Tíminn - 02.12.1981, Side 8

Tíminn - 02.12.1981, Side 8
8 utgefandi: Framsóknarflokkurinn Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gislason. Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreióslustjóri: Sig- urður Brynjólfsson. Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snæland Jóns- son. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V. Olafsson. Fréttastjóri: Páll Magnússon. Umsjónarmaóur Helqar Timans: llluqi Jökulsson. Blaðamenn: Agnes Bragadottir, Bjarghildur Stefánsdóttir, Egill Helgason, Friðrik Indriðason, Friða Ðjörnsdóttir (Heimilis-Timinn), Halldór Valdimarsson, Heiður Helga- dóttir, Jónas Guðmundsson, Jónas Guðmundsson, Kristinn Hallgrimsson, Kristin Leifsdóttir, Ragnar Orn Pétursson (iþróttir), Skafti Jónsson. utlits- teiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guð- jón Róbert Agústsson, Elin Eltertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Kristin Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteinsdóttir. Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Siðumúla 15, Reykjavik. Simi: 8Ó300. Auglýsingasimi: 18300. Kvöldsimar: 86387, 86392. — Verð i lausasölu 5.00. Askriftargjald á mánuöi: kr. 85.00 — Prentun: Blaöaprent h.f. Er hallæri hér á landi? ■ Árvakursmenn hafa átt andvökunætur siðan fnður náðist á vinnumarkaðinum, þótt ekki væri nema til sex mánaða. Forustugreinar Morgun- blaðsins bera þessa glöggt vitni. Þar eru dregnar upp myndir, sem eiga að sýna hversu hraklegt það stjórnarfar er, sem íslendingar búa við um þessar mundir. Glöggt dæmi um þetta er forustugrein Morgun- blaðsins siðastliðinn laugardag. Hún ber yfir- skriftina: Heimatilbúið hallæri. Efni hennar er i samræmi við þetta. Greinarhöfundur sér hallæri i hverju horni á íslandi meðan sæla og velfarnaður rikir annars staðar. Það eitt er rétt i þessari grein Morgunblaðsins að staða atvinnuveganna er erfið á Islandi, eins og oftast hefur verið áður. En er þetta ekki sam- eiginlegt einkenni nær alls staðar vegna þess kreppuástands, sem rikir i heiminum? Er ísland nokkur undantekning i þessum efnum? Hvernig er það t.d. i Bandarikjunum, þar sem aðstaða til atvinnurekstrar er stórum betri en hér? Þar er lika verið að framkvæma stefnu Sjálfstæðisflokksins, leiftursóknarstefnuna. Þar hafa fleiri atvinnufyrirtæki orðið gjaldþrota á þessu ári en um langt skeið. Næstum neyðar- ástand rikir hjá þeirri atvinnugrein sem Mbl. dá- ir mest, stóriðjunni. Stórfellt og vaxandi atvinnu- leysi er i höfuðborg stóriðju, Detroit, og þó virðist þetta aðeins upphafið, ef svo fer, sem margir virðast óttast, að loka verði hinum miklu bila- verksmiðjum þar. Og hvernig er þetta i landi aðaldýrlings Mbl., Margaret Thatcher.Bretlandi? Þar hafa atvinnu- fyrirtækin hrunið niður að undanförnu og virðist ekkert lát verða á þvi. Stóriðjan er álika stödd og i Bandarikjunum. Stöðugt er verið að fækka starfsfólki hjá stærstu fyrirtækjum á sviði stór- iðju og bilaíramleiðslu og samt minnkar tapið ekki. Þannig mætti fara land úr landi og bregða upp svipuðum myndum, en þó einkum frá þeim lönd- um, þar sem leiftursóknarstefnu er fylgt. í þeim löndum, sem helzt keppa við okkur i fiskframleiðslu, er staða sjávarútvegs og fisk- ’iðnaðar sizt betri en hér. í Noregi og Kanada hefur verið gripið til þess ráðs að veita þessum atvinnugreinum stórfellda rikisstyrki. Þegar þessum samanburði sleppir varðandi stöðu atvinnufyrirtækjanna, verður myndin óneitanlega betri hér en viðast annars staðar. Hér er ekkert atvinnuleysi og Islendingar þvi lausir við hið mikla böl, sem þvi fylgir. Hér hefur tekizt að tryggja kaupmátt launa á þessu ári samkvæmt opinberum skýrslum, en það hefur óviða tekizt annars staðar. Andvökumenn Morgunblaðsins halda vissulega uppi svivirðilegum áróðri, þegar þeir eru að reyna að telja fólki trú um, að hér sé hallæri, meðan gullöld riki annars staðar. Þeir ýta m.a. undir landflótta með slikum skrifum. Þótt sitt- hvað megi segja um Sjálfstæðisflokkinn, þá sæma slik skrif honum ekki. Þ.