Fréttablaðið - 30.01.2008, Blaðsíða 12

12 30. janúar 2008 MIÐVIKUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
Þ
ingmenn tveggja stjórnmálaflokka hafa lagt fram á
Alþingi tillögu til þingsályktunar um að fiskveiðistjórn-
unarlögunum verði breytt í kjölfar sjónarmiða mannrétt-
indanefndar Sameinuðu þjóðanna. Með því hafa þeir hent
upp bolta sem vert getur verið að grípa á lofti.
Sjálfir leggja þingmennirnir ekkert til í þessu efni. Sú þögn
talar sínu máli. En framtak þeirra gefur hins vegar ærið tilefni til
að kalla eftir slíkum tillögum frá þeim sem hæst tala um nauðsyn
breytinga.
Flutningsmenn þingsályktunartillögunnar setja þau sjálfsögðu
skilyrði að fiskveiðistjórnunarlögin tryggi jafnræði borgaranna,
sanngirni og mannréttindi. Ágreiningslaust ætti einnig að vera að
ný lagaákvæði þurfi að tryggja sjálfbæra nýtingu fiskistofna, að
þau opni ekki fyrir þann möguleika að rýra hlut einstakra byggða
með stjórnvaldsákvörðunum, að þau dragi ekki úr þjóðhagslegri
hagkvæmni sjávarútvegsins, að þau veiki ekki rekstrarlegar for-
sendur einstakra starfandi sjávarútvegsfyrirtækja og að þau leiði
ekki til bótaskyldu úr ríkissjóði vegna stjórnarskrárvarinna rétt-
inda.
Ætla verður að almenn samstaða sé um slík sanngirnisskilyrði
enda eru þau öll í góðu samræmi við álit mannréttindanefndarinnar.
Ef þau eru að engu höfð er hætt við að breytingar leiði til meirihátt-
ar átaka og jafnvel skerðinga á atvinnufrelsi og mannréttindum.
Gera má ráð fyrir að þeir sem mest hafa kallað á breytingar hafi
hugsað málið dýpst og eigi þar af leiðandi lausnir á bak við tjöldin
sem fullnægi öllum þessum almennu sanngirnisviðmiðunum. Ólík-
legt er að einhver sé andvígur þeim. Sé svo er á hinn bóginn brýnt
að það komi fram. Fyrir þeirri andstöðu þyrfti af augljósum ástæð-
um að færa afar gild rök.
Það eina sem meirihluti mannréttindanefndarinnar bendir á að
er sérstætt við íslensku fiskveiðistjórnarlögin er sameignarákvæð-
ið. Nærtækt er því að leiða að því líkur að með því einu að fella það
út standist lögin rétt eins og sambærileg löggjöf annarra landa þar
sem úthlutun veiðiréttinda er yfirleitt byggð á veiðireynslu. Ísland
var að vissu leyti forysturíki um markaðsvæðingu sjávarútvegs.
Aðrar þjóðir hafa í vaxandi mæli farið inn á sömu braut. Slík skipan
hefur hvergi verið talin andstæð mannréttindum. Verulegar laga-
breytingar sýnast því óþarfar. En umræða um samanburð á mis-
munandi kostum er lýðræðislega mikilvæg.
Vel má vera að tryggja þurfi einstökum þingflokkum sérstaka
lögfræðilega aðstoð við gerð tillagna af þessu tagi. Þó að því fylgi
nokkur kostnaður er alveg ljóst að lýðræðisleg nauðsyn kallar á að
slíkar tillögur liggi fyrir í nákvæmri útfærslu. Síðan þarf að meta
hvernig þær fullnægja hinum almennu skilyrðum og kröfum sem
gera verður til heildstæðrar löggjafar af þessu tagi.
Þeir sem krefjast breytinga þurfa um leið að vera reiðubúnir að
ræða áhrif þeirra í víðtæku samhengi og hvernig þær samræmast
almennu skilyrðunum. Án skýrra heildstæðra kosta verður umræð-
an áfram bæði ómarkviss og yfirborðskennd. Andsvör verða ekki
höfð uppi við hugmyndum sem ekki eru til í nákvæmri útfærslu eða
haldið er leyndum.
