Fréttablaðið - 23.10.2007, Blaðsíða 16

greinar@frettabladid.is
Herferð Rauða krossins til að fjölga sjálfboðaliðum hefur
svo sannarlega haft áhrif. Ég hef
varla hitt þá konu sem hefur ekki
haft orð á því að hún ætti að
gerast sjálfboðaliði. Ég hef engan
karlmann hitt sem hefur fundið
þörf fyrir það en það gæti verið
tilviljun, af auglýsingunum að
dæma eru þeir þarna líka. Þrátt
fyrir að viðkomandi konur eigi
jafnvel fimm börn, séu í fullu
starfi og námi með, þá finnst þeim
að þær ættu að láta gott af sér
leiða, til dæmis með því að leggja
Rauða krossinum lið. Við erum
ekki af þeirri kynslóð að okkur
þyki sjálfsagt að tómstundir
eiginmannanna krefjist sjálfboða-
vinnu af okkar hálfu. Það er varla
hægt að flokka árshátíðina og
einstaka partý þar sem makar eru
velkomnir undir slíkt.
Í samfélagi okkar er ekki rík
hefð fyrir sjálfboðavinnu.
Amerískar skólasystur mínar
hættu til dæmis allar að vinna úti
þegar þær eignuðust börnin en
hafa síðan verið í fullu ólaunuðu
starfi í tengslum við það hlutverk
sitt að vera húsmæður í amerísku
úthverfi. Þær þurfa að skutla rétt
eins og íslenskir foreldrar en
stærsti munurinn virðist mér
vera sá að skólinn gengur út frá
því að geta nýtt krafta þeirra.
Þær kenna, aðstoða við vett-
vangsferðir, sjá jafnvel um
bókhaldið og svo mætti áfram
telja. Þó að íslenskir skólar (eða
var það áhugamannafélagið
Heimili og skóli?) krefjist meiri
þátttöku af foreldrum í dag en
var til dæmis gert þegar ég var
barn, þá komumst við ekki með
tærnar þar sem þeir amerísku
hafa hælana.
Þegar umræðan var komin á það
stig að við vorum í fullri alvöru
farnar að velta því fyrir okkur
hvort við ættum að gefa kost á
okkur sem heimsóknarvini eða í
Konukot spurði ein hvort við
hefðum virkilega tíma í þetta?
Hvort við hefðum ekki nú þegar
nóg á okkar könnu, það færi jú
tími og orka í að koma sínum
eigin börnum til manns og svo
væri alltaf spurning hvort það
væri endalaust hægt að bæta við
sig, þó það væri í nafni góðs
málefnis. Ættum við ekki að líta
okkur nær og sinna eigin
ættingjum og vinum áður en við
færum að sinna bláókunnugu
fólki? Vera heima hjá eigin
börnum í stað þess að arka um
hverfið á laugardagskvöldum í
nafni foreldrarölts í leit að
börnum annarra foreldra?
Hvenær er maður aflögufær með
tíma sinn og orku? Í hvað viljum
við eyða tímanum? Þegar málið
var krufið kom auðvitað í ljós að
við erum nú þegar í töluverðu
sjálfboðaliðastarfi í tengslum við
nám eða tómstundir barnanna,
áhugamál okkar, húsið og/eða
fagfélög. Allar kaupum við
happdrættismiða af félagssam-
tökum og tökum vel á móti
börnum sem banka uppá með
beiðni um styrk í hitt og þetta.
Stjórnmálaflokkurinn minn hefur
aldrei þörf fyrir krafta mína
nema rétt þegar staðið er í
kosningabaráttu en þá breytist ég
í sjálfboðaliða númer eitt. Þess á
milli er hlutverk mitt að greiða
afnotagjöldin, fyrirgefið félags-
gjöldin. Milli kosninga hef ég því
töluvert af ónýttri starfsorku
sem gæti farið í að þrífa betur
heima hjá mér, ala börnin betur
upp, verið betri við manninn
minn, unnið lengri vinnudag eða
jafnvel slappað af en guð forði
mér frá því. Þess í stað læt ég
auglýsingaherferð koma inn hjá
mér samviskubiti um að aldrei sé
nóg að gert. Ég hljóti að geta gert
betur.
