Tíminn - 19.01.1982, Blaðsíða 11

Þriðjudagur 19. janúar 1982
Knéfidlutónleikar
■ A fimmtu tónleikum fyrir
styrktarfélaga Tónlistarfélagsins
i Austurbæjarbiói 9. janúar léku
Gisela Debkat (selló) og Arni
Kristjánsson. Efnisskráin var
þessi:
Boccherini: Sónata i A-dúr
Bach: Svita nr. 3 fyrir einleiks-
selló
Beethoven: Sónata i C-dúr óp. 102
nr. 1
Peter Ware: „Kluane” fyrir ein-
leiksselló
Dcbussy: Sónata.
Ekki fæ ég betur séð, en Arni
Kristjánsson heyrist óvenjulega
oft um þessar mundir, og hlýtur
það að teljast til gleðitiðinda i
kammermúsik hér ibænum. Gis-
ela Debkat er sömuleiðis aufúsu-
gestur: hún lék hér með Sinfóniu-
hljómsveitinni veturinn 1973-74,
og hefur komið hér við annað
veifið siðan. Tónleikaskráin skýr-
ir frá margvi'slegum heiðri og
verðlaunum, sem henni hafa
hlotnast fyrir leik sinn.
Framan af tónleikunum virtist
mér leikur hennar einkennast af
þurrlegum og nokkuð grófum tóni
— það vantaði söng. t Boccherini
yfirgnæfði hún pianóið, enda er
undirspilið fremur einfait. Og
einleikssvituna lék hún ekki sér-
lega innblásið — sú spurning kom
upp hvers vegna kven-spilarar
spili alltaf 3. svituna, en karl-
menn svotil aldrei? t Beethoven-
sónötunni var meira jafnræði
með hljóðfærunum, og undir ldi
hennar fór ungfrúin að „spila”
eins og sá sem til fjölmargra
verðlauna hefur unnið.
Peter Ware er ungskáld i Kan-
ada, sem samdi þetta einleiks-
verk, „Kluane”, sérstaklega fyrir
tslandsferð Giselu, og mun það
lýsa hugmyndum skáldsins um
„islenskan veruleika” — nokkuð
drungaleg en verulega geðsleg
stemmning.
En langbestur á efnisskránni
varDebussy —þar léku bæði Ami
og ungfrúin eins og þeir lista-
menn sem þau eru. Enda kunnu
áheyrendur vel að meta, og Gis-
ela Debkat sást brosa i fyrsta sinn
— vafali'tið merki um að hún væri
komin i gott skap, enda stóð nú
ekki á aukalögum, hverju öðru
betra og betur leiknu.
Mér hefur virst, án þess þó að
þora að láta það verða efni i stóra
kenningasmið, að kvenfólk sé
best i forverum Beethovens og i
nútimamúsik — rómantik og
„Sturm und Drang” eigi siður við
það. A þessum tónleikum lék
Debkat greinilega langbest De-
bussy, en var alltof þurrleg i
Boccherini og Bach. Hins vegar
kann að vera, að hennar stóra
músikalska sál þurfi dálitinn
tíma til að hita sig upp á tónleik-
um, þótt ekki vantaði að visu
tæknilega fullkomnun i leikinn,
likt og sagt var um hið mikla
briggskip óperusönglistarinnar
Birgit Nilson: Hún þurfti að
syngja 5-ti'ma Wagneróperu til að
hita sig nægilega vel upp til að
geta sungið Mózart. betta voru
semsagt prýðilegir tónleikar,
einkum seinni parturinn.
12.1. Sigurður Steinþórsson
Viðtöl við Medvedev
Opposisjonelle i Sovjet. Roy
Medvedev intervjuet af Piero
Osteiiino og Vittorio Zucconi.
Universitetsforlaget 1981.
170 bls.
