Fréttablaðið - 07.10.2007, Blaðsíða 16

Grafíksetrið á Stöðvar-firði er fullkomið grafík-verkstæði, sem býr yfir nýjum tækjakosti og er í
nýju húsnæði. „En það sem gerir
þetta verkstæði að setri, eins og
við köllum það, er fræðsluþáttur-
inn,“ segir Ríkharður. „Það er
algjör nýjung hér á Íslandi. Hér
ætlum við að taka á móti lista-
mönnum og bjóða þeim vinnuað-
stöðu og bjóða upp á námskeið
fyrir fullorðna. Við verðum í sam-
starfi við skóla, þar sem skóla-
bekkir fá að koma í heimsókn í
heilan dag, æfa sig og gera eitt
grafíkverk. Síðast en ekki síst er í
bígerð vefsíða þar sem finna má
ýmiss konar hagnýtar upplýsing-
ar og leita ráða hjá mér. Hingað til
hefur öll kennsla sem lýtur að gra-
fíklist verið bundin við listaskól-
ana og við fagstéttina. Hér verður
stunduð alþýðufræðsla á þessu
sviði, sem er nýlunda hér á landi.“
Ríkharður er íslenskum lista-
áhugamönnum að góðu kunnur.
Áratugum saman kenndi hann við
Myndlista- og handíðaskóla Íslands
og síðar Listaháskóla Íslands.
Hann flutti ásamt konu sinni til
Stöðvarfjarðar árið 1985 og bjó
jöfnum höndum þar og í Reykja-
vík. Eftir að hann settist í helgan
stein stóð hugur hans til að reisa
sér stærri vinnuaðstöðu á Stöðvar-
firði, þar sem hann gæti mögulega
haldið eitt og eitt námskeið, og hóf
hann framkvæmdir árið 2003.
Óvænt Noregsferð árið eftir setti
hins vegar strik í reikninginn og
hugmyndin vatt upp á sig. „Ég var
kallaður út til Kristiansand í Nor-
egi til að taka þátt í að reisa sann-
kallað risagrafíkverkstæði, og var
úti við það næstu tvö árin. Þar stóð
til að bjóða líka upp á viðamikið
fræðslustarf og samstarf við skóla
og þar kviknaði hugmyndin um að
opna stórt setur hér heima.“
Eftir að hann kom heim bar Rík-
harður hugmyndina um Grafík-
setrið á borð fyrir bæjaryfirvöld
og Menningarráð Austurlands og
viðbrögðin fóru fram úr hans
björtustu vonum. „Það kom mér
mjög á óvart hvað velviljinn var
mikill og menn opnir fyrir þessu.
Langstærstu styrkina fékk ég frá
menningarráði Austurlands og
Fjarðabyggð. Og viðbrögð íbúa
hafa ekki verið síðri; á opnunina
mætti til dæmis fólk alls staðar
að, frá Eskifirði, Norðfirði, Egils-
stöðum og víðar. Þetta var æðis-
legt.“
Ríkharður segir að áhugi á menn-
ingu og listum hafi tekið stakka-
skiptum á Austurlandi á stuttum
tíma og segir það haldast í hendur
við uppganginn í kjölfarið á stór-
iðjuframkvæmdum. „Það hefur
orðið mikil breyting frá því fyrir
ekki nema fimm árum síðan. Ég
alltaf sett upp í samkomuhúsinu
hérna vandaðar sýningar með
verkum eftir aðra en mig, framúr-
skarandi listamenn, en áhugi verið
takmarkaður. Ég fékk aldrei háa
styrki og sjaldan sem ég fékk við-
brögð á borð við það að vera beð-
inn um að endurtaka leikinn. Í dag
er staðan allt önnur. Það er mikill
uppgangur hér og þetta helst allt í
hendur. Sveitarfélagið er allt í
einu orðið ríkt og tekur menning-
unni opnum örmum. Listin er visst
mótvægi við stóriðjuna.“
Ríkharður kveðst ekki aðeins
