Tíminn - 11.07.1982, Blaðsíða 9

SUNNUDAGUR 11. JÚLÍ 1982.
9
SiiilU.il.
menn og málefni
Meginmalið nu er að
tryggja atvinnuöryggi
Vinnumálasambandið
tryggði vinnufrið
Pvi var fagnað, þegar samkomulag
náðist milli Vinnumálasambands sam-
vinnufélaganna og Vinnuveitendasam-
bands íslands annars vegar og Alþýðu-
•sambands íslands hins vegar um nýja
kjarasamninga, sem munu gilda í
rúmlega ár.
Petta samkomulag ætti að tryggja
vinnufrið i landinu, því að vænta má
þess, að önnur launþegafélög, sem
eiga ósamið, taki mið af þvi og fari
ekki að efna til verkfalla til að knýja
fram meiri kröfur.
Pað þarf ekki að lýsa þvi, hversu
vinufriðurinn er mikilsverður fyrir allt
atvinnulif í landinu. Pess vegna fylltust
menn óhug, þegar samningar virtust
ætla að stranda á þeirri kröfu
Vinnuveitendasambands íslands, að
áhrif aflabrests yrðu tekin inn i
kaupgreiðsluvísitöluna. Pessi krafa
var ekki eðlileg og hefði verið
hörmulegt, ef hún hefði leitt til
stórverkfalla.
Vinnumálasamband samvinnufélag-
staðar i heiminum. íslendingar hafa
því verið lausir við það margvislega
böl, sem atvinnuleysi fylgir. Reynsla
annarra sýnir að frá þessu markmiði
má ekki hopa.
Menn mega ekki leyna sig því, að
það verður vandasamara að tryggja
næga atvinnu í náinni framtið en að
undanfömu, sökum stórrýrnandi þjóð-
artekna. Petta er einnig enn erfiðara
en ella sökum hinnar miklu verðbólgu.
Efnahagsaðgerðimar, sem nú þarf
að ráðast í, verður að miða við það,
að atvinnuöryggið sé tryggt, verðbólg-
unni sé haldið i skefjum og að varinn
verði eftir megni kaupmáttur þeirra,
sem verst em settir. Verði þessi
sjónarmið öll höfð i huga, ætti
þjóðinni að reynast auðvelt að sigrast
á þeim erfiðleikum, sem nú er fengizt
við og sumir verða vonandi ekki nema
til bráðabirgða.
Ráðstafanir vegna
aflabrests
Pað er skiljanleg afstaða vinnuveit-
enda, að þeir vilja ekki taka einir á sig
gæta verður þess, að þær auki ekki
verðbólguna, eins og gert var í
sambandi við Vestmannaeyjagosið.
Stærð fískiskipaflotans
Síðan loðnuveiðamar bmgðust og
þorskveiðamar til viðbótar, hafa risið
upp ýmsir þeir, sem telja sig mikla
spekinga, barið sér á brjóst og sagt: Er
það ekki rétt, sem við sögðum? Er
ekki búið að stækka fiskiflotann alltof
mikið? Atti ekki að fara að okkar
ráðum og stöðva alla stækkun fiskiflot-
ans i ársbyrjun 1979, þegar Steingrim-
ur Hermannsson varð sjávarútvegsráð-
herra?
Raunar spáðu umræddir spekingar
því ekki þá, að loðnuveiðarnar myndu
alveg bregðast og þorskveiðamar að
vemlegu leyti, þótt þeir þykist nú hafa
séð það fyrir. Pað er ekki óalgengt, að
menn hæli sér á slíkan hátt, en
stórmannlegt er það ekki.