Þ. ,'r • 41? • i' t .., , , «.. .. i ' , Miövikudagur 2." deséthbeT 1981. menningarmál Togaraöldin Gils Guömundsson: Togaraöldin. 1. bindi. Stórveldismenn og kot- kariar. örn og örlygur 1981. 244 bls. ■ Byltingin, sem oröið hefur i islensku atvinnulifi á þessari öld, á ööru fremur rætur aö rekja til útgeröar togara. Undanfarar tog- aranna voru skúturnar. Um þær og þaö timabil, sem þær voru buröarás útgeröarinnar á Islandi skrifaöi Gils Guömundsson mikiö ritverk, sem kom út fyrir tæpum fjórum áratugum og nefndist Skútuöldin. Munu flestir þeir Islendingar, sem komnir eru til vits og ára kannast viö Skútuöld- ina, svo vinsælt sem þaö rit hefur oröiö. Og nú er komiö á markaö 1. bindi annars stórverks um islenska útgeröarsögu, Togara- öldin. 1 inngangi segist höfundur hafa byrjaö aö vinna aö undir- búningi þessa rits skömmu eftir aö Skútuöldin kom út, þótt ekki sjái þaö dagsins ljós fyrr en nú. Efni þessa fyrsta bindis Togaraaldarinnar er upphaf veiöa erlendra togara viö ísland, landhelgisgæsla og lagasetning um landhelgismál, samskipti Islendinga viö togaramenn og fyrstu tilraunir til útgeröar togara frá íslandi: Isafoldarút- geröin, Geirseyrarútgeröin, Garöarsfélagiö á Seyöisfiröi, út- gerö Valgarös Breiöfjörö og hug- myndir barónsins á Hvitárvöllum um stórútgerö frá tslandi. Aö útgerö Breiöfjörös undan- skilinni eiga þessar tilraunir þaö allar sammerkt, aö þeim var, aö mismiklu leyti, hrundiö af staö fyrir atbeina erlendra fésýslu- manna. Allar stóöu þær aöeins skamma hriö en lognuöust siöan útaf, án þess aö marka veruleg spor I útgeröarsögu vora. Var þá ýmist aö illa var aö undirbúningi staöið og ýmisleg óhöpp uröu fyrirtækjunum aö falli, eöa aö um hreina ævintýramennsku og brask var aö ræöa, sem aldrei gat blessast. Uppsetning ritmáls i þessari bók minnir um margt á Aldirnar, sagan er sögö i hálfgeröum fréttastil. Mikinn fróöleik er hér aö finna um upphaf togveiöa viö Island, afskipti stjórnvalda af veiöunum og viöhorf tslendinga til þeirra. Gils Guömundssyni bregst ekki ritleiknin fremur en endranær. Hann segir vel og skemmtilega frá, ritar gott mál. Eini gallinn á frásögninni er sá aö endurtekningar eru óþarflega margar. Margar myndir prýöa bókina og hafa fæstar þeirra birst áöur i islenskum ritum, svo mér sé kunnugt. Einnig eru hér birtar ljósmyndir af sjókortum og ýmsum leiöar- og togmerkjum breskra togaramanna frá þvi um aldamótin. Er góöur fengur aö öllu þessu. Hins er svo ekki aö dyljast, aö i sjálfri frásögninni kemur sáralitit nýtt fram. Heimildaskrá er þvi miður engin i ritinu, en ef marka má textann hefur höfundur nær eingöngu notast við prentaðar heimildir: islensku blööin frá þessum árum, tímarits- greinar og hverskyns ævi- og endurminningar. Flest af þessum heimildum hefur verið notaö margoft áöur. Margar þeirra eru ónákvæmar, i sumum villur. Fer þvi hér sem oft endranær, þegar ekki er stuöst viö frumheimildir, aö ónákvæmnin og villurnar ganga aftur og tvieflast viö hverja endurtekningu. Skulu nú nefnd örfá dæmi um þetta: Þar er fyrsttil aðtaka, aö á bls. 16 er þvi haldið fram, aö Bretar hafi gert fyrstu tilraunir til botnvörpu- veiöa viö tsland áriö 1891. Þessi skoðun hefur lengi veriö rikjandi, en færa má sterk rök fyrir þvi aö bresk skip hafi fyrst reynt botn- vörpuveiðar viö Island sumariö 1889. Þá segir á bls. 27, aö heimildum beri ekki saman um, hvenær breskir togarar hafi hafið veiöar i Faxaflóa, sumir segi 1894, aðrir 1895. Óhætt er að útiloka áriö 1894 i þessu viöfangi. Togararnir veiddu fyrst i Flóanum sumariö 1895. Fyrir þvi eru öruggar sam- tlmaheimildir, þar á meöal ein, sem höfundur birtir kafla úr I bókinni (bls. 59), en þaö er ávarp tslendinga til bresku þjóöarinnar, sem birtist i The Times, 13. april 1897. Heimildin, sem fyrst nefnir áriö 1894 er ekki á rökum reist og mun reyndar fremur tilgáta en fullyröing. Þess má svo geta til gamans, aö breskur togari kom sannanlega I Faxaflóa sumariö 1889, en engar heimildir eru fyrir þvi aö hann hafi