■ Málefni sovéskra andófsmanna
hafa löngum þótt forvitniieg á
Vesturlöndum og mikið um þau
fjallað. Einn hinn þekktasti iröð-
um andófsmannaer sagnfræðing-
urinn Roy Medvedev. Hann hlaut
heimsfrægð fyrir rit sitt um
Staiinstimabilið, sem út kom á
ensku árið 1971 undir heitinu —
Let History Judge — Látum sög-
una dæma. Fyrir það rit var Med-
vedev rekinn úr kommúnista-
flokknum, en ólikt þvi sem gerist
um flesta meiriháttar andófs-
menn þar eystra hefur hann
hvorki verið fangelsaður né
dæmdur, aðeins rekinn úr flokkn-
um og sviptur þvi starfi, sem
hann gegndi áður. Eftir að bókin
um Stalinstimabilið kom út hefur
Medvedev samið allmörg rit, þar
sem hann gagnrýnir sovéskt
þjóðskipulag, en engu að siður
hefur hann fengið að vera i friði
en býr þó við mikið öryggisleysi.
Arið 1977 áttu þeir Piero
Ostellino og Vittorio Zucconi,
blaðamenn við italska stórblaðið
Corriere della Sera, langt og
ýtarlegt viðtal við Medvedev og
birtist það hér i bókarformi.
Leiðtogar sovéskra andófs-
manna hafa stundum verið
flokkaðir þannig að Solzhenitsyn
standi þeirra iengst til hægr-i,
Sakharov sé i miðju hins pólitiska
litrófs og Medvedev lengst til
vinstri. Um þessa flokkun skal
ekki dæmt hér, en hún á sér stoð i
þvi, að Medvedev hafnar ekki só-
sialismanum sem framtiðar-
skipulagi fyrir Sovétrikin. Þvert
á móti vill hann að menn reyni að
læra af mistökum fortiðarinnar
og byggi upp sósialisma með
mannlegu yfirbragði þar sem lýð-
ræði og lýðréttindi séu i hávegum
höfð. t viðtölunum i þessari bók
tekur hann þó skýrt fram, að
hann sjái ýmsa annmarka á þvi
að vestrænu lýðræði verði komið
á i Sovétrikjunum ieinu vetfangi,
þjóðirnar séu tæpast undir það
búnar.
t viðtölunum við itölsku blaða-
mennina ræðir Medvedev um
andófshreyfinguna frá ýmsum
hliðum, lýsir styrkleika hennar
og veikleikum, segir frá þiðunni
á valdatima Krútsjóffs, viðskipt-
um sovéskra þegna við rikið, rit-
skoðuninni, trúarlifi Sovétmanna,
greinir frá viðskiptum sjálfs sin
við ýmsa aðra þekkta andófs-
menn og lýsir skoðunum si'num á
málaferlum gegn rithöfundum og
maintamönnum.Þarkemur m.a.
fram að ýmsir minniháttar menn
hafa gerst andófsmenn að þvi er
virðist til þess eins að auglýsa
sjálfa sig og hafa unnið hinni
eiginlegu andófshreyfingu mikið
ógagn.
Þetta er ekki mikið rit að vöxt-
um, en stórfróðlegt fyrir alla þá
sem áhuga hafa á málefnum
Sovétrikjanna og fólksins sem
þau byggir. Mörgum mun vafa-
laust koma á óvart við lestur
bókarinnar, hve jákvæður Med-
vedev er i garð þess þjóðskipu-
lags er hann gagnrýnir svo mjög i
ritum sinum. Hann lætur and-
stæðinga sina njóta sannmælis og
bendirá ýmsar leiðir er hann tel-
ur Sovétmenn geta farið til úrbóta
á þjóðskipulagi sinu. Og eitt er
ljóst: Hann telur að það yrði sist
til bóta þó sveigt yrði inn á braut
vestræns neysluþjóðfélags.
Jón Þ. Þór.
reyndin sú, að enn er viða spurt,
ef vænta má góðra undirtekta hjá
vinhlýjum kennara eða nærstæðu
gamalmenni. „Segðu mér sögu,
amma,” var ákall barns, sem var
að vakna til vitundar um um-
hverfi sitt, og skynjaði að það var
nokkurs vert.
Islenska þjóðin hvarf að mikl-
um hluta á fáum áratugum frá
þvi að vera fáfæk bændaþjóð i
nánu samllfi við harðbýla náttúru
lands sins til þéttbýlis og borgar-
lifs með sjávarútveg, iðnað og
þjónustustörf að atvinnu. Óttast
má að þau umskipti hafi orðið
hættulega snögg. Margir munu
þeirrar skoðunar, að vélmenni og
tölvur leiði til æ meiri gervi-
mennsku,en vitundin um ræturn-
ar — það sem var — og um „þráð-
inn að ofan” sljóvgist að sama
skapi.
