Tíminn - 23.05.1982, Page 18

18
Sunnudagur 23. mai 1982
H Ég þekkti Höskuld Eyjdlfsson
vel áöur en ég kynntist honum
perstínuiega, bæöi tír Speglinum
og af oröspori. Best þtí lir Speglin-
um. 1 fyrsta sæti i Speglinum var
þá Jónas Jtínsson ráöherra,'
Tryggvi Þórhallsson ráöherra f
ööru sæti, Gittler i þriöja, og
Höskuldur Eyjólfsson og Björn
Blöndal saman í fjóröa og fimmta
sæti frama og vinsælda. Auk þess
þekktiég hann f sjón og þá helst á
hestbaki: háan karl og magran
meö hoffmannskampa, grtíinn f
hnakkinn á glæstum færieik I
storkandi rtí hins tídauðlega
skógarmanns.
Svo hitti ég hann uppi á Hofs-
stööum i Hálsasveit i Borgarfiröi
i sumar leiö. Hann bauö mér I lit-
reiöartiir, en fyrirgaf mér af ljúf-
mennsku, þegar ég bar þvf viö,
sem satt var, aö ég tylldi ekki á
hestbaki. Svo leiddi hann mig til
stofu og sagöi mér frá landaöld-
inni, — aö vfsu meö þvi fororöi, aö
ég nefndi hann aidrei á nafn I út-
varpiö. Viösettum hljóömerki inn
á segulbandiö I staöinn fyrir nafn-
iö. Aftur á móti veitti hann mér
heimild til aö nefna sig fullu nafni
i þessum bókarkafla.
Hvenær læröir þii aö brugga,
Höskuldur?
Ja, ég var nú héma heima
strákur þegar ég ftír aö fikta viö
þetta. En þaö var nú allt saman,
svona til aö byrja meö, á til-
raunastigi. Maöur var aökáfa sig
áfram og allt var þaö ófullkomiö.
En einhvern veginn fannst mér aö
þaö hlyti aö vera hægt aö fram-
hérna, þetta brennivinsger. Sko,
ekki pressu-ger, eins og þaö var
nú notaö mikiö fyrst.
Hvaö fékkstu mikiö af 95%
sterkumspiritusúrkilói af sykri?
Þvl er ég nú búinn aö gleyma.
Enþetta hafa eigiaösíöur veriö
hagstæö efnaskipti sem uröu i
tunnunum hjá þér.
Já, já. Náttúrlega voru þaö
hagstæö efnaskipti. Maöur fékk
nú kannski ekki nema eins og 20
potta af svona spiritusi úr tvö
hundruö potta upplagi.
Hvaö lagöiröu mest i, svona i
einu?
Ja, þaö var nú ekki meira en
svona I þrjár tunnur, tvö hundruö
potta tunnur svona.
Nú varö þessi landi viöfrægur
um gjörvallt Frón?
Hann varö þaö. Já, já. Og
meira aö segja þá varö þetta út-
flutningsvara. En i smáum stil.
Já, já. Náttúrlega af rælni og
fikti. Þaö voru einhverjir landar
sem höföu þetta meö sér út.
Hvaö helduröu aö þú hafir kom-
iztupp imikiö aö framleiöa á ári?
Ég haföi nú ekkert bókhald yfir
þaö.
En þú varst nappaöur.
Já, aftur og aftur, og borgaöi
alltaf.
Hvenær varstu nappaöur fyrst?
Ja, nú man ég ekki. Ég var
kominn austur þá.
Hvert austur?
Austur i Flóa. Ég var þar I
þrettán ár. Þaö var þar sem öll
ævintýrin skeöu.
H Höskuldur á Hofsstööum.
haföi látiö strák hafa, sveitunga
sama sem, þarna úr næstu sveit,
eina hálfflösku og hann fer bara
út á götu I sima og hringir i lög-
regluna, sá djöfull.
Svo þaö er komiö þarna yfir
mig. Ég verö þess fyrst var þegar
bankaö er á herbergisdyrnar og
inni átti ég sex flöskur, sem ég lét
fljúga út im gluggann. En I einu
skaust mér: ég átti pela á mér.
Nú er ég tekinn og keyröur upp I
tukthús eins og lög gera ráö fyrir.
Ég var ákveöinn i aö meöganga
ekki neitt, en kveiö fyrir helvitis
fleygnum, svo aö ég finn ráö til
þess á Jeiöinni, aö lauma honum
undir sæti hjá lögregluþjónunum,
þannig að hann fannst ekki hjá
mér og mér kom hann ekki viö. Öt
af þvi spratt þessi visa:
Mikla hef ég mæöu af skril,
mér, sem veldur falsi og tjóni.