reynt þar veiöar. A bls. 47 og áfram er fjallað um „samning” G.L. Atkinsons flota- deildarforingja og Magnúsar Stephensens landshöfbingja frá árinu 1896 og rætt litillega um umboö þeirra til samnings- geröarinnar. Ég get tekið undir þá skoöun bókarhöfundar, aö lik- legt sé aö Atkinson hafi haft ein- hverskonar heimild til þess aö finna bráöabirgðalausn á málinu. Engar skjallegar heimildir eru þó fyrir þvi. Aftur á móti er vist, aö Magnús Stephensen haföi enga heimild til þessa og með þvi fór hann út fyrir valdsviö sitt. Danir voru honum reiöir fyrir tiltækiö þótt þeir neyddust til aö láta kyrrt liggja. Þá er ónákvæmt, aö tala um „samning” i þessu viðfangi. Þeir Magnús og Atkinson geröu meö sér munnlegt samkomulag, þar sem hvor um sig lofaði, að beita áhrifum sinum viö ákveðna aöila. Enginn var hins vegar bundinn af samkomulaginu, jafn- vel ekki þeir sjálfir, ef út i þaö heföi fariö. Hitt er svo aftur annaö mál, aö samkomulagiö féll dautt og ómerkt jafnskjótt og þaö var gert og ollu þvl lögmál dýra- rikisins. Hér verður nú látiö staðar numið I upptalningu, en fleiri dæmi mætti nefna, þar sem frá- sögnhöfundarer ónákvæmvegna ónógrar rannsóknar og ótraustra heimilda. Niöurstaöan að loknum lestri bókarinnar er sú, aö hún er læsi- leg og lipurlega skrifuö, myndefni ágætt og frágangur góöur. Munu margir geta sótt i hana mikinn fróöleik. Fræöilegt gildi bókar- innar er hins vegar nauðalitiö. Heimildir höfundar eru margar ótraustar, hann dregur sáralitið nýtt fram i dagsljósið, leggur ó- víöa nýtt mat á atburði og eykur lítið sem ekki viö þekkingu okkar á upphafi togaraaldar viö tsland. Jón Þ. Þór Sýning Margrétar Reykdal Margrét Reykdal Kjarvalsstaðir Málverkasýning 21. nóv.-3. des. 1981 24 myndir Synt i blaðaverkfalli ■ Það hefur veriö fremur hljótt um sýningu Margrétar Reykdal eins og aðra viðburði i listum, vegna þess að dagblöðin komu ekki Ut i marga daga.Lifokkar og viðburðir gjörast nefnilega meira i dagblööunum en okkur grunar. Aö visu má segja sem svo, aö sýn- ingarstandi fyrir sinu — eða ekki, hvort sem rituð eru dagblöö eða ekki, en allavega fer allt fram i meiri kyrrþey, — eða gjörði það. Þannig var þaö með sýningu Margrétar Reykdal. Af þessari indælu sýningu vissi ég ekki fyrr en ég rakst inn á Kjarvalsstaði á dögunum i öörum erindum, en að sjá málverkasýningu. Líklega hefur svo verið um fleiri, þvi ekki var nú margt þarna um manninn. Um listamanninn Margréti Reykdal veit ég litiö sem ekkert, nema einhver sagöi aö hún hefði stundað myndlistarnám hér heima og i Noregi og væri ættuð úr Hafnarfirði, sem er ágætur staður til aö alast upp i fyrir málara einkum þar sem smáhýs- um fylgirdálítilllóöarblettur með fjárhúskofum og fiskhjöllum. Furðanlegir hraunhólar og boll- ar, mynda skemmtilegt samspil sem slær öllu deiliskipulagi ver- aldarinnar viö, með sérkennum sinum og heillegu yfirbragði. En nóg um þaö. Sýning Margrétar Margrét Reykdal er með frem- ur litla sýningu á mælikvarða Kjarvalsstaða, en hún sýnir á Vesturgangi sunnanverðum. A sýningu hennar eru 24 myndir, sem allar eru málaöar á seinustu tveim árum. Þetta eru rólegar myndir, og i dálítið óvenjulegum litum, og yfir þeim er einhver skólastefna, eða myndagi, er oft fylgir mönnum frá Noregi meðan þeireru að leita að sjálfum sér i öörum löndum. Af heiti myndanna má nokkuö ráöa efnisvaliö. Hús i landslagi. Mig langar heim, Landslag, Frá Lofoten, Eyjar i hafi, Ferð i draum o.s.frv. Yfir sýningunni er heilsteypur blær, þvi myndir eru flestar sömu ættar i vinnu og lit. Myndir hennar eru figurativar, sem segir þó ekki alla söguna, þvi I myndheimi hennar er hTta skáldskapur, eöa sérstök upplif- un, sem virðist sannfærandi. Sagan er hálfsögö og áhorfandinn erþví ekki járnaöur niöur, eins og svo oft i umhverfismyndum, þar sem öll atriði eru tekin með, sem oft vill verða í þessari gerð mál- verka. Ég vil hvet ja listunnendur til aö koma á þessa sýningu. Jónas Guömundsson

x

Tíminn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.