Tíminn - 20.06.1982, Blaðsíða 21

21
tímaritsins voru þeir Daley, Chandler og
Hammett.
„Hammett lét morð aftur i hendur
fólksins sem hafa ástæður til að fremja
þau og hafa verkfærin við höndina" eins
og Chandler sagði „hann lét morðin
aftur i skuggasundin".
Söguhetju þessara manna má rekja
aftur í þjóðsögur Bandarikjamanna til
persóna eins og Mike Fink og Davy
Crockett en pérsónan var fyrst skinna-
veiðimaður, siðan kúreki og loks
einkaspæjari en í Black Mask varð
persónan einnig að blaðamanni, ljós-
myndara, endurhæfðum glæpamanni,
lögreglustjóra og fleirum.
Einkaspæjarinn var einmana úlfur, án
vina, fjölskyldutengsla eða annars sem
gat brotið hina hörðu skel sem hann
myndaði um sig og varði heiðarleika
sinn með:
„Einkaspæjarinn er borgarbúi fremur
en sveitamaður, og hefur fágun stór-
borgarinnar og hörku hennar. Hann
getur ekki lengur haldið út i öræfin eins
og Huck Finn... Hann finnur enga leið
út. Og því er hann barinn, skotinn,
kæfður, dópaður en samt lifir hann af
þvi það er i eðli hans að lifa af.
Einkaspæjarinn, eins og hetjurnar á
undan honum, vill lifa einn, og án
félagslegra- eða fjölskyldu tengsla sem
honum finnst eins ógnandi við siðgæði
sitt og hinn spilltí heimur sem hann
hrærist í. Hammett, að lokum, giftir
hetju sína, gefur henni annað nafn
og hættir að skrifa (The Thin Man 1934).
Chandler giftir Marlowe i siðustu bók
sinni sem hann náði ekki að Ijúka, og
veltir því fyrir sér, er hann vinnur að
henni, hvort Harlowe ætti nokkurn
tímann að vera giftur (The Poodle
Springs Story 1957-58)“.
Th.e Hard-Boiled Detective
bls. 14
Miklar vinsældir
Frá upphafi var Black Mask vinsælt
og innan árs frá fyrsta tölublaðinu var
eintakafjöldinn kominn i 200.000.
Þekktasti ritstjóri þess varð Joseph T.
Shaw (1926-1936) sem setti timaritið í
það far sem það varð þekktast fyrir en
hann hvatti menn til að skrifa sögur af
þeirri gerðinni sem Chandler lýsti
þannig: „Að taka morðin frá hástéttun-
um, helgarpartýjunum og rósagarði
prestsins og láta þau i hendurnar á
fólkinu sem var verulega gott í að
framkvæma þau“.
Þegar hann yfirgaf timaritið eftir
rifrildi við eigendur þess, voru rithöf-
undar eins og Lester Dent sem töldu að
brotthvarf hans hefði komið í veg fyrir
að þeir yrðu góðir rithöfundar. Dent
hafði fengið útgefið „tunnur af
söluhæfu drasli" eins og hann orðaði það
þar á meðal yfir tvöhundruð Doc
Savage-sögur en þegar þú fórst inn á
skrifstofu Shaw eins og hann orðaði það
„og talaðir við hann fannst þér sem þú
værir að skrifa skáldsögur sem væru
áhrifamiklar og þú hafðir á tilfinning-
unni að þú hefðir status“
En þær tvær skáldsögur Dents sem
honum fannst eitthvert viC í voru
útgefnar í Black Mask.
Meðal lesenda Black Mask á fyrstu
árum þess voru jafn ólíkir persónuleikar
Woodrow Wilson, starfsmenn breska
sendiráðsins og síðar Harry Truman og
A1 Capone.
Er Black Mask lagði upp laupana var
eintakafjöldinn i 175.000 en það vék
eins og önnur tímarit þessa tima
svokölluð „pulp-magazine“ sem fjöll-
uðu um allt milli himins og jarðar, fyrir
sjónvarpinu og hasarblöðunum svoköll-
uðu. Raunar voru margir af rithöfund:
um Black Mask sem gátu ekki fengið
vinnu við annað en að skrifa fyrir
hasarblöðin, aðrir fóru til Hollywood og
urðu handritahöfundar en stærstu nöfn-
in héldu áfram að skrifa sögur sinar fyrir
almennan markað, með misjöfnum
árangri, breyttir tímar kröfðust breyttra
gagna.
Kvikmyndir
Skömmu eftir stríð fór áhrifa einka-
spæjarasagnanna i Black Mask og
öðrum svipuðum timaritum að gæta i
Hollywood og var fjöldinn allur af
myndum gerður eftir þessum sögum.
Einn leikari öðrunt fremur varð einskon-
ar imynd söguhetjanna úr sögunum en
það var að sjálfsögðu enginn annar en
Humphrey Bogart, hann lék meðal
annars Marlowe í The Big Sleep eftir
samnefndri skáldsögu Raymond Chand-
lers, siðan Sam Spade í myndinni The
Maltese Falcon svo dæmi séu nefnd og
hefur engum leikara tekist að komast
með tærnar þar sem hann hafði hælana
í þessum efnum, ef frá er talinn einn
leikari sem lék fyrir nokkrum árum í
mynd Dick Richards „Farewell my
lovely" en það er Robert Mitchum en
myndin er gerð eftir samnefndri sögu
Chandlers.
Engin klassik
Þótt það form einkaspæjarasagna sem
birtist fyrst í Black Mask sé liðið undir
lok og ný form tekin við þá má eflaust
finna áhrif þess enn í sögum af þessari
tegund sem gefnar eru út í dag. Segja
má að öðru leyti að þessi verk hafi fölnað
með pappírnum sdem þau voru prentuð
á, því að enn hefur ekki verið rituð
einkaspæjarasaga sem telja má til
klassiskra bókmennta eða eins og
Chandler segir i innganginum að
smásögusafni sínu „Pearls are a nuis-
ance“:
Það finnst engin klassík í glæpum og
uppljóstrunum. Ekki ein. Innan þess
ramma sem gefinn er, sem er hinn eini
sem dæma skal eftir, er klassískt verk
sem tæmir alla möguleika sins forms og
getur aldrei verið endurbætt. f engri
mystiskri smásögu eða skáldsögu hefur
þetta tekist enn. Nokkrar hafa komist
nálægt markinu, en það er ein af
höfuðástæðum þess að, á annaðborð
vitiborið fólk, heldur áfram að ráðast á
„borgaravígið".
-FRI

heyvinnuvélar
frá Tétía
Sú ódýrasta á markaðnum, miðað
við vinnslubr. og afköst.
- _ ■ .
'. ■■ ■ ■■ ■»
r " * ■> *
■ - - ■ ;■ - - :- -•■
r* '
s : ?
5
m ■
Fella TH 520 Vinnslubreidd 5,20 m.
Vélin hefur fjórar snúningsstjörnur og sex
arma á hverri stjörnu. Dreifir þvi mjög
vel úr múgunum og tætir heyið. Kastar frá
skurðbökkum og fylgir vel eftir á ójöfnum.
Afkastamikil heyþyrla sem hentar flest-
um.
Verð kr. 26.400.-
Sú afkastamesta
Mesta vinnslubreidd sem þekkist
hér á landi
FellaTH670 6 armá Ostjörnu heyþyrla með,
6,7 m vinnslubreidd. Hagnýtið ykkur nú-
tíma tækni og vinnuhagræðingu.
Tryggið ykkur eina þeirra.
Verð kr. 33.900.-
Lang hagstæðasta verðið á markaðnum
G/obus?
LÁGMÚLI 5. SlMI 81555
Dagskrá
Listahátíöar
í Reykjavík
Laugardagur 19. júní
kl.20:30
Leikfélag Reykjavíkur
Skilnaður
Frumsýning á nýju leikriti eftir Kjartan Ragnarsson, sem einnig er
leikstjóri.
Laugardagur 19.júní
kl. 9:30 og 14
Norræna húsið
Föndurstofan
Opin öllum (hámarksfjöldi barna þó 15, aldur 3-6 ára)
Laugardagur 19. júní
kl. 17:00
Kjarvalsstaðir
Hafliði Hallgrimsson:
Fimm stykki fyrir píanó
(Halldör Haraldsson, píanó)
Guðmundur Hafsteinsson:
Brunnu beggja kinna björt Ijós
(Nora Kornblueh, selló, Óskar Ingólfsson, klarinett, Snorri S.
Birgisson, píanó)
Sunnudagur 20. júní
kl. 17:00
Laugardalshöll
Tónleikar
Sinfóníuhljómsveit íslands
ásamt Söngsveitinni Fflharmóniu.
Stjórnandi Gilbert Levine
Einsöngvari Boris Christoff, bassi
kl.20.30
Léikfélag Reykjavíkur
Önnur sýning á nýju leikriti eftirKjartan Ragnarsson
Sunnudagur 20. júní.
kl. 14:00
Kjarvalsstaðir
Þorkell Sigurbjörnsson:
1) Niu lög við Ijóð eftir Jón úr Vör.
(Ólöf K. Harðardóttir, söngur Þorkell Sigurbjörnsson píanó)
2) Petits Plaisirs (smáglens) (Rut Ingólfsdóttir, fiðla Unnur Maria
Ingólfsdóttir, fiðla Inga Rós Ingólfsdóttir selló, Hörður Áskelsson,
sembal)
Ath. breyttan tónleikatima.
Sunnudagur 20. júní
kl. 10:00
Gönguferð á vegum Arkitektafélagsins.
Gangan hefst við Gróðrastöðina Alaska.
Mánudagur 21. júní
kl. 18:00
Norræna húsið
Föndurvinnustofa
„Að mála - Börn og listamenn”
Jens Mattiasson frá Svíþjóð
Klúbbur Listahátiðar i
i Fólagsstofnun stúdenta
við Hringbraut
19. júní Karl Sighvatsson og Soyabaunabandið.
20. júní Kvartett Kristjáns Magnússonar.
Matur frá kl. 20.30.
Opið frá kl. 18:00-01:00 alla daga nema laugardaga og sunnudaga
frákl. 18:00-03:00.
Matur framreiddur frá kl. 20.30.
Miðasala í Gimli við Lækjargötu.
Opin alla daga frá kl. 14-19.30.
Sími Listahátíðar: 2 90 55.