Fréttablaðið - 07.10.2007, Blaðsíða 8

greinar@frettabladid.is
Var rétt að heimila sameiningu orkufyrirtækjanna
Reykjavík Energy Invest og Geysir Green Energy?
Borgin er ekki
fyrirtæki
Tvennt finnst mér skipta máli hvað varðar samruna GGE og REI. Annað atriði snýr að
þeim vanda sem felst í samstarfi fyrirtækja á
markaði og stjórnvalda og hitt að grundvallaratriði
sem snertir fyrirtækjarekstur í opinberri eigu.
Á borgarfulltrúum er að skilja að þeir telji að ekki
hafi verið nægjanlega vel staðið að kynningu á
fyrirhuguðum samruna GGE og REI. Borgarstjóri
viðurkenndi þetta í útvarpsviðtali á fimmtudaginn
en tók jafnframt fram að horfa yrði til þess að
verið væri að semja við fyrirtæki sem væru skráð
á markaði, en eigendur GGE eru margir skráðir á
hlutabréfamarkaði. Í þessu er fólginn töluverður
vandi. Stjórnmálamenn eru kjörnir fulltrúar
almennings og tryggt þarf að vera að þeir geti sinnt
lýðræðislegri eftirlitsskyldu sinni með fullnægj-
andi hætti. Slíkt tekur gjarnan tíma en er nauðsyn-
legt, það er verið að véla með fé skattborgaranna.
Viðskiptalífið vinnur með öðrum hætti en stjórn-
málin, þar bera menn ábyrgð á eigin fjármunum og
geta tekið ákvarðanir með allt öðrum hætti og
minna gegnsæjum.
Samruni félaganna er ekki aðal málið í mínum
huga, hann er einungis afleiðing af því að Orkuveit-
an stofnaði REI. Grundvallarspurningin er hvort
rétt sé að Orkuveitan setji fjármuni borgarbúa í
dótturfyrirtæki sem ætlað er að sinna útrásarverk-
efnum. Ég er þeirrar skoðunar og hef lýst henni
áður að forðast eigi að fyrirtæki í eigu okkar
borgarbúa reki starfsemi sem fellur ekki undir þá
almannaþjónustu sem fyrirtækinu er ætlað að
sinna. Við sjálfstæðismenn gerðum harða hríð að R-
listanum vegna fjárfestinga í Línu Neti og í
rækjueldi. Sú gagnrýni sneri ekki einvörðungu að
því að hætta gæti verið á að fjármunir töpuðust.
Miklu fremur var umræðan knúin áfram af þeirri
sannfæringu að ekki væri eðlilegt að fyrirtæki í
eigu borgarinnar væri að vasast í öðru en þeim
verkefnum sem féllu undir samfélagsþjónustu. Ef
hugmyndin með stofnun dótturfélags Orkuveitunn-
ar er sú að græða peninga fyrir borgarbúa, hví þá
að láta staðar numið þar, hví ekki að láta til dæmis
Borgarbókasafnið stofna vogunarsjóð og fjárfesta í
íslenskum hlutabréfum, þau hafa hækkað mjög
mikið. Stofnanir og fyrirtæki borgarinnar eru til að
þjóna borgarbúum; þeirra hlutverk er ekki að taka
áhættu og reyna að græða peninga.
Ef borgin vill losa um þá fjármuni sem bundnir eru
í Orkuveitunni þá er henni í lófa lagið að stofna
móðurfélag sem á orkulindirnar annars vegar og
framleiðslu og dreifingarfyrirtækið hins vegar.
Síðan getur borgin selt hlut í framleiðslufyrirtæk-
inu, jafnvel allt að 50% og innheimt leigugjald fyrir
afnotin af orkulindunum. Þar með kæmi borgin
þekkingu Orkuveitunnar í verð en það er síðan
fjárfestirinn sem ræðst í útrás og áhættusöm
verkefni í Indónesíu og Filippseyjum, ef henta
þykir.