Fjöreggiö mitt först i bil
fast viö rass á lagaþjtíni.
Ég stakk honum undir rassgat-
iðálögregluþjóninum og slapp nú
út úr þessu alveg og meögekk
ekki neitt. En þaö bárust að mér
böndin með þessa hálfflösku,
hvernig stæði á henni. Ég sagði aö
ég sem ferðamaöur heföi bara
hitt góöan dreng á Klapparstig,
og hann heföi verið meö hress-
ingu og ég falast eftir henni hjá
honum. Ég gæti ekki gefiö neina
skýringu á þessu nema þaö aö
hann heföi sagst heita Jón og ég
hefði hitt hann þarna á Klappar-
HOFSTAÐAGOÐINN
leiöa eitthvaö slikt, sem aö gæti
veriö svona hressandi.
Manstu hver kenndi þér þaö?
Já. Undirvísunina fékk ég nú
hjá Agli, syni séra Einars á Borg.
Hann kom fyrstur meö einhverja
hugmynd. Hann haföi siglt og var
eitthvaö aö glugga i þetta út frá
þvi. Það var ekki I neinum full-
komnum stil, en einhvern veginn
fór ég nú að kanna þetta.
Manstu eftir fyrstu tilrauninni?
Já, já. En þó óglöggt. Þetta var
náttúrlega I ógnar molum meöan
maöur var aö leita fyrir sér.
Eimaöiröu strax?
Já. Von bráöar. Já, já. Mér
geöjaöist alltaf illa aö þvi hins
veginn. Mér féll þaö nú ekki
þannig.
Nú, varst þúekki einn af fyrstu
mönnum á landinu sem aö--------
Ég geri ráö fyrir þvi. Ég hafði
ekki neinar sagnir af nokkrum
fyrri.
Þú hefur nú oröiö harla kátur
viö fyrstu vel heppnuöu tilraun?
Já, já. Maöur var nú eiginlega
ánægöur, þó aö þaö væri ekki
komiö i þaö lag sem þaö komst I
seinna. Ég meina, aö veröa eftir-
sótt vara vltt og breitt um land.
Snemma hafa nú aörir fengiö
aö njóta góös af þessu meö þér?
Keimgóð ektavara
Þaö voru nú aöeins vildarvinir
sem fengu hugmynd um þaö með
þeim hætti aö ég bauö þeim
kannski hressingu.
Svo er þaö ekki fyrr en löngu
seinna, aö þú ferö aö selja fram-
leiösluna?
Nei, nei. Ekki fyrr en löngu
seinna, þegar þaö var komiö á
fullkomiö stig.
Og hvaö kallar þú fullkomiö
stig?
Ja, þegar maöur náöi þvl, sko,
alveg upp I 95 gráöur.
Já, já. Og svona keimgóöri
ektavöru. Enda heföu þeir ekki
veriö aö sækjast I þaö, þessir
betri menn, I st jórnarráði og svo-
leiöis. ef beim heföi ekki þótt þaö
alveg sérstaklega heppileg vara.
Þaö voru höföingjarnir sem
sóttu i þaö?
Blessaöur vertu, á Spánarvlns-
öldinni. Þeim þótti þunnt aö lepja
þaö ttímt og þaö svaraöi ekki
þeirra kröfum.
Þú bruggaðir úr rúgi?
Ég bruggaöi úr ýmsu. Jú, úr
rúgi ansi mikiö. En lfka hins veg-
inn, úr geri bara og sykri.
Og hvaö var bezt?
Mér fannst það einna handhæg-
ast og best eftir aö þaö fór aö fást
Hver var þá helsti þefari á ís-
landi?
Þaö var Björn Blöndal, sem
frægt er, samanber gamlar
myndir i Speglinum og ýmislegt
fleira.
Einn þrjótur
Hvernig faldir þú verksmiöj-
una?
Ja, þaö var nú aldeilis brask.
Maöur varö nú aö neyta ýmissa
bragöa.Ogöxinog jöröin geymdu
þaö best. Stundum varð maöur
kannski aö hlaöa þvi I veggi, kæn-
lega, þannig að þaö sást engin
missmiö á veggnum. En ég vissi
aö þaö þyrfti ekki annaö en aö
taka einn stein sem passaöi I
hleösluna, til þess aö þaö gæti
komiö úr krananum og á þvl
flöskuöu þeir. Þeir fundu þaö
aldrei út.
Og kom þaö fyrir aö þeir leituðu
hjá þér án þess aö finna, þótt nóg
væri fyrir?