Hið refta er, að þótt fiskiflotinn hafi
nokkuð stækkað i tið Steingrims
Hermannssonar, hefur verið reynt að
Áhrífín af hruni
loðnuveiðanna
Þeir, sem tala um nauðsyn þess að
minnka fiskiskipastólinn stórlega,
gera sér yfirleitt ekki grein fýrir því,
að það er ekki nóg að ákveða
hámarksstærð hans. Pað verður jafn-
framt að skipta honum réttilega milli
útgerðarstaða og landshluta og tryggja
þannig sem eðlilegust atvinnuskilyrði
í landinu öllu. Hér þurfa að koma til
víðtækari höft, ef þetta á að gerast
réttlátlega, en menn gera sér yfirleitt
grein fyrir.
Þrátt fyrir nokkra aukningu flotans
siðustu árin, var að komast á nokkurn
veginn eðlilegt ástand, þegar loðnu-
veiðamar bmgðust. Lýsing Árna
Benediktssonar á forsiðu Dagblaðsins
& Vísis 23. f.m. er hárrétt.
„Fiskveiðiflotinn er of stór, þó ekki
muni það mjög miklu. Hann var að
komast í jafnvægi, þegar loðnan brást
og loðnuveiðiskipunum var breytt i
þorskveiðar. Þorskveiðiflotinn stækk-
aði á einu bretti um 25%.“
Hrun loðnuveiðanna hefur þannig
Vegna þessarar reynslu er það næsta
erfitt að ákveða hver stærð fiskiflotans
á að vera. Sé miðað við gott aflaár,
getur verið hægt að komast af með
tiltöiulega lítinn flota. Þegar aflabrest-
ur verður, þarf fiotinn að vera
verulega stærri, ef æskilegur heildar-
afli á að nást.
Með þessu er ekki verið að halda
því fram, að ekki eigi að halda
fiskiflotanum í hóflegri stærð. Sjálf-
sagt er að setja eitthvert hámark, en
það má ekki miðast við jafnan afla yfir
allt árið eins og sumir telja að hægt sé
að gera, heldur verði að taka tillit til
að aflagöngur haga sér misjafnlega og
að ekki er hægt að gripa gæsina, nema
þegar hún gefst.
Samningurinn
við Sovétríkin
Morgunblaðið hefur haldið uppi
taumlausum áróðri gegn hinum nýja
viðskiptasamningi við Sovétrikin,
enda þótt ekki felist i honum neinar
nýjar skuldbindingar. Hér er á ferðum
alvarleg stefnubreyting, eins og kom
■ Vinnumálasamband samvinnufélaganna átti góðan þátt i þvi að samkomulag náðist og verkföllum var aflýst. Hér má sjá forsvarsmenn þess t.f.v. Júlíus Valdimarsson, framkvxmdastjóra og Hallgrim
Sigurðsson, formann, ræða við Bjöm , Þórhallsson, varaforseta ASÍ og Asmund Stefánsson, forseta ASI.
anna taldi, að þessi krafa ætti ekki að
standa í vegi samkomulags og hélt því
viðræðum áfram við Alþýðusamband-
ið. Samkomulag náðist í höfuðdrátt-
um milli þesara aðila og góðu heilli
féllst Vinnuveitendasambandið á það
og lagði sérkröfu sína um aflabrestinn
til hliðar. Þannig átti Vinnumálasam-
band samvinnufélaganna góðan þátt í
þvi, að samkomulag náðist og verkföll-
um var afstýrt.
Atvinnuöryggið í hættu
Sá skuggi hvílir yfir þessu samkomu-
lagi, að minnkandi þjóðartekjur gera
það ekki raunhæft, þótt samið sé um
mjög hóflega kauphækkun. Þetta er
óbeint viðurkennt af fulltrúum laun-
þega, eins og sést á þvi, að
samkomulagið felur í sér eftirgjöf á
kaupbótum 1. sept. næstkomandi. Slik
viðurkenning hefur ekki fengizt áður.
Það mun skapa stjómarvöldum
nokkru betri stöðu til undirbúnings
efnahagsaðgerðum, að hægt er að
miða við fastan grundvöll kjarasamn-
inga, en meðