Fréttablaðið - 07.07.2008, Blaðsíða 14

UMRÆÐAN
Valgerður Sverrisdóttir skrifar
um stóriðju
Við Íslendingar erum svo lán-samir að geta hagnýtt vist-
vænar og endurnýjanlegar orku-
auðlindir landsins. Á síðustu öld
voru stigin stór skref á þessu
sviði enda hófust Íslendingar úr
örbirgð til allsnægta á þessu
sama tímabili, ekki síst vegna
nýtingar orku til almannaþarfa
og atvinnureksturs.
Nú er svo komið að um 80%
þeirrar orku sem notuð er í land-
inu er innlend endurnýjanleg
orka og er það hlutfall langtum
hærra en hjá öðrum þjóðum.
Þetta háa hlutfall vekur heimsat-
hygli, enda erum við í farar-
broddi í notkun endurnýjanlegra
orkugjafa, þó ekki sé því til haga
haldið í umhverfis- og mengunar-
umræðunni hér á landi. Um 20%
frumorkunnar eru hins vegar
flutt inn og fara mest í að knýja
samgöngutæki, þ.e. bíla, skip,
báta og flugvélar. Brennsla jarð-
efnaeldsneytis veldur losun
ýmissa mengandi efna út í and-
rúmsloftið og munar þar mestu
um koltvísýring sem er ein
þeirra lofttegunda sem valda
gróðurhúsaáhrifum. Augljóslega
er því mjög mikilvægt verkefni
okkar Íslendinga að draga sem
mest úr notkun jarðefnaelds-
neytis, bæði þegar skoðuð eru
áhrif hér heima og í hnattrænu
tilliti.
Skynsemin að ná yfirhöndinni á
nýjan leik
Á tímum hækkandi orkuverðs er
augljóst að tækifærin blasa við
okkur Íslendingum. Nánast öll
raforka á Íslandi er framleidd úr
endurnýjanlegum auðlindum.
Við flytjum nú þegar út mikið
magn orku í formi áls og fer
verðmæti orkusölunnar stöðugt
vaxandi í takt við hækkandi
heimsmarkaðsverð á áli og olíu.
Við getum því fengið mun hærra
verð fyrir orku nú en nokkru
sinni fyrr og þurfum að nýta
okkur færin sem í því felast.
Augljóst er að ríkisstjórnin hefur
ákveðið að nýtingu þessara tæki-
færa verður ekki frestað, enda
efnahagsástandið ískyggilegt og
versnar stöðugt.
Nú þegar ljóst er að skynsemin
er að ná yfirhöndinni á nýjan leik
í afstöðunni til hagnýtingar orku-
auðlinda hér á landi, ætti að gef-
ast gott tækifæri til að ná sæmi-
legri pólitískri samstöðu um
markvissar aðgerðir til að gera
Ísland nánast sjálfbært hvað
varðar orkuframleiðslu og orku-
notkun. Það ætti að ganga betur
nú en áður þar sem hörðustu og
ómálefnalegustu gagnrýnendur
skynsamlegrar orkunýtingar
sitja nú í ríkisstjórn og bera
ábyrgð á þjóðarhag og fjármögn-
un, m.a. heilbrigðis-, mennta- og
velferðarkerfis landsmanna, og
geta varla neitað staðreyndum
lengur.
Auðlindasjóður til uppbyggingar
og gegn mengun
Ég varpa hér fram til umræðu,
hvort samhliða hagnýtingu orku-
auðlinda til uppbyggingar hvers
konar, sé ekki unnt að ná fram
mikilvægum ávinningi
með stofnun auðlinda-
sjóðs eins og við fram-
sóknarmenn höfum áður
lagt til. Forsenda þessa
er sú að sett verði inn
ákvæði í stjórnarskrá
Íslands sem færi sam-
eiginlegar auðlindir
þjóðarinnar í þjóðar-
eigu.
