Tíminn - 16.06.1981, Síða 9

„Skyldu margir íslendingar
nú kjósa sér þetta hlutskipti
Grænlendinga, að hafa
„kænu" sína bundna aftan í
„hafskipi stórveldis"? Ég held
ekki."
fjörusteina og ráðherra okkar á
hnjánum suður iBrussel, biðjandi
um leyfi handa islenskum sjó-
mönnum til að fiska á heimamið-
um sinum, likt og Grænlendingar
raí eða Danir fyrir þeirra hönd.
Já, við íslendingar vorum
vissulega heppnir að hafna
dráttartauginni frá EBE og
föðurlegri forsjá þess. En sjálf-
stæðisbaráttan er viðvarandi og
hætturnar fyrir fámenna þjóð
leynast viða.
Fleira getur ágnað sjálfstæði
okkar en erlend ásælni ein
saman. Það er hægt að brjóta það
niður innan frá, ef þegnskapur al-
mennings er nálega enginn og
„sundurlyndisf jandinn” kappal-
inn i hverju hugskoti með öflugri
aðstoð flokka og rikisfjölmiðla.
Asókn landsmanna eftir imynd-
uðum lifsgæöum er að verða
æðisgengin.
Baráttuaðferðir fámennra
þrýstihópa til að krækja sér i
stærri hlut ai til skiptanna er á
þjóðarskdtunni minnir stundum á
stigamennina, sem sitja fyrir
vegfarandanum i tæpasta einstig-
inu, þar sem vigstaða hans er
verst, og setja honum kostina tvo
alkunnu, sem þó er raunar einn,
ef grannt er skoðað.
Og furðulega eru þessir menn
kaldrifjaðir, þvi auðvitað er þeim
ljóst eins og öðrum, að allt sem
þeir pressa Ut sér til handa fram
yfir greiösluþol rikis og atvinnu-
veganna, hleðstupp semskuldir á
bök barna þeirra og barnabarna.
Eftirminnilegasta dæmið um
það er nýja stóra bankalánið frá
Bretum, sem ekki á að greiðast
eyrir af fyrr en á næstu öld, — og
þá allt i senn: lán, vextir og
vaxtavextir.
Gáfu stjörnupár vonir um sér-
lega gott viöskiptaárferS á hin-
um fjarlæga greiösludegi?!
Vonandi nýtist Bretum aldrei
þessi digri sjóður sem aðgangs-
eyrir að landhelginni okkar.
En þjóð, sem stöðugt eyðir
meiru en aflað er tíl þess að geta
lifað i lystisemdum og gerist af
þeim sökum skuldum vafin, hefir
glatað gildum þætti af sjálfstæði
sinu.
HUn getur orðið auöveld bráð
erlendum lánadrottnum, þegar
að skuldadögunum kemur.
Raunasaga Nýfundnalands
sannar þaö.
Ytri-Tungu, 26. 5. 1981
Jóhannes Björnsson.
verðri hagkvæmni reisa stór fjöl-
býlishUs með þvi einu að hreinsa
hæfilega ofan af svæðinu og fylla
með möl, en siðan má reka niður
steinstólpa, marga.er formahUs-
grunn, en siöan þegar staurarnir
hafa verið barðir niður á fast, má
steypa botnplötu, járnbenta, og
svona hUs þola allt, og jarð-
skjálfta betur en önnur hUs að
sögn óljUgfróðra manna.
RaðhUsamenn og einbýlishUsa-
menn lenda á hinn bóginn i
borgarisjakakenningunni. Þar
veröur stauraundirstöðuaðferð-
inni ekki beitt af neinu viti. Þar
verða menn að eignast sitt
moldarfjallog aka þvi burtu, þótt
aiginn vilji i raun og veru fá
neina mold aö heitiö geti i þessu
landi. Og meira segja sé bUið að
stofna sérstök félög á móti mold i
Vesturbænum.
Þarna i mýrinni munu koma
kjallarar neöan við sjávarmál og
holræsi, og eftir ákveöinn tima
veröur fólk aö byrja að dæla vatni
i kappi við eilifðarvél náttílrunn-
ar, Urkomuna, en munum það, að
við bUum i rigningarbæli, þar
sem ekki aðeins rignir 17. júni,
heldur flesta aðra daga lika.