upplifa mikla vitundarvakningu
af hálfu hins opinbera, heldur
einnig hjá heimamönnum. „Fólk
er afar áhugasamt um námskeiðin
og ég hef ekki undan að svara
fyrirspurnum frá listamönnum
um vinnuaðstöðuna sem við
ætlum að bjóða upp á. Við erum
ekki búin að setja fullan kraft í
þetta; fram að jólum ætla ég að
innrétta gömlu vinnuaðstöðuna
fyrir konuna mína, sem verður
þar með textíl- og keramíkaðstöðu,
en svo fer allt í fullan gang strax
eftir áramót.“
Ríkharður er einn þeirra sem
ruddu brautina fyrir grafíklist hér
á landi. Grafíklistin fór að ryðja
sér til rúms hér á landi um miðbik
áttunda áratugarins og átti sitt
blómaskeið næsta áratuginn en
Ríkharður vonast til að Grafík-
setrið verði liður í að hefja þessa
listgrein til fyrri vegs og virðing-
ar. „Við byrjuðum með grafíklist-
ina í kringum 1975 og hún varð
strax mjög vinsæl. Í kringum 1980
seldust heilu sýningarnar upp á
einu bretti. Þetta gekk vel fram-
undir miðbik níunda áratugarins
en þá fór að fjara undan grafíklist-
inni, af ýmsum orsökum. Framan
af var mikil ádeila og bit í verkun-
um en það hefur minnkað úr því. Í
dag eru grafíkverk fyrst fremst
litlar, snotrar myndir sem seldar
eru sem heppilegar tækifæris-
gjafir, skrautmunir. Annað sem
kom til, og ég held að sé dálítið
séríslenskt, er að áður fyrr var
grafíklist vinsæl hjá millistétt-
inni, ef það má kalla það svo, sem
leyfði sér að kaupa grafíkverk á
kannski 50 þúsund og efnafólk
keypti þau líka. Nú eru margir
sem tilheyrðu millistéttinni komn-
ir í láglaunastétt og færri kaupa
listaverk á fimmtíu þúsund, þeir
efnaminni hafa ekki efni á því en
ríka fólkið kaupir bara dýrari
verk, jafnvel á fimm milljónir.
Ég hef tekið eftir því erlendis að
þar er grafíklistin aftur á uppleið
en ég verð ekki jafn var við það á
Íslandi. Ég vonast því til að
Grafíksetrið verði til þess að
Íslendingar læri að meta grafíklist
á nýjan leik og færi greinina frá
þessum basarmarkaði sem hún
hefur verið á.“
Ríkharður er fæddur og uppalinn í
Austurríki en hefur búið á Íslandi
frá því 1960, en upphaflega hafði
hann hugsað sér að drepa tímann í
þrjá mánuði hér á landi. „Ég var
nýútskrifaður úr myndlistarskóla í
Vín og sá fram á að ég hefði ekkert
að gera næstu þrjá mánuði. Mig
hafði alltaf langað til að prófa sjó-
mennsku og frétti að það væri
hvergi auðveldara að fá pláss á sjó
en á Íslandi. Ég kom því hingað í
febrúar 1960 og daginn eftir var ég
á leið út á mið með Þorkatli Mána.“
Listin er mótvægi við stóriðju
Þótt hann væri orðinn sjötugur og ári betur vílaði Ríkharður Valtingojer ekki fyrir sér að reisa með eigin höndum stórt og full-
komið Grafíksetur austur á Stöðvarfirði, en það var opnað 28. september. Bergsteinn Sigurðsson ræddi við Ríkharð um listina,
landsbyggðina og síldarvertíðina sem dró hann upphaflega hingað til lands.
Ég vonast því til að Grafíksetrið verði til þess að Íslending-
ar læri að meta grafíklist á nýjan leik og færi greinina frá
þessum basarmarkaði sem hún hefur verið á.