Já,já, blessaöur góöi! Æ, ofan I
æ! Og heföu aldrei fundiö, ef þaö
heföi ekki veriö einn þrjótur sem
aö hjá mér var, sem komst aö
leyndardómnum. Og þeir náöu i
hann, sko. En annars heföu þeir
aldrei vitaö hvaö þaö var. Til
dæmis eins og þaö sem var faliö
undir striööldum reiöhesti I húsi.
Já, þaö var undirheimur þar,
töluverður. Nóg til þess aö geyma
i tunnur meö þvi sem var i lögun,
og hannóaögengilegur. Hesturinn
alveg svona bandvitlaus og
sprengalinn, svo aö engum datt i
hug aö fara undir hann. Enda
leist honum ekki á þaö, þegar ég
segi svona:
„Heyröu, Björn minn. Ég vor-
kenni þér aö ganga alla þessa
leiö”. Þvi' aö þeir þurftu aö skilja
bilinn eftir einhvers staöar i and-
skotanum austur 1 Gaulverja-
bæjarhrepp. ,,Ég vil nú lána þér
folaskiknmina þarna”.
Mér fannst ekkert gera til þó aö
folinn færi aö sprikla eitóivaö
undirhonum, óþægilega. Enhann
haföi vit á aö þiggja þaö ekki. En
ég vissi nú aö Björn var ekki allt
of mikill reiömaöur. Og ég ætlaöi
aö hafa svolitiö gaman af þvl aö
sjá hann riöa úr hlaði — og vildi
vinna þaö til þó mér væri sárt um
folann, helvitis-----
Varstu búinn aö nota þessa
undirheima lengi I hesthúsinu?
Já, já. Harla lengi.
En var nú ekki alltaf hætta á
þvi, aö þeir, sem keyptu, visuöu
á?
Nei, maður var nú ekki svo
hræddur um þaö. Þetta voru allt
saman svo góöir viöskiptavinir,
já, já, prýöilegir.
Hvernig fórstu aö þvi aö koma
þessu út um land?
Ja, út um land?
Ekki hefuröu sent þaö i póst-
kröfu?
Nei, nei, Þaö var nú ekki. Þaö
var nú bara svona þegar maður
var á feröinni. Og svo komu ein-
stöku sinnum sendimenn, trú-
veröugir.
En aöalmarkaöurinn hefur ver-
iö i Reykjavlk?
Góð ráð dýr
Já, og um allar sveitir. Viö
hátiöleg tækifæri eins og gengur
og gerist. Um réttir og svona.
Samanber aceiöaréttir. Þar var
nú eitthvert mesta drabb sem um
gat, og átti nú aö kippa þvl I lag.
Þaö átti aö veröa ákaflega
strangt eftirlit meö Skeiöaréttum
aö enginn kæmist þangað meö
neitt, og sennilegast veriö mest
passaö upp á mig.
Og þá voru góö ráö dýr. Þaö
þótti sem sagt oröiö heldur sukk-
samt I réttunum á þeim tima og
fréttist, aðnú ætti aö vera vöröur
á vegamótum svo aö enginn gæti
sloppiö meö neitt, svo aö nú voru
góö ráö dýr.
Þaö voru ýmsir góöir bændur
úr uppsveitum Arnessýslu, sem
vorubúnir aö leggja drög fyrir, ef
mögulegt væri, aö ég léti hverfa
til sin flösku og flösku. En þrautin
var sú, aö koma þeim upp eftir
þar sem svona strangur vöröur
átti aö vera á veginum.
Þá dettur mér þaö snjallræöi I
hug, aö ég útbý reiöing. Sko, þaö
þótti ekki nein tiltök þó aö menn
færu meö reiöingshest upp eftir til
þess aö taka lamakindur, sem
menn kynnu aö fá i göngunum. —
Svo ég tek mig til og bý til helviti
kostulegan reiðing: lagdýnu,
þunna fyrst, svo kemur aöaldýn-
an, en hún var búin til úr tuttugu
og fjórum spiritusflöskum. Svo
komu klakkdýnurnar eins og tiök-
ast og svo teppi undir klyfberann
og yfir allt saman. Þetta leit
ákaflega eölilega út, allt saman,
sem best mátti veröa. En samt
fannstmérþaönú ekki alveg meö
fullum trúnaöi.
En svo vill svo vel til aö ég get
látiö mig lenda I samfylgd meö
sýslumanninum, Magnúsi Torfa-
syni, og þá var enginn sem grun-
aöimig og ég var einkar öruggur
og skemmti mér náttúrlega voða-
lega vel viö þetta uppátæki.