Ólöglegt –
og siðlaust
Áfundi í stjórn Orkuveitu Reykjavíkur þann 3. október afhjúpuðust flaustursleg og yfirgengi-
leg vinnubrögð borgarstjórans í Reykjavík,
Vilhjálms Vilhjálmssonar og formanns borgarráðs,
Björns Inga Hrafnssonar. Í ljós hefur komið eftir
því sem umræðu um samruna Reykjvík Energy
Invest og Geysir Green Energy hefur undið fram
að víða leynist fiskur undir steini.
Strax þegar fundurinn var boðaður gerði ég
grein fyrir að ég teldi eigendafundinn ólögmætan
þar sem ekki væri rétt til hans boðað. Samkvæmt
samstarfssamningi Orkuveitunnar ber að boða
fundinn með sjö daga fyrirvara. Ólögmætur
fundur til að flýta ákvörðun sem kemur í ljós að
var ekki þóknanleg meirihlutanum í borgarstjórn!
Í hvers umboði vinna þessir menn?
Kaupréttarsamningar einstakra starfsmanna eru
alls ekki hafnir yfir vafa. Í stjórn Reykjavík
Energy Invest eru þrír karlar, Bjarni Ármannsson,
Björn Ingi Hrafnsson og Haukur Leósson. Þessir
þrír karlar ákváðu á fundi 1. október að stilla upp
lista karla sem fengju að kaupa umtalsvert hlutafé
í fyrirtækinu. Þarna eru meðal annars einstakling-
ar sem hafa starfað í örfáa daga hjá fyrirtækinu en
fá aðgang að hagnaði sem er lagður grunnur að af
fyrirtæki í eigu almennings. Aldrei var auglýst
eftir starfsmönnum, heldur þeir ráðnir út frá
kunningja- og vinatengslum. Við blasir að þriggja
karla stjórnin ber ábyrgð á siðlausum kaupréttar-
samningum, óeðlilegum flýti í sínum vinnubrögð-
um sem lýsir jafnframt skilningsleysi á leikreglum
lýðræðisins.
Eigur almennings verður að verja fyrir ævin-
týramennsku og setja reglur sem tryggja að þær
séu ekki hirtar bótalaust af almenningi. Það er
okkar hlutverk að setja slíkar reglur og tryggja að
farið sé eftir þeim. Það er ekki hægt að ásaka
peningamenninna fyrir ásælnina því það er þeirra
hlutverk að hámarka hagnað sinn. Það er hins
vegar hlutverk mitt, Björns Inga og Vilhjálms að
standa vörð um eigur og hagsmuni almennings.
Það er ekki okkar hlutverk að lifa okkur svo inn í
drauma peningaaflanna að gleyma þessum
skyldum okkar eins og Björn Ingi og Vilhjálmur
hafa gert í þessu máli.
Þeir hafa brugðist og þess vegna verður að láta
reyna á lögmæti fundarins og ákvarðana hans fyrir
dómstólum. Ég tel að framganga Björns og
Vilhjálms í þessu máli standist ekki lög og ótal
margir eru þeirrar skoðunar að hún sé líka siðlaus.
Ég hef aldrei orðið fyrir eins sterkum viðbrögðum
sem stjórnmálamaður og nú síðustu daga. Fólki er
gjörsamlega misboðið. Fólki úr öllum flokkum, af
öllu landinu, úr öllum stéttum. Fólk vill ekki
vinnubrögð af þessu tagi.
K
laufagangur, baktjaldamakk og græðgi í aðdraganda
að samruna Reykjavik Energy Invest (REI) og Geys-
is Green Energy (GGE), hefur orðið til að skyggja á
mikilvægasta grundvallarmálið að baki hinu sameinaða
félagi. Að minnsta kosti þá hlið sem snýr að eigendum
Orkuveitu Reykjavíkur, íbúum höfuðborgarinnar og nágranna-
sveitarfélögunum.