Að vel athuguðu máli hef ég
ákveðið að afþakka gott boð
Rauða krossins um að gerast
sjálfboðaliði. Að þessu sinni.
Hann má hafa samband við mig
síðar. Til að deyfa samviskubitið
hef ég ákveðið að útbúa tvo
skókassa í stað eins í því ágæta
verkefni Jól í skókassa. Við
mæðgur höfum þegar tekið til dót
í einn, fyrir 11 ára gamla stúlku.
Nú mun önnur 7 ára njóta
gjafmildi okkar eða beiðni um
syndaaflausn. Því í hjarta mínu
veit ég að ég get gert svo miklu
meira... ef ég hefði tíma, ef ég
hefði orku, ef ég væri ekki svona
löt, ef ég væri bara aðeins betri
manneskja.
Hvers vegna á nú að fara að spila rúss-neska rúllettu með Þingvallavatn
þegar það er óþarfi? Hægt er að leysa
samgöngumál uppsveita Árnessýslu á
annan og betri hátt en með hraðbraut og
trukkaumferð inn í vatnsverndarsvæði
þjóðgarðs með UNESCO-gæðastimpli.
Fyrir tveimur árum benti ég í sjón-
varpi á tvær leiðir sem kæmu til greina til að
stytta leiðina milli Reykjavíkur og uppsveita
Árnessýslu. Önnur þeirra liggur um Nesjavalla-
veg með stuttum göngum gegnum Dyrafjöll, í
austurátt við suðurenda Þingvallavatns um
Kaldárhöfða við Steingrímsstöð og þaðan um
Lyngdalsheiði til Laugarvatns. Leiðin hefur þann
kost að hún liggur ekki um þjóðgarðinn og
vatnsverndarsvæðið. En hún felur í sér stystu
fljótlegustu mögulegu leiðina milli Reykjavíkur
og Laugarvatns vegna þess að ekki þarf að draga
hraðann niður á stórum kafla eins og nú þarf á
leiðinni gegnum þjóðgarðinn. Nema menn vilji
fylgja eftir núverandi hraðbrautaráformum
austan Gjábakka og setja 90 km hraða á trukkana
og rúturnar á brekkuðum vegi í gegnum þjóðgarð-
inn. Landvernd hefur mælt með þessari lagfærðu
Nesjavallaleið. Önnur lausn þessa máls gæti þó
falist í enn einfaldari aðgerð: Lagður yrði
vegur til norðausturs rétt austan við
Hveragerði yfir svonefnt Grafnings-
skarð yfir á Grafningsveg og þaðan farið
um Ljósafoss og Lyngdalsheiði til
Laugarvatns. Nú eru 93 kílómetrar frá
Reykjavík til Laugarvatns suður fyrir
Ingólfsfjall en þessi leið gæti orðið 10-12
kílómetrum styttri. Þótt hún yrði 8-10
kílómetrum lengri en leiðin um Þingvelli
myndi meiri ökuhraði vinna það upp.
Þessi leið hefði þann kost fram yfir
leiðirnar um Þingvelli og Nesjavelli að hún lægi
ekki við Þingvallavatn og gæti á engan hátt ógnað
lífríki og hreinleika þess. Nú eru 48 kílómetrar
milli Laugarvatns og Hveragerðis en yrðu 36-38
eftir þessari leið. Sumarbústaðabyggð og umferð
við norðanvert Þingvallavatn eru orðin ógnun við
hreinleika vatnsins og UNESCO-gæðastimpil þess
og ekki á það bætandi. Mín tillaga er því þessi:
Setjum bundið slitlag á Konungsveginn milli
Gjábakka og Laugarvatns, lagfærum hann
lítillega á þeim fáu stöðum þar sem snjór safnast
á hann og höldum honum opnum á veturna fyrir
rólega ferðamannaumferð. Skoðum þá möguleika
sem ég hef nefnt og leysum síðan þetta mál af
fullri yfirvegun á þann hátt sem orðið getur okkur
til sóma en ekki skammar.
Höfundur er formaður Íslandshreyfingarinnar.