Verði lagt í vandaða vinnu af þessu tagi þar sem mismunandi
lausnir einstakra stjórnmálaflokka eru útfærðar og metnar af sjálf-
stæðum aðilum er með skýrum hætti unnt að benda mannréttinda-
nefndinni á að brugðist hafi verið við sjónarmiðum hennar með eins
lýðræðislegum aðferðum og kostur er á.
Þeir sem vilja breyta þurfa að sýna tillögur.
Að grípa á lofti
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu,
Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Takmarkaður hópur
„Ætla mætti að þessi fjölbreytta miðl-
un sem fólki stendur til boða væri
nægjanleg. En svo er ekki því segja
má að hún sé einungis aðgengileg
takmörkuðum hópi.“
Svo segir í greinargerð tíu þing-
manna með tillögu til þingsályktunar
um að þingfundum verði útvarpað á
sérstakri útvarpsrás.
Og hvaða fjöl-
breytta þingfunda-
miðlun skyldi það nú
vera sem fólki stendur
þegar til boða? Jú, það
eru dreifikerfi þriggja
sjónvarpsstöðva og
sjálft internetið. Þann
stóra hóp – þann
risastóra
hóp – landsmanna sem hefur aðgang
að sjónvarpi og interneti kalla þing-
mennirnir tíu takmarkaðan. Líklega
hafa álíka margir aðgang að sjónvarpi
eða neti og kusu í síðustu þingkosn-
ingum. Íslenskir kjósendur hafa aldrei
verið sagður „takmarkaður hópur“.
Heilindi
Framsóknarflokkurinn – eða í það
minnsta ritstjórn vefjar Framsókn-
arflokksins – efast um að Lúðvík
Bergvinsson mæli af
heilindum
þegar hann
segist ætla að
beita sér fyrir
að frumvarp
hans um skipan
hæstaréttardóm-
ara verði að lögum. „Ólíklegt verður
að teljast að Lúðvík fái frumvarpið
afgreitt [...] enda er spurning um
viljann á bak við verkið. Lúðvík vill
nefnilega tæpast hreyfa við dóms-
málaráðherranum,“ segir xb.is.
Með sama hætti mætti efast um
vilja Höskuldar Þórs Þórhallssonar til
að lækka flutningskostnað, vilja Birkis
Jóns Jónssonar til að breyta náms-
lánum í styrki og vilja Sivjar Friðleifs-
dóttur til að ráðherrar séu ekki
jafnframt þingmenn
en þau hafa flutt
frumvörp um þessi
mál.
Heilindi þeirra verða
hins vegar ekki dregin í
efa hér.
bjorn@frettabladid.is
UMRÆÐAN
Sjávarútvegsmál
Skagamenn þögðu þegar þeir fengu kvóta Sandgerðinga. Skagamenn hafa hins
vegar hátt þegar þeir missa. Sandgerði
verður aldrei samt eftir sameiningu Mið-
ness og Haraldar Böðvarssonar. Skaga-
menn verjast núna, en þeir verða að gá að
því, að það sem þeir vilja til sín kemur ekki,
nema það verði frá öðrum tekið. Þegar
Skagamenn fengu nokkur skip og kvóta, þá
misstu Sandgerðingar. Ég man ekki að þeir
hafi haft uppi neina vorkunn þá. Nú vilja Skagamenn
fá frá okkur Reykvíkingum.
Íbúar Reykjavíkur þurfa að búa við það að hafa
ekki málsvara. Þegar blikur eru á lofti á Akranesi
koma allir þingmenn landshlutans saman og leggja
þeim lið. Þegar ráðist er að atvinnu Reykvíkinga
segir enginn neitt. Þingmönnum Reykjavíkur er
alveg sama þótt atvinna tapist. Sama er að segja með
borgarfulltrúana.
Kvótakerfið er þannig uppbyggt að við því má
búast að stjórnendur fyrirtækja leiti ráða til að
hagræða í rekstri. Þetta hafi margir vitað lengi. Þar
á meðal þingmenn Vestlendinga sem nú býsnast yfir
stöðunni. Krafa Skagamanna um að fiskurinn verði
unninn hjá þeim er krafa um að störf á
Akranesi verði metin merkilegri en störf í
Reykjavík. Í sjálfu sér er hægt að skilja
varnarvinnu Skagamanna. En þeir verða
samt að muna hvernig þeir hafa komið
fram við aðra, þeir fá nú að kynnast dökku
hliðinni. Öll verðum við að sætta okkur við
afleiðingar þess kerfis sem við búum við og
þá staðreynd að þorskurinn er í lágmarki.
Reykvíkingar hafa misst mörg störf og skip
síðustu ár. Það er ekkert betra að vera
atvinnulaus í Reykjavík en á Akranesi.
Þingmenn Reykjavíkur og borgarfulltrú-
ar verða að standa undir þeirri ábyrgð sem
þeir hafa sóst eftir. Það gera kjörnir fulltrúar
Skagamanna. Segja má að hafin sé aðför að
Reykjavík og engar varnir eru uppi. Það er rétt hjá
Skagamönnum að útgerð HB á sér langa sögu. Sama
er að segja um Granda í Reykjavík, sem í stofninn
er Bæjarútgerð Reykjavíkur. Reykjavík hefur um
langan aldur verið ein helsta verstöð á Íslandi,
skapað mikla atvinnu og miklar tekjur. Þegar
höggvið er í okkur verðum við að verjast eða
sveigja undan. Við tökum því ekki þegjandi og
hljóðalaust.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Sjómannafélags Íslands.
Verjum Reykjavík
BIRGIR HÓLM
BJÖRGVINSSON
Klukkan átta að morgni fimmtudaginn 24. janúar
sendi Société Générale, þriðji
stærsti banki Frakklands, út
tilkynningu, þar sem frá því var
skýrt að bankinn hefði tapað sjö
milljörðum evra. Að nokkru leyti
stafaði þetta tap af þeirri
alþjóðlegu kreppu sem á rætur
sínar í Bandaríkjunum, en
langmestur hluti þess, nákvæm-
lega talið 4,9 miljarðar evra, væri
sök þrítugs bankastarfsmanns
sem hefði átt að sjá um ýmisleg
fjármálaviðskipti á vegum
bankans en farið að spila með féð
upp á eigin spýtur, þannig að tap
bankans var orðið þetta mikið,
þegar allt komst upp.
Hvað varð um peningana?
Á fréttastofum fjölmiðla störðu
menn á tilkynninguna í forundran,
klóruðu sér í skallann og skildu
hvorki upp né niður. Til þess að
skýra málið var því efnt til
blaðamannafundar og þar mættu
stjórnendur bankans, dálítið þurrir
í kverkunum og vandræðalegir.
Þeir sögðu að umræddur banka-
maður hefði haft það hlutverk á
efri hæðum hinnar alþjóðlegu
fjármálaspilaborgar að kaupa og
selja alls kyns bréf og skuldbind-
ingar til ágóða fyrir bankann.
Með öllum þessum viðskiptum
væri fylgst mjög gaumgæfilega,
það væri heilt reginbatterí af
tölvum sem ætti að gera viðvart ef
eitthvað væri óeðlilegt við
viðskiptin, upphæðin kannske
nokkuð há, eða eitthvað skorti á
gróðann af þessum kaupskap, og
auk þess væri farið yfir öll
viðskiptin með reglulegu millibili.
En bankastarfsmaðurinn hefði
verið svo gríðarlega klókur og
snjall, að hann hefði getað leikið á
þetta eftirlit, hann hefði þekkt það
upp á sína tíu fingur og kunnað
lykilorðin til að komast allra sinna
ferða í kerfinu og snúa á það. Auk
þess hefði hann unnið tíu til tólf
tíma á sólarhring og aldrei tekið
sér frí til að tryggja að enginn færi
að hnýsast í hans viðskipti. Á þenn-
an hátt hefði hann sokkið niður í
einhverja spilafíkn fyrir framan
skjáinn – því þótt hann hefði ekki
haft nema hundrað þúsund evrur í
laun á ár, sem eru sultarlaun í
þessari stöðu, hefði hann ekki
hagnast um eina sentímu á öllu
þessu.
Þegar allt komst upp hefðu
heilir fimmtíu miljarðar evra verið
útistandandi í þessari spákaup-
mennsku og gjaldþrot bankans
vofað yfir. Því hefði málinu verið
haldið leyndu í fjóra daga meðan
viðskiptin voru gerð upp. Þegar
upp var staðið hefði komið í ljós að
endanlegt tap nam 4,9 miljörðum.
En bankinn væri ekki lengur í
neinni hættu, sögðu stjórnendurn-
ir, hann stæði nú sterkar en nokkru
sinni áður.
En mönnum gekk illa að trúa
þessu og þeir spurðu áleitinna
spurninga. Hvernig getur nokkur
banki spekúlerað upp á fimmtíu
miljarða án þess að vita af því
sjálfur? Hvernig getur verið hægt
að komast fram hjá öllu eftirlitinu?
Hafði þessi þrítugi snillingur alls
enga vitorðsmenn? Er ekki verið
að fela eitthvað með þessu,
eitthvert annað tap sem ekki má
viðurkenna? Er ekki alvarlegt mál
að ljúga þessu, og enn alvarlegra
ef það skyldi vera satt? Enginn
velti því þó fyrir sér hvað hefði
orðið um alla þessa peninga, því
varla hafa þeir gufað upp út í
heiðloftin.
Orðræða banksérfræðinga
Skýringarnar sem gefnar voru
urðu sífellt yfirskilvitlegri og
spilaborgirnar að óræðu völund-
arhúsi. Að lokum lét aðalbanka-
stjórinn hafa viðtal við sig, svo
allt kæmist nú á hreint, og gerði
hann það á þann snjalla hátt að
tvinna saman myndhvörfum og
samlíkingum af margvíslegu tagi:
„þetta er líkast því að einhver aki
um götur á 190 km hraða, en viti
nákvæmlega hvar fastar ratsjár
eru staðsettar og geti auk þess
fundið út hvernig hreyfanlegar
ratsjár eru fluttar til ...“
Þegar ég hlýddi á þetta kom allt
í einu upp í huga mér lag sem
sungið var í mínu ungdæmi við
svofelldan texta:
„Ú í úhaha ting tang volla volla
bing bang,
ú í úhaha ting tang volla volla
bing bang“.
Ástæðan fyrir því að þetta
rifjaðist upp fyrir mér var sú, að
á þessum tíma var altalað að
þessi texti væri í rauninni
orðræða fjármálasérfræðinga
sem væru á þennan augljósa hátt
að útskýra leyndarmál fjár-
málanna. Ef minnið bregst mér
ekki þeim mun meir, var það sá
hinn síðar landskunni Ómar
Ragnarsson sem skildi þetta
fyrstur manna, en þegar búið var
að benda á það einu sinni lá það
svo sem í augum uppi. Nú hef ég
ekkert á móti myndhvörfum og
samlíkingum, síður en svo. En
þegar ég hlýddi á allar útskýring-
ar bankasérfræðinganna flaug
mér í hug, hvort ekki væri
skýrara að þeir hefðu einfaldlega
þann sama músíkalska hátt á
þeim og í þessu sígilda lagi. Þá
gæti maður a.m.k. raulað undir
með þeim sér til hugarhægðar.
Ú í úhaha
EINAR MÁR JÓNSSON
Í DAG | Myndmál fjármálanna
miðvikudaginn 30. janúar kl. 10 – 16