Fréttablaðið - 14.07.2008, Blaðsíða 14

14 14. júlí 2008 MÁNUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
Á
dögunum var kynnt skýrsla rannsóknarnefndar
umferðarslysa þar sem fjallað er um þau slys sem urðu
í umferðinni hér á landi á liðnu ári og ályktanir dregnar
af þeim. Það jákvæða við það sem fram kemur í skýrsl-
unni er að banaslys voru mun færri en verið hefur að
jafnaði árin á undan. Hverju einasta banaslysi er þó ofaukið, svo
að full ástæða er til að rýna í ástæður slysanna og reyna að draga
úr líkum á því að fleiri slík slys verði.
Umræða um umferðaröryggismál hér á landi hefur því miður
haft tilhneigingu til að vera „dæmigerð íslenzk umræða“; það er
umræða þar sem þátttakendurnir í henni viðra hver sína skoðun-
ina hver í sínu horni og niðurstaðan er engin.
Ein algengasta upphrópunin þegar minnzt er á umferðarör-
yggi er að hraðakstur sé mesta bölið. Þessi tónn er líka sleginn í
samantekt á niðurstöðum hinnar nýju skýrslu: „Hraðakstur hefur
lengi verið algengasta orsök alvarlegra umferðarslysa á Íslandi
og varð engin breyting á því árið 2007. Í sex af 15 banaslysum
í umferðinni var ökuhraðinn yfir hámarkshraða eða ekið var of
greitt miðað við aðstæður“, segir þar.
Sá sem þetta skrifar vill ekki gera lítið úr alvöru þess þegar of
greitt er ekið miðað við aðstæður. En honum finnst oft sem horft
sé fram hjá því sem hann telur vera kjarna málsins þegar skuld-
inni á slysi er skellt á hraðann einan. Lykilatriðið er nefnilega að
slys verða þegar ökumenn hafa ekki fulla stjórn á ökutækjum
sínum. Í því samhengi er hraðinn aðeins einn þáttur af mörgum.
Reyndar er tekið fram í niðurstöðum skýrslunnar að ölvunarakst-
ur, vanhöld á bílbeltanotkun og andlegt ástand fólks, ásamt syfju
og þreytu séu þættir sem dæmin sanni að valdi slysum.
En hvað er það þá sem hægt er að gera til að stuðla að því
að draga úr hættunni á alvarlegum slysum í umferðinni? Bætt
umferðarmannvirki og aukið eftirlit lögreglu eru vissulega mik-
ilvægir þættir. En einn þáttur hefur í öll þau ár sem talað hefur
verið um umferðaröryggismál hérlendis verið vanræktur og það
er þjálfun ökumanna í að halda stjórn á ökutækjum sínum þegar
á reynir. Slíka þjálfun fær fólk ekki í hefðbundnu ökunámi. Slíka
þjálfun er ekki hægt að veita með öruggum hætti nema á þar til
gerðri æfingabraut. Það er satt að segja hreint og klárt hneyksli
að í landi þar sem 200.000 ökutæki eru á götunum skuli hvergi
vera búið að koma upp aðstöðu til að þjálfa akstur. Svo sem hálku-
akstur (líka að sumri til) og hvernig halda má stjórn á ökutæki
þegar skyndileg hætta steðjar að. Samstöðuleysi hagsmunaaðila
og áhugaleysi þeirra sem fjármagnað gætu slíka framkvæmd, þá
aðallega tryggingafélögin og stjórnvöld, veldur mestu um að engin
þeirra áforma sem kviknað hafa á liðnum árum um smíði slíkrar
brautar hefur komizt til framkvæmda. Metnaðarfull áform einka-
aðila um byggingu brautar til æfinga og akstursíþróttaiðkunar á
Reykjanesi hafa heldur ekki komist af undirbúningsstigi.
Það er engum vafa undirorpið að aðgangur að góðri aksturs-
æfingaaðstöðu mun draga úr slysum. Tryggingafélögin ættu því
að sjá hve hagkvæm fjárfesting bygging slíkrar aðstöðu er. Það
ættu stjórnvöld og aðrir hagsmunaaðilar líka að gera. Fórnarlömb
akstursmistaka orðinna slysa mana til að slíkum framkvæmdum
verði ekki frestað frekar.
Umferðaröryggi:
Akstursæfinga-
aðstöðu strax!
AUÐUNN ARNÓRSSON SKRIFAR
Svikin við RÚV og svikararnir
UMRÆÐAN
Þorgrímur Gestsson skrifar um Rík-
isútvarpið
Höskuldur Þórhallsson, þingmaður Framsóknarflokksins, skrifar í
Fréttablaðið á fimmtudaginn að Fram-
sóknarflokkurinn hafi staðið vörð um
Ríkisútvarpið meðan sá flokkur var í
ríkisstjórn með Sjálfstæðisflokknum. Svo
heldur hann áfram: „Undir lok þess tíma
myndaðist þjóðarsátt um að RÚV yrði
gert að opinberu hlutafélagi gegn því
loforði að það yrði um leið eflt og sinnti hlutverki
sínu enn betur en það hafði áður gert.“
Við í stjórn Hollvinasamtaka RÚV urðum aldrei
vör við að nein þjóðarsátt hefði náðst í þessu máli.
Við urðum hins vegar vör við að Framsóknarflokk-
urinn studdi frumvarp ríkisstjórnarinnar um að
stofnunin yrði gerð að hlutafélagi, sem síðan var
breytt í opinbert hlutafélag, þrátt fyrir margendur-
tekin loforð um að standa gegn breytingu RÚV í
hlutafélag.
Fullyrt var að með því að gera RÚV að hlutafélagi
og losa það við þunglamalegt stjórnkerfi ríkisstofn-
unar myndi reksturinn batna. En við héldum því
alltaf fram að það væri blekking, rekstrar-
afkoman hefði ekkert með rekstrarformið
að gera. Hins vegar töldum við nauðsynlegt
að létta lífeyrisskuldbindingum vegna
starfsmanna af stofnuninni.
Fyrir viku þóttist einnig Guðni Ágústsson
vera mikill vinur RÚV og taldi í grein í
Morgunblaðinu að RÚV ætti sér nú „öngvan
vin“. Hann gleymir því að hann, sem þóttist
vera vinur RÚV meðan hann sat í ríkis-
stjórn, sveik illilega þegar hann greiddi
hlutafélagavæðingunni atkvæði sitt.
Nú er allt komið fram sem Hollvinir RÚV
og margir fleiri sögðu þegar þeir vöruðu við
hlutafélagavæðingunni en fjárhagur RÚV hefur í
engu breyst. Og enn er óleyst það verkefni að
tryggja framtíð Ríkisútvarpsins sem sjálfstæðs og
óháðs almannaútvarps.
Ég get verið sammála fyrrnefndum framsóknar-
mönnum um að gerð hefur verið mikil aðför að
RÚV. En hefði ekki verið réttara að lækka til að
mynda laun æðstu yfirmanna og selja jeppa
útvarpsstjóra en segja upp fólki sem gegnir því
lykilstarfi á einni útvarps- og sjónvarpsstöð, að búa
til dagskrá?
Höfundur er formaður
Hollvinasamtaka Ríkisútvarpsins.
ÞORGRÍMUR
GESTSSON
T
B
W
A
\R
E
Y
K
JA
V
ÍK
\
S
ÍA
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson og Óli Kr. Ármannsson. Fréttablaðið kemur út í
103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Ein af þessum skrýtnu nefndum sem stundum eru
skipaðar varð fyrr í sumar til
þess að styggja Sagnfræðinga-
félagið. Þetta var nefnd á vegum
forsætisráðherra undir forsæti
Svöfu Grönfeldt rektors HR en
skýrslan sem nefndin skilaði af
sér hét að sögn „Ímynd Íslands,
styrkur staða og stefna“. Fljótt á
litið virðist þessi skýrsla hafa að
geyma meinlítið orðagjálfur eins
og fylgir sjálfstyrkingarfræðum,
þar sem þuldar eru ýmsar
gamalkunnar möntrur um eigið
ágæti og erindi við heiminn til að
þylja við spegilinn áður en tekist
er á við daginn og veginn.
Sjálf getur nefndin sagt sér til
málsbóta að skýrslan hafi fyrst
og fremst að geyma samantekt á
niðurstöðum eftir fjöldamörg
samtöl við ýmsa um þessi efni,
og þannig gefi hún greinargóða
mynd af sjálfsmynd þjóðarinnar.
Skrýtin nefnd
Setningarnar sem Sagnfræðinga-
félagið ályktaði gegn voru
svohljóðandi:
„Fyrstu Íslendingarnir voru
fólk sem kom hingað í leit að
frelsi og betri lífsskilyrðum.
Þjóðin bjó lengstum við kröpp
kjör en þegar hún fékk frelsi og
sjálfstæði tók hún stökk frá því
að vera þróunarland til þess að
verða ein ríkasta þjóð í heimi á
innan við öld. Íslendingar eru
dugleg og stolt þjóð, mótuð af
lífsbaráttu í harðbýlu landi.
Mikilvægasti menningararfur
Íslendinga, íslensk tunga, lifir í
máli þjóðarinnar og í bókmennt-
um hennar.“
Þetta segir sagnfræðingafélag-
ið fela í sér söguskoðun sem sé
„á skjön við sagnfræðirannsókn-
ir síðustu 30-35 ára“. „Gamal-
kunnar goðsagnir“ er sú einkunn
sem Sagnfræðingafélagið gefur
„frelsisþrá landnámsmanna“ og
„[nýrri] gullöld í kjölfar sjálf-
stæðis“ – og hafi þær verið
smíðaðar til að „réttlæta
sjálfstæðiskröfuna“. Og loks eru
stjálfstyrkingarfrömuðirnir
átaldir fyrir að nota „nútímahug-
tök og -viðmið“ á borð við
„þróunarland“ og „betri lífsskil-
yrði“.
Sem fyrr segir: skrýtin nefnd.
Hún lauk störfum á útmánuðum
og maður áttar sig ekki alveg á
því hvers vegna nákvæmlega
þetta fólk átti að hjálpa okkur að
komast að því hvernig okkur
fyndist við vera. Er hún skipuð
til að hressa okkur í öllu mótlæt-
inu? Vega upp á móti neikvæðn-
inni í Den Danske Bank? Og af
hverju fólk úr HR? Út af öllum
þessum MBA-námskeiðum sem
þar eru haldin fólki til sjálfstyrk-
ingar?
Það er nú það. En er þetta jafn
vitlaust og Sagnfræðingafélagið
segir? Getur það verið að það sé
einskær „goðsögn“ að fólk sem
hingað flutti af sjálfsdáðum hafi
látið stjórnast af „frelsisþrá“?
Þökk sé fræðimönnum á borð við
Gísla Sigurðsson þá erum við æ
meir farin að gera okkur grein
fyrir hlut keltneskra þræla og
landnámsmanna í íslenskri
menningu; og almennt gerir fólk
sér líka grein fyrir því að
Íslendingar eru þrátt fyrir
einangrun ákaflega samsett þjóð,
úr þeim sem hingað bárust í
aldanna rás á þessa hrjóstrugu
klettaeyju margvíslegra erinda
og ílentust svo hér; hver dropi í
blönduna skipti máli.
En má ekki þar fyrir alveg
nota hugtak á borð við „frelsis-
þrá“ þegar rýnt er í sameiginleg-
an hugmyndaarf frá elstu tíð?
Niður með fánann!
Sagnfræðingafélagið talar um
„goðsagnir“ í þessu sambandi.
Skil ég þá sagnfræðingafélagið
rétt að það sé andvígt „goðsögn-
um“? Hvað er nákvæmlega átt
við? Sögur af Óðni, Frigg og
Loka? Tristran og Ísold? Írafells-
móra? Eða er hér talað um
goðsagnir að hætti Rolands
Barthes sem las þær úr ljós-
myndum, auglýsingum, smáfrétt-
um og öðrum litlum sögum
samfélagsins um sjálft sig? Er
samfélag sem hefur engar
goðsagnir um sjálft sig æskilegt
að mati Sagnfræðingafélagsins?
Er það yfirleitt til?
Og getur verið að sú skoðun sé
almennt ríkjandi innan Sagn-
fræðingafélagsins að Íslending-
um hafi ekki vegnað betur en
áður eftir að þeir öðluðust
sjálfstæði? Það er þá ekki seinna
vænna að þjóðin fái fregnir af
því? Vill Sagnfræðingafélagið þá
ef til vill að Íslendingar fari að
sverja Danakonungi hollustueiða
á ný? Ekkert „Declare independ-
ence“ og „raise your flag“ hér?
Á sínum tíma var Dönum kennt
um allt sem miður fór hér á landi
(og er kannski enn, samanber
umræðuna um Danska Banka) og
smám saman hafa rannsóknir
sagnfræðinga leitt í ljós að það
voru ekki síður íslenskir stór-
bændur og embættismenn sem
stóðu í vegi fyrir bættum kjörum
alþýðu, þéttbýlismyndun, aukinni
menntun og öðrum framförum.
En þó að íslenskir höfðingar hafi
gegnum aldirnar kúgað fé af
kotungum og barist gegn hvers
kyns umbótum þá held ég að ekki
megi vanmeta þann kraft sem
losnaði úr læðingi fyrst árið 1904
og seinna árið 1944, fram-
kvæmdagleðina og uppbygging-
arþrána.
Því þetta er mikilvæg umræða
fyrir þjóðarkríli á leið til Evrópu.
Skrýtin nefnd og skrýtin viðbrögð
GUÐMUNDUR ANDRI THORSSON
Í DAG | Ályktun
Sagnfræðingafélagsins
Björn vill evruvæðingu
Björn Bjarnason dómsmálaráðherra
svarar kalli félags stórkaupmanna
um nýjan gjaldmiðil og veltir því fyrir
sér á bloggsíðu sinni hvort taka megi
upp evruna sem gjaldmiðil á Íslandi
á grundvelli EES-samningsins. „Engin
lagarök eru gegn því, að það verði
gert,“ skrifar Björn. „Mun meiri pólitísk
sátt yrði um þá leið en aðildarleiðina.“
Þá grunar Björn að þessi leið til upp-
töku evru yrði vinsælli hjá forkólfum
Evrópusambandsins en ef
Ísland sækti um fulla aðild að
sambandinu. Annað heyrðist
á Olli Rehn, stækkunarstjóra
ESB, í viðtali við Die
Welt fyrir rétt tæpu ári
síðan. Þá sagði hann
að aðildarumsókn
Íslendinga yrði tekið fagnandi. „Við
gætum byrjað fljótt á samningaviðræð-
um og það væri hægt að ljúka þeim á
frekar stuttum tíma,“ bætti Rehn við.
Evra aðeins innan ESB
Skrif Björns stangast einnig á við orð
Jose Manuel Barroso, forseta fram-
kvæmdastjórnar ESB, sem birtust í
Morgunblaðinu 28. febrúar síðastliðinn.
„Okkar skilningur, ekki aðeins varðandi
Ísland, heldur sérhvert svipað tilfelli,
er að myntsamruni við evrusvæðið til
lengri tíma litið komi aðeins til greina
innan hins stærri ramma aðildar að
Evrópusambandinu,“ sagði Barroso.
Þá sagði hann að aðildarríki þyrftu
að ganga í gegnum formlegt ferli
og uppfylla öll skilyrði ESB
fyrir upptöku evru.
Ekki trúverðugt
Skoðun Björns er einnig á skjön við
orð flokksbróður hans og forsætisráð-
herra, Geirs H. Haarde, á Viðskiptaþingi
13. febrúar síðastliðinn. Sagði Geir að
einungis tveir kostir væru í boði, að
halda íslensku krónunni eða taka upp
evru sem jafnframt þýddi inngöngu
í Evrópusambandið. „Það er einfald-
lega ekki kostur að taka einhliða upp
evru. Slíkt er ekki trúverðugt og því
fylgir margs konar óhagræði og
aukakostnaður,“ sagði Geir.
Eflaust verða fjörugar umræður
um Evrópumálin á landsfundi
Sjálfstæðismanna að ári. Þeir
virðast eiga margt eftir
óútrætt.
steindor@frettabladid.is