Hvaöa viter nU i þvi að vera að
láta fölk, sem aöeins ætlar aö
byggja sér hentug hús, að láta
það fá svona dælur til aö byggja
hUs sins á? Og hvað með mold-
ina?
Moldarfélagið Ekki ég
IbUar Ægissiðu hafa nú harð-
lega mótmælt moldarflutningum
tilsi'n,enda þótt þeir hafinU sjálf-
ir ekið sinni mold yfir götuna og
sett hana á ströndina, sem nU er
orðin heilög. En þó ekki ósnotrari
en það, að þar hefur fundist
a.m.k. ein beinagrind Ur myrtum
manni, sem dysjaöur var þar, eft-
ir að bUið var að ná af honum
buddunni.
Nei viö eigum að rannsaka
þetta land i mýrinni og endur-
meta það allt.
BæjarUtgerð Reykjavikur er
senn á förum niður aö sjó, hefur
fengið athafnasvæði á nýju landi,
norðanvið Vesturhöfnina. Þá
losnar hentugt land fyrir smærri
hUs. Þar eigum viö aö leysa
vanda þeirra er ekki vilja byggja
i fjölbýlishUsum, en látasvo reisa
3-8 hæða stauirablokkir i freðmýr-
irmi. Og þá mold, sem endilega
þarf aö flytja, skulum við bara
setja á sama stað og mennirnir i
moldarsamtökunum settu sina
mold, þegar þeir byggðu.
Jónas Guðmundsson
nær ómælt frelsi til að Utvarpa
lágkUrulegu efni. Það er ekki rétt
skilið. Frjálst Utvarp þýðir ein-
faldlega að fleiri en rikið fái rétt
til að reka Utvarpsstöðvar. Rikis-
Utvarpið er ekki frjálst, þvi það er
einokunarUtvarp. Útvarpsrekst-
ur á lslandi er ekki frjáls. Ný-
stofnuð samtök um frjálsan Ut-
varpsrekstur (SFU) berjast fyrir
þvi að einokun rikisins á Utvarpi
verði aflétt.
Illugi spyr i hæðnistón hvort öll
krummaskuð landsins eigi að fá
sina eigin Utvarpsstöð. Eigum
við ekki bara að láta krumma-
skuðin ákveða það sjálf? Fylgis-
menn frjáls Utvarpsreksturs hafa
ekki boðað Utvarpsstöð i hverja
vik, og fyndni Illuga er ekkert
nema hártogun.
En dæmin sem Illugi nefnir, og
telur bera vott um tilgangsleysi
staðbundinna Utvarpsstöðva,
sýna þvert á móti að slikar
stöðvar geta miklu fremur þjónað
hlustendum sinum en þunglama-
legt menningarUtvarp i Reykja-
vik.
Auðvitað hlýtur það að koma sér
velfyrir vestfirðinga að fá fréttir
af vegum og vegleysum, og ibUar
Trékyllisvikur vilja eflaust miklu
frekar vita framboð á Frónkexi i
kaupfélaginu, en að nýjustu
tiskuvörurnar hafi verið teknar
fram i Karnabæ.
Reynslan erlendis hefur sýnt að
fólk vill miklu fremur hlusta á
staðbundnar stöðvar en Utvarps-
stöðvar . sem ná til allra lands-
hluta.
Illugi Jökulsson er menningar-
lega sinnaður ungur maður, sem
lætur lágkUrulegt Utvarps— og
sjónvarpsefni fara i taugarnar á
sér. En i stað þess að vilja Ut-
rýma þessari lágkUru með þvi að
bjóða upp á eitthvað betra, þá
virðist Illugi helst vilja láta
bannahana. Illugi er menningar-
fasisti af verstu gerð, sem beitir
falsrökum til að villa lesendum
Timans sýn. Með þvi að lýsa lág-
kUrulegu amerisku sjónvarpi og
Utvarpi (hefur Illugi annars kom-
ið til Ameriku?) lætur hann i það
skina að þannig verði frjálst Ut-
varp og sjónvarp á Islandi.
lllugi fyllir þann hóp manna
sem vilja velja og hafna fyrir
aðra. Ef einhver kýs annaö en
Illugi vill, þá skal viðkomandi
bannað að njóta þess.
Við sem viljum aflétta einokun
rikisins á Utvarpsrekstri, treyst-
um fólki til að velja og hafna. Við
viljum bjóða upp á vandað og
athyglisvert Utvarps— og sjón-
varpsefni, sem keppir við lágkUr-
unaumathygli (lika þá leiðinlegu
lágkUru sem stundum er flokkuð
sem menning).
Og ef Illugi Jökulsson hefur
áhyggjur af lágkUrulegu videói i
fjölbýlishUsum, þá ætti hann að
spyrja menntamálaráðherra
hvort ekki sé réttara að opna aug-
un og viðurkenna þessa þróun, og
reyna að stýra henni, fremur en
að berja höfðinu við stein og klifa
á einkarétti rikisins til sjónvarps-
Utsendingu. Athugaðu samt Illugi
— það þýðir ekkert að banna
þetta. Það er betra að reyna að
bæta það.
menningarmál
Vöxtur þýskrar
verkalýds-
hreyfingar
Die Deutsche Arbeiter-
bewegung 1848-1919 in
Augenzeugenberichten.
Herausgegeben von Ur-
sula Schulz. Mit einer
Einleitung von Wilfy
Dehnkamp.
Deutscher Taschenbuch
Verlag 1981 (3. útg.). 437
bl.
■ Eitt af þvi sem öðru fremur
einkenndi pólitiska sögu 19.
aldar, var hinn mikli vöxtur
verkalýðshreyfingarinnar. 1
upphafi aldarinnar var verka-
lýðurinn, eða fjórða stétt, eins
og hann var stundum kallað-
ur, fjölmennur, en höfuðlaus
her og bjó viðast við hin ömur-
legustu kjör. Smám saman
urðu verkamenn sér meðvit-
andi um styrk sinn og rétt,
skipuðu sér saman i félög og
hófu pólitiska sókn.
Þýska verkalýöshreyfingin
var lengst af framarlega i
flokki þeirra sem börðust fyrir
bættum kjörum verkalýðsins
og árið 1893 var sósialista-
flokkurinn stærsti flokkurinn á
þýska þinginu.
I þessari bók eru birtar
ýmsar frumheimildir, er
snerta sögu þýsku verkalýðs-
hreyfingarinnar á timabilinu
1848-1919. Má þar nefna frá-
sagnir þeirra, sem tóku þátt i
ýmsum merkum atburðum
þessarar sögu, kafla Ur ritum
leiðtoga verkalýðshreyfingar-
innar, dagbókarbrot, hluta Ur
sendibréfum o.fv. frv.
Þetta er mjög læsileg bók,
heimildum raöað saman
þannig að lesandinn fær gott
yfirlit yfir gang mála og öllum
heimildum, sem birtar eru
fylgja skýringar.
Ernle Bradford: Krauz
und Schwert. Der
Johanniter/Malteser —
Ritterorden.
Deutscher Taschenbuch
Verlag 1981 258 bls.
■ Regla Jóhannesarriddara er
viðfræg i sögunni. HUn var
stofnuð árið 1099 og á rætur að
rekja til krossferðanna. Upp-
haflega var reglunni ætlað að
verja landið helga fyrir Tyrkj-
um en eftir að krossfarar
urðu að hrökklast frá
Palestinu hörfuðu Jóhannes-
arriddarar til Kýpur, siðan til
Rhodos og loks til Möltu. Þar
urðu þeir m.a. frægir fyrir
hetjulega vörn gegn umsátri
tyrkneska flotans árið 1565. A
þessari öld hafa Jóhannesar-
riddarar einkum unnið að
rekstri sjUkrahUsa og ýmiss
konar hjálparþjónustu við
sjUka.
Ernle Bradford er þekktur
enskur rithöfundur og hefur
m.a. skrifað bók um ferðir
Páls postula og ævisögu Nel-
sons. I þessari bók segir hann
sögu Jóhannesarriddara frá
upphafi og fram til vorra
daga. Þetta getur ekki talist
fræðilega mikilvæg bók, en
hUn er mjög læsileg og
skemmtiieg og stórfróðleg.