Svo uröu nú ýmisleg ævintýri
varöandi Þjórsármótin, sem
haldin voru árlega. Þar var
náttúrlega margt um manninn og
lika margir, sem höföu pantaö,
sko,ef mögulegt væri. Náttúrlega
fór ég ekki meö þaö opinberlega
heimá staöinn. En þeir höföu viö
orö aö ég heföi vistaö þaö allt áö-
ur, eftir kúnstarinnar reglum,
undir þúfum og kortlagt allan
móann.og ekki þurft aö gera ann-
aö sjálfur en aö vlsa bara hverj-
um og einum á si'na sérstöku
þúfu.
Og þetta hefur náttúrlega ekki
verið satt?
Þaö var nú að nokkru leytisatt,
jú.
Þú sagöir áöan, aö fyrir ein-
hverra hluta sakir heföu
höföingjarnir úr stjórnarráöinu
leitast eftir höskuldi?
Já, já. Þeim þótti iönaðar-
varningur minn ekki siöur eftir-
sóknarveröur þar en annars staö-
ar. Svoleiöis, aö viö bar aö maöur
þurfti aðfara helviti finti það.Og
þaö kom fyrir aö maöur afhenti
þær I sjálfu stjómarráöinu, — úr
þeirri korklögöu, eins og þeir
kölluðu töskuna. Þaö kom fyrir,
já. Og náttúrlega var það I gegn
um einn trúnaðarmann, — ein-
hvern, sem þeir höföu gert út til
þess, sko,: mann sem aö vann
þar og þeir vissu að þekkti mig og
gæti látáö þetta blessast.
Innsiglað rabbarbaraöl
Svo aö þaö kynni aö hafa slæöst
inn i dómsmálaráöuneytiö ein og
ein?
Já, þaö efast ég ekkert um. Mér
þótti gaman að þvi I aöra röndina,
þegar þetta tókst svona faglega,
— af stráksskap.
Manstu hvaö oft þú varst
nappaöur?
Ég held aö þaö hafi verið tvis-
varfyrir austan og einu sinni eftir
aöég kom hingaö uppeftir. Og þá
var þaö i ákaflegu sakleysi. Þá
notaöi maöur bara rabbarbara-
vin, en einhvern veginn I and-
skotanum var það, aö ég haföi átt
einhverja lögg frá fyrri timanum
og lét einn strák hafa hálfflösku,
en hann var gripinn uppi á Hreöa-
vatniog fyrir bragöiö var fariö aö
leita hjá mér. — Og fannst þá
ekkert nema rabbarabaraöl. En
þaðvar sama. Þaö var innsiglaö.
Þaö þótti mér helviti gaman.
Ég forðaöist náttúrlega aö snerta
innsigliö. En hvort helvi'tis
kvartéliö lak, á þvi bar ég enga
ábyrgö. En allt var úr þvi þegar
átti aö fara aö athuga þaö næst.
Einu sinni var ég i Reykja-
vikurferö og hélt til á hóteli, en
Stefán Jóns-
son alþingis-
maður ræðir
við Höskuld
á Hofsstöð-
um brnggun
og ævintýr á
fyrri tíð
stignum. Og þaö varö ekkert á
þessu haft.
En svo sé ég mér til
skemmtunnar aö það kemur aug-
lýsing i blöðunum frá einhverjum
kaupmanni, auglýsing á vindlum.
Og þar er Jón á Klapparstignum
borinn fyrir þvl aö þaö séu bestu
vindlar sem hann hafi reykt. Þá
var hann sko orðinn merkisper-
sóna og þjóöhetja.
Notuðu þeir dálitiö þetta bragö
aö senda menn til aö kaupa?
Nú er af mér landalykt
Já, þaö var til i þvi. Já, maður
mátti stundum vara sig á fals-
mönnum. Þeir voru ekki margir,
en þaö gat átt sér staö. Og þaö var
þessi strákdjöfull. Hann var nú
austan úr sveit, heiöarlegur þá.
Svo komst hann til Reykjavikur
og fór ab veröa svona einhver
dingla hjá þeim. Eitthvert verk-
færi.
Ég man eftir karli i Flóanum,
aö hann var á samkomu og svolit-
ið hlfaður af landa. En hann vissi
aö þessi strákdjöfull var þefari,
kominn út i það sko, og er aö
veröa eitthvað nærgöngull viö
hann. Þá kveður karl þessa visu:
Embættið er ekki tryggt.
Illa er margt þér gefið.
Nú er af mér landalykt,
legöu viö þaö nefiö.
Og hann hafði ekkert upp úr
þvi, strákur sá. Nú, maður þekkti
oröiö ansi margt fólk, þarna i
sveitunum. Vissi nú hér um bil
eöa alveg hverjum mátti treysta,