tilheyrði T hins vegar Öfga-
sinnuðum jafnaðarmönnum.
hefur einungis verið úthlutað
Vinstrihreyfingunni - grænu
framboði, sem nú býður fram
undir listabókstafnum V.
Árið 1978 gátu Óháðir kjós-
endur í Reykjaneskjördæmi
krossað við V. Fyrir kosningarnar
1983 tilheyrði V hins vegar Sam-
tökum um kvennalista og gerði til
og með alþingiskosninganna 1995.
Þetta árið mun Vinstrihreyfingin
– grænt framboð notast við þenn-
an bókstaf.
Ekkert framboð hefur komið
fram með listabókstafinn W.
Enginn hefur boðið fram með
listabókstafinn X, þó að slag-
orðið „X við X“ hljómi freistandi.
Einsýnt þykir að X yrði aldrei út-
hlutað sem listabókstaf.
Enginn hefur boðið fram með
listabókstafinn Y.
Eftir að Z var úthýst úr ís-
lenskri stafsetningu hafa tvær
stjórnmálahreyfingar notast við
þann bókstaf sem listabókstaf.
Fyrsta græna framboðinu, sem
hét einungis Grænt framboð og
bauð fram árið 1991, var úthlut-
að zetunni. Þá var hægt að kjósa
Anarkista á Íslandi með því að
krossa við Z árið 1999.
er eini íslenski stafurinn sem
hefur verið úthlutað sem lista-
bókstaf. Árið 1987 var Þ úthlutað
Þjóðarflokknum. Í kosningunum
1991 hét framboðið svo Þjóðar-
flokkur - Flokkur mannsins.
Listabókstafurinn Æ hefur
ekki verið notaður í alþing-
iskosningum.
Nær allir bókstafir stafrófsins hafa verið notaðir til að einkenna lista stjórnmálahreyfinga fyrir al-
þingiskosningar frá árinu 1923. Nokkrar undantekningar eru þó. Ekki er hefð fyrir broddstöfum.
Þá hefur enginn viljað notað stafina Ð, W, X, Y, Æ og Ö. Þar til nú hafa bókstafirnir F og H verið
notaðir til að einkenna flestar hreyfingar, eða sex. Svanborg Sigmarsdóttir leit yfir stafróf stjórn-
málahreyfinga og sá meðal annars að Framsóknarflokkurinn, Sósíalistaflokkurinn og Sjálfstæðis-
flokkurinn hafa allir notað sama listabókstaf.