Michael Grant: Mittel-
meerkulturen der
Antike.
Deutscher Taschenbuch
Verlag 1981. 380 bls.
■ Prófessor Micheal Grant er
einn af fremstu sérfræðingum
i sögu fornaldar. I þessari bók,
sem kom fyrst Ut á ensku áriö
1969, segir hann menningar-
sögu fornaldar i stuttu en hnit-
miðuðu máli. Hann hefur frá-
sögnina á menningu landanna
austur við Persaflóa og fjallar
siðan um Botnalönd, Grikk-
land og Róm, en bókinni lýkur
meö stuttum kafla um
Konstantinópel.
Þetta er mjög læsilegt og
skemmtilegt yfirlitsrit, samið
af mikilli þekkingu.
Jón Þ. Þór.
Fródlegt kver
Sagnir. Blað sagn-
fræðinema, 2. árg.
1981. 115 bls. Fjölrit.
■ StUdentar við sagnfræðinám
i Háskdla Islands hafa nU öðru
sinni gefiö Ut rit sitt Sagnir og
er kverið óneitanlega fróðlegt
fyrir margra hluta sakir.
Efnið er fjölbreytilegt, að
mestu ritgerðir stUdenta
sjálfra, en jafnframt flýtur
með ýmislegt smælki, einkum
teknirupp stuttir kaflar Ur rit-
um frd fyrri öldum, sem flest-
ir hafa nokkurn fróðleik að
geyma og margir eru forkunn-
ar spélegir.
Mest rUm i ritinu fær við-
fangsefniö „Alþýöusagnfræöi-
háskólasagnfræði”, en þar er
reynt að gera örlitla Uttekt á
þvi hver sé munurinn á sagn-
fræði hdsköl amenntaðra
sagnfræöinga og hinna svo-
nefndu „alþýðlegu fræði-
manna”. Þarna leggja kenn-
arar orð f belg og rætt er viö
tvo „alþýðlega fræðimenn”.
Þessi þdttur ritsins er mjög
froðlegur og gagnlegur, en
hinu ber ekki aö neita, að
undirrituðum þykir sem fram
komi fullmikil tilhneiging til
þess að flokka menn sem
sagnfræðinga, eða „aiþýðlega
fræðimenn” eftir þvi hvort
þeir hafi lokiö hdskólaprófi
eða ekki. Prófið segir ekki alla
söguna og við höfum ótalmörg
dæmi um menn, sem ekki hafa
lokið hdskólaprófi en standa
þö hdskölamenntuðum mönn-
um fyllilega d sporöi, aö ekki
sé meira sagt. LUðvik
Kristjdnsson er skýrasta
dæmi um slika menn, hans
sagnfræði er akademisk i
bestu merkingu þess orðs. Og
svo eru ýmsir hdskólamennt-
aöir „sagnfræðingar”, sem
tæplega geta talist alþýðlegir
og alls ekki fræðimenn.
Ýmsar fróðlegar ritgerð
ireru i ritínu og vil ég sérstak-
lega nefna grein Gisla
Kristjdnssonar, Aform um
tslandskaup, grein Gunnars
ÞórsBjarnasonar, „Viðreisn”
i 12 dr, og grein Eggerts Þórs
Bernharðssonar: Kjarval
1918-1923.
Þd er að finna i ritinu fróö-
legar greinar um sagnfræöi-
ndm i Bandarikjunum, Frakk-
landi og Danmörku. Þær
greinar ættu aö geta komið
mörgum að gagni, en hefðu
gjarnan mdtt vera ýtarlegri.
Hér verður ekki fleira talið,
en hins vegar er full dstæða til
þess að þakka sagnfræði-
stUdentum framtakið. Ritiö er
ágætlega Ur garði gert, rit-
smiöarnar flestar vel samdar
og skemmtilegar og veita
mönnum nokkra innsýn i hvað
fólk er aö fdst við þarna vestur
á melunum.
Jón Þ. Þór
skrifar um
erlendar
bækur