Uppnámið yfir heimild útvalinna starfsmanna, ráðgjafa og
fyrrverandi kosningastjóra til kaupa á hlutum í REI á sérkjörum
á fyllilega rétt á sér. Sem og óánægja minnihlutans í borgarstjórn,
og reyndar innan meirihlutans líka, yfir skömmum tíma og tak-
markaðri upplýsingagjöf í tengslum við samruna félaganna.
Sjálf hugmyndafræðin um að fyrirtæki í opinberri eigu freisti
þess að koma í verð og ávaxta óefnisleg og óbókfærð verðmæti
á borð við þekkingu, reynslu og tengsl, er hins vegar stóra við-
fangsefnið. Og það verður að ræða þegar búið er að afgreiða gull-
æðið sem rann á einstaklinga innan Orkuveitunnar í tengslum við
REI, og hefur orðið þeim til minnkunar.
Í raun grundvallast þetta viðfangsefni í svörum Hannesar
Smárasonar og Svandísar Svavarsdóttur í Fréttablaðinu í gær.
Í bláa horni einkaframtaksins er Hannes: „Auðvitað hefði verið
lítið mál fyrir Orkuveituna að sleppa þessu alveg og leyfa okkur
hinum að dansa frjálsum, en þá er líka ljóst að minna hefði setið
eftir.“ Og þar á Hannes við að Orkuveitan ætti ekki möguleika á
að ávaxta fyrrnefnd óefnisleg verðmæti sín án þátttöku í REI. Í
hinu horninu, því rauða, situr Svandís og segir: „Það er ekkert
annað sem býr að aðkomu þessara manna en að græða sem allra
mest á sem allra skemmstum tíma. Það fer illa saman við hug-
myndir og tilgang opinberra fyrirtækja.“
Þetta er alveg rétt hjá Svandísi. En hinn kaldi veruleiki er
aftur á móti sá að einkaframtakið er komið á flug í orkugeiran-
um og hefur í farangrinum hugmyndir um útrás þar sem þekking
Íslendinga á virkjun jarðvarma leikur lykilhlutverk. Og það þarf
sérlega hrekklausan einstakling til að halda að Hannes og félag-
ar hefðu ekki einfaldlega keypt út úr Orkuveitu Reykjavíkur þá
menn sem hafa einmitt mesta þekkingu og reynslu á því sviði.
Má reyndar ganga út frá því sem vísu að raunsæisleg afstaða til
þeirrar hættu hafi legið að baki stofnun REI. Með þeim gjörningi
gerði Orkuveitan sig betur gildandi á útrásarsviðinu og dró úr
líkum þess að þekking og reynsla þar innandyra hyrfi án greiðslu.
Enda er það nú komið á daginn að títtnefndar óefnislegar eignir
Orkuveitunnar eru komnar með verðmiða og hafa verið færðar
til bókar á tíu milljarða við sameiningu REI og GGE. Þessa eign,
sem var ekki einu sinni til fyrir viku, getur Orkuveitan því selt
á morgun kæri hún sig um. Væntingar eru um að verðmæti REI
tvö- til þrefaldist á næstu árum og má því ætla að skynsamlegt
sé fyrir Orkuveituna að eiga sinn hlut áfram um hríð, þótt óhjá-
kvæmilegt sé að hún selji á endanum.
Miðað við núgildandi lagaumhverfi er ekki hægt að segja
annað en að Orkuveitan hafi spilað geysilega vel úr sinni stöðu
og að borgarstjóri hafi staðið af festu vörð um hagsmuni eigenda
fyrirtækisins. Hann hefur á hinn bóginn gjörtapað hinu svokall-
aða ímyndarstríði, sem er ekki nýtt á stuttum ferli hans á stóli
borgarstjóra. Og enn er ósvarað þeirri spurningu hvort frammi-
staða hans muni hafa enn alvarlegri afleiðingar fyrir hann innan
eigin flokks.
Klók viðskipti