Greiðslur fyrir afnot
af auðlindum í þjóðar-
eigu kæmu frá nýtingar-
höfum þeirra, m.a. orkufyrir-
tækjunum, sem aftur fá tekjur
sínar að miklu leyti frá stór-
iðjunni. Greiðslur úr auðlinda-
sjóði myndu svo m.a. renna til
neðangreinds verkefnis sem yrði
tengt atvinnuuppbyggingu og
beislun orku með áætlunum sem
væru hluti af stefnu stjórnvalda
og tímasett nákvæmlega. Á því
má hugsa sér margar útfærslur.
Bílafloti landsmanna mengunar-
laus
Engin þjóð á betri möguleika á
að koma sér upp mengunarfríum
bílaflota með markvissum
aðgerðum. Markmiðið á að vera
það að á tilteknum árafjölda
verði mengun frá bílum færð að
núlli.
Þessu má ná fram með tollaí-
vilnunum til fólks og fyrirtækja
við kaup á vistvænni bílum og
með markvissri nýtingu auð-
lindasjóðs til að stuðla að upp-
byggingu innviða um land allt,
eins og áfyllingarstöðva fyrir
bíla sem knúnir eru með raf-
magni, metani, vetni og á annan
vistvænan hátt. Með rafgeyma
mætti hugsa sér að hægt væri að
skipta á hlöðnum geymi og
tómum á áfyllingarstöðvum og
hverjum bíl fylgdu ákveðin raf-
magnsfríðindi í formi styrks eða
afsláttar, sem auðlindasjóður
stæði fyrir. Auðlindasjóður gæti
staðið fyrir uppbyggingu áfyll-
ingarstöðva en einkaaðilar tekið
við rekstrinum eftir útboð.
Merkilegar tilraunir í þessum
efnum eru gerðar erlendis sem
draga má lærdóm af og má benda
á. Eitt slíkt er Project Better
Place (http://www.projectbetter-
place.com) en mér skilst að tals-
menn þess fyrirtækis hafi heim-
sótt Ísland og átt samræður við
forseta Íslands, sem er vakinn og
sofinn í umræðunni um mengun-
ar háskann.
Með þessu yrði almenningi
gert mögulegt að komast leiðar
sinnar á mengunarlausan og um
leið hagkvæman hátt. Í stað inn-
flutts, rándýrs og mengandi elds-
neytis blasir við að það verður
sífellt raunhæfari valkostur að
nota bíla sem knúnir eru inn-
lendri, mengunarlausri orku.
Framleiðslu rafmagnsbíla fleyg-
ir nú ört fram, tvinnbílar eru
auðfáanlegir og mögu-
leikar eru á því að vetnis-
bílar séu á næsta leiti á
almennum markaði. Með
þessu ætti að vera unnt
að draga úr notkun inn-
fluttrar orku sem fer til
bílaflotans – orku sem er
bæði dýr og mengandi.
Samhliða þessu þarf að
stuðla að hugarfarsbylt-
ingu með markvissri
kynningu og hvatningu.
Tækifærin blasa við
Við skulum hafa í huga að bylt-
ing sem þessi er raunhæfari nú
en nokkru sinni fyrr hér á landi.
Við Íslendingar höfum að auki
reynslu í því að umbylta orku-
kerfum landsmanna eins og sást
í hitaveituvæðingunni sem varð
hér á landi á 8. áratugnum. Einn
helsti drifkraftur þeirrar bylt-
ingar var olíukreppan sem þá
ríkti og fór hlutur jarðhita í hús-
hitun þá úr 43% árið 1970 í um
90% árið 2006. Nýr kafli í þeirri
byltingarsögu var skrifaður með
sérstöku jarðhitaleitarátaki á
köldum svæðum sem hleypt var
af stokkunum í tíð okkar fram-
sóknarmanna í iðnaðarráðuneyt-
inu.
Það háa verð sem nú er á olíu
getur orðið drifkraftur viðlíka
umbyltingar á samgönguflotan-
um. Jákvæðar afleiðingar hækk-
andi olíuverðs eru þær að þróun
vistvænna orkugjafa mun verða
hraðað og betra verð fæst fyrir
hina endurnýjanlegu orku sem
við Íslendingar framleiðum.
Möguleikarnir sem við þetta
skapast eru gríðarlegir. Að mínu
mati er næsta skref í orkubylt-
ingu landsins innan seilingar.
Það sem vinnst með þessu gæti
verið:
1. Auðlindasjóður yrði stofnað-
ur sem undirstrikar eign
þjóðarinnar á auðlindunum.
2. Miklu minni mengun sem
vegur upp á móti stóriðju
landsmanna og vonandi gott
betur þegar fram líða tímar.
3. Kjarabætur til almennings,
sem á auðlindirnar, í formi
ódýrrar orku til að knýja
bílaflotann.
4. Innspýting í efnahagskerfi
landsmanna með erlendri
fjárfestingu í beislun orku og
iðnaði.
5. Ísland yrði leiðandi þjóð og
fyrirmynd annarra með
hugsanlega 90% hreina
orkunýtingu.
6. Ísland þyrfti ekki að nota eins
stóran hluta útflutningstekna
sinna til kaupa á jarðefna-
eldsneyti og áður.
Víða um heim eru menn að
skoða möguleika í þessu efni, þ.á
m. í löndum sem ekki eru eins
vel sett hvað orkubúskap varðar
og við erum. Við Íslendingar
búum hins vegar við einstakar
aðstæður sem gera okkur kleift
að vera leiðandi á sviði endur-
nýjanlegrar orku. Látum tæki-
færið ekki renna okkur úr greip-
um en tökum þess í stað forystu
á heimsvísu með því að vinna
markvissum skrefum að því að
gera landið óháð innflutningi á
dýru eldsneyti og vinnum um
leið gegn mengun jarðar.
Höfundur er alþingismaður.
14 7. júlí 2008 MÁNUDAGUR
Ármúla 23 • Reykjavík
Sími: 510 0000
Mi›ási 7 • Egilsstö›um
Sími: 470 0000
Brekkustíg 39 • Njar›vík
Sími: 420 0000
Grundargötu 61 • Grundarfir›i
Sími: 430 0000
- hrein fagmennska!
HREINIR OG
FÍNIR BÍLAR
Xtreme BÍLASÁPA
Framúrskarandi sápa fyrir
bílinn.
GLERÚ‹I
Frábær glerú›i sem má
einnig nota á mælabor›.
20% afsláttur
af toppgræjum í bílafl
vottinn
FELGUBURSTI
Sérstaklega hentugur til a› fjarlægja
erfi›u óhreinindin af álfelgunum.
MÆLABOR‹SBURSTI
Mjúkur bursti til a› fjarlægja ryk og óhreinindi
af mælabor›um, tökkum, skífum og mi›stö›var-
opum. fiennan fjölhæfa bursta má einnig nota
á skrifstofunni e›a á heimilinu til fless a›
hreinsa lyklabor› og a›ra fleti sem erfitt er
a› fjarlægja ryk af.
BÍLAfiVARA
Til a› skafa bleytuna af bílnum
eftir flvott. Mjúkt gúmmíi› fer vel
me› málningu og glugga. fivöruna
má festa á Vikan skaft sem er
fáanlegt í ‡msum stær›um.
BÍLAKÚSTUR
Vikan bílakústur. Sveig› lögun
tryggir stö›uga snertingu vi› hvern
flöt á bílnum. Kústurinn er me› gúmmíbrún
og öflugu og endurbættu vatnsflæ›i.
Kústinn má festa á Vikan skaft sem er
fáanlegt í ‡msum stær›um.
E
N
N
E
M
M
/S
ÍA
/N
M
28
42
6
VALGERÐUR
SVERRISDÓTTIR
Stóriðja gegn mengun –
græn bylting
Engin þjóð á betri möguleika
á að koma sér upp mengunar-
fríum bílaflota með markviss-
um aðgerðum. Markmiðið á
að vera það að á tilteknum
árafjölda fari mengun frá
bílum færð að núlli.
Hjálpaðu umhverfinu með
Blaðberanum
Þú færð Blaðberann þinn í Skaftahlíð 24
alla virka daga frá kl. 8-17.
...góðar fréttir fyrir umhverfiðBlaðberinn...