Nýlega hafa komið út tvær
bækur eftir sama höfund, sem
mjög .virðast til þess fallnar að
vekja til umhugsunar og svala
fróðleiksþorsta athugulla bama,
ýmist um lif á liðnum tima eða
það náttúrufar landsins, sem nú
rikir. Gildir einu hvort þær eru
hugsaðar til einkanota í heima-
húsum eða til upplestrar i
kennslustundum til fjölbreytni
þar og fræðslu. Höfundurinn er
þrautreyndur kennari um langan
aldur, Sigurður Gunnarsson,
lengi skólastjóri á Húsavik og sið-
an æfingakennari við Kennara-
skóla og Kennaraháskóla Islands.
Hann ólst upp á miklu menn-
ingarheimili að Skógum i öxar-
firði við fjölbreytt atvinnulif og
stórfenglegt náttúrufar og byggir
þvi á eigin reynslu en eitt
þýðingarmesta skilyrði til að
skrifa góða bók er að hafa sjálfur
lifaö það, sem um er fjallað.
Sigurður kemur fram i bókum
sinum sem gamall þulur, er sýnir
spurulum frændbörnum undir
hönd sér inn á lönd minninganna
um störfin heima, en f jölyrðir þó
einkum um dýrin, eðli þeirra og
háttu. — 1 fyrri bókinni, Ævintýr-
in alit um kring, hafa kaflarnir
eftirfarandi yfirskrift: Segðu mér
sögu, frændi. Vindmyllan gamla
og krummi. Krummi veit sinu
viti. Lóan kemur á vorin. Varp-
hólminn. Furðulegir sundfuglar.
Konungur fuglanna. — Siðari
bókin, Ævintýraheimar, er
nokkru lengri. 1 henni eru eftir-
taldir þættir: Selveiðar i Jökulsá.
Náhvalurinn. Frændi selanna,
rostungurinn. Isbirnir og hafis.
Geta selir lifað undir isnum?
Ógleymanlegt atvik. (Farið á
handfæri). Landnemar 18. aidar.
(Hreindýrin). Rebbi. Minnstu
spendýrin heima. Eftirminnileg
ferð. (Sigarettan). Ævintýrið á
skerinu. (Tóbakið er hættulegt).
Brúðkaupsveislan.
Siðar mun að vænta þriðju
bókarinnar, um húsdýrin og gildi
þeirra fyrir þjóðina.
UR)eldismálafrömuðurinn
mikli, Rousseau, boðaði framar
öðru það sem hann kallaði „aftur-
hvarf til náttúrunnar”, meðal
annars nauðsyn á skilningi á
tengslum við móður jörð, jurtir
og dýr. Einar Benediktsson
komst svo að orði: „Með nýrri
sjón yfirhauður og haf/ sá horfir,
sem blómin skilur.” og Davið
Stefánsson kvað: „Sjá má oft hið
sama daggaglit/i sjónum dýrs og
mennskum augum vorum.”
Þvi eru börnum þessar bækur
Sigurðar Gunnarssonar hollur
lestur. Hann gætisiðar orðið þeim
hvöt til að hverfa á vitlandsins —
án skotvopna og tryllitækja en
með stækkunargler og sjónauka i
hönd.
Jón Kr. Kristjánsson.
fjölmidlun
I Askrifendur velja upplýsingar frá tölvuböndum á skjá heimilis-
I tölvunnar. Mun efni dagblaðanna berast mönnum þannig i framtfð-
I inni?
tVerður
haett að
prenta
dagblöð?
■ Einn þáttur fjölmiðlunar framtfðarinnar snertir dreifingu
upplýsinga með nýrri tækni, sem þegar er farin að ryðja sér
verulega til rúms erlendis og er að festa rætur i islensku þjóð-
félagi smátt og smátt. Með aukinni töluvæðingu i þjóðfélaginu og
þeirri tæknibyltingu, sem orðið hefur á sviði tölvumála siðustu
árin hafa stóraukist möguleikar á að geyma mikið magn upp-
lýsinga á einum stað og um leið orðið auðveldara fyrir fólk að
nýta sér þær án þess að þurfa að hreyfa sig úr stað.
Bankar
Efninu er safnað i tölvu-
banka og það sööugt endur-
nýjað þannig að það er sifellt i
takt við liðandi stund. Fram á
siðustu ár hafa eingöngu
meiriháttar stofnanir haft að-
gang að slikum bönkum, en nú
er svo komið til dæmis i
Bandarikjunum að almenn-
ingur getur gegn ákveðnu
áskriftargjaldi fengið aðgang
að þvi efni, sem þannig er
geymt. Útgefendur timarita
og fræöibóka hafa meöal
annarra staöið að þvi að
leggja til fróðleik i þessa
banka. Þá hafa til dæmis ýmis
stór þjónustufyrirtæki gengið
til liös við þessa aðila og auð-
veldað þannig áskrifendunum
að kynna sér hvað þau hafa á
boðstólum. Allar þessar upp-
lýsingar geta áskrifendurnir
fengið um simalinur heim til
sin og lesið þær þar á skján-
um.
Næsta skrefið i þessum efn-
um er svo það, að fólk fær að-
gang að nýjustu fréttum á
þennan hátt þangað, þegar þvi
hentar. Þessu má ekki rugla
saman við útsendingu veður-
fretta og iþróttafrétta og
annarra upplýsinga I texta-
formi frá sjónvarpsstöðvum,
sem þegar er hafin i ná-
grannalöndunum og nefnt er
Teletext. Þar er um einhliða
upplýsingamiðlun að ræða og
þótt hægt sé aö skipta á milli
rása á sjónvarpstækinu getur
móttakandinn engin áhrif haft
á nánara val upplýsinganna,
sem birtast á skjánum.
í hinu tilvikinu er um tvi-
hliða samband að ræða og
móttakandinn velur i hverju
tilviki þær upplýsingar, sem
hann vill. í Bandarikjunum er
algengast að slikt sé kallað
Viewdata.
,/Blöö"
1 beinu framhaldi af þessari
þróun er þvi nú spáð, að á
komandi árum veröi dagblöð
úr sögunni i þvi formi, sem
þau nú tiðkast. Það þýðir þó
ekki, að fólk muni ekki hafa á-
huga fyrir fréttum áfram og
að blaðamenn verði óþarfir.
Aftur á móti mun miðlun upp-
lýsinga með heföbundinni
prentun á pappir þykja of
seinvirk og þung i vöfum eftir
að einfaldari og hraðvirkari
leiðir hafa rutt sér til rúms.
Fréttamenn munu áfram afla
fréttanna, skrá þær á skjá og
senda þær siðan inn á móður-
tölvu blaðsins.
Fréttirnar eru nú skrifaðar
þaðan út á pappirsrenning
með prentletri, sá texti brot-
inn um á siður, þær filmaðar,
efnið siöan kóperað á offset-
plötur, þær settar i prentvél til
prentunar á pappir og blaðið i
þvi formi sent úr prentsmiöju
á afgreiðslu og þaðan dreift til
kaupenda og áskrifenda. Allur
þessi ferill mun hugsanlega
falla niður. Askrifandinn mun
þá einfaldlega kalla fram á
skjáinn hjá sér heima eba á
vinnustað þær fréttir, sem
hann hefur áhuga á beint frá
móðurtölvu viðkomandi
fréttablaðs eða upplýsinga-
miðstöðvar. Menn geta verið
áskrifendur að ákveðnu efni
svo sem iþróttafréttum, eða
þá að öllu þvi efni, sem safnað
er i móðurtölvuna.
Þá mun áskrifandinn einnig
geta fengið útskrift af þvi efni,
sem hann hefur áhuga á og má
þá segja að hann fái i hendur
„prentaðar” fréttir dagsins án
milligöngu nokkurrar hefð-
bundinnar prenttækni eða
dreifingarkerfis.
Engu skal hér spáö um það,
hvenær slikt fyrirkomulag
verður komið til sögunnar hér
á landi, en þróun tækninnar
hefur til þessa verið mun ör-
ari en nokkurn óraði fyrir.
—rtR.
Ólafur Ragnarsson
skrifar um fjölmiðlun