Betri leiðir til Laugarvatns
Ég er sjálfboðaliði
U
pphaf kirkjuþings þjóðkirkjunnar varpar ágætu ljósi
á tvenns konar tímamót í þróun hennar. Önnur lúta að
stjórnskipulegri stöðu kirkjunnar. Hin varða aðlög-
un gagnvart almennum viðhorfum í nútímanum um
stöðu samkynhneigðra.
Þess misskilnings gætir oft og einatt í umræðum um kirkjuna
að hún sé íhaldssöm fyrir þá sök að eðli hennar er varðstaða
um grundvallargildi í samfélagi manna. Um leið og hún verður
reikul í rásinni í þeim efnum má ljóst vera að spurningar vakna
um tilgang hennar. Þetta er hins vegar ekki spurning um íhalds-
semi.
Þau gildi um breytni og háttu í samfélagi manna sem boð-
skapur kirkjunnar snýst um ná jafnt til róttækra sem íhalds-
samra þjóðfélagsviðhorfa og eru óháð öllum tíma. Kirkjan þarf
þar á móti að gæta þess að falla sem best að þeim samtíma sem
virðir þau lögmál. Samkynhneigðir njóta nú sama réttar og sömu
stöðu og gagnkynhneigðir. Sú breyting hefur gerst hratt en samt
tekið sinn tíma. Um hana er víðtæk sátt.
Tillaga biskups á kirkjuþingi um þetta efni bendir til að þjóð-
kirkjan ætli að verða skjótvirkari en flestar aðrar kirkjur með
aðlögun að samtímanum að þessu leyti. Það eru tímamót þegar
slíkt skref er stigið. Þau sýna að þjóðkirkjan veldur vel slíkum
viðfangsefnum. Aðgerðaleysi hefði á hinn veginn veikt kirkj-
una.
Enginn teljandi trúarlegur ágreiningur sýnist vera um efnis-
legt innihald þeirra réttinda sem lúta að sambúð gagnkyn-
hneigðra annars vegar og samkynhneigðra hins vegar. Eftir
standa skiptar skoðanir um orðnotkun; hvort nota eigi eitt eða
tvö heiti um sambúð með því að hún er ekki alls kostar eins.
Tilfinningaleg rök á báða bóga eru skiljanleg. Þróun almennrar
málnotkunar gæti á endanum ráðið mestu um lyktir þess efnis.
Hitt telst einnig til tímamóta þegar kirkjumálaráðherrann
lýsir því yfir að þar sé komið í sjálfstæðisþróun þjóðkirkjunnar
að ráðherrann hafi ekki lengur stjórnskipuleg verkefni með
höndum sem snerta innra starf hennar. Af því tilefni vísaði ráð-
herrann til hugmynda um að leggja kirkjumálaráðuneytið niður
og færa þjóðkirkjuna undir embætti forsætisráðherra.
Fyrir áratug var stigið stórt skref til þess að gera þjóðkirkj-
una sem mest sjálfstæða um eigin mál. Nú er þeim markmiðum
að mestu náð. Við þær aðstæður er eðlilegt að skoða breytingar á
stöðu þjóðkirkjunnar innan framkvæmdavaldsins og hvort rétt
sé að forsætisráðherra fari með stjórnskipuleg tengsl gagnvart
þjóðkirkjunni. Það er um margt rökrétt.
Að því virtu að framkvæmdavaldið hefur engin hefðbundin
stjórnsýsluverkefni á sinni könnu gagnvart þjóðkirkjunni kæmi
einnig til álita að gæsla stjórnskipulegra tengsla við þjóðkirkj-
una yrði færð til forseta Íslands. Stjórnskipuleg tengsl fá tákn-
rænni ímynd nú þegar engin bein stjórnsýsluverkefni um þjóð-
kirkjumál eru lengur á höndum ráðherra.
Einingarhlutverk forsetaembættisins er táknrænt í eðli sínu.
Almenn samstaða er um gildi þess. Í því ljósi gæti einmitt farið
vel á því að forseti Íslands sem einingar- og samstöðutákn þjóð-
arinnar hefði það hlutverk að blása anda í þau tengsl sem mælt
er fyrir um í stjórnarskrá um samband ríkis og kirkju.
Tímamót
Því í hjarta mínu veit ég
að ég get gert svo miklu
meira... ef ég hefði tíma,
ef ég hefði orku, ef ég
væri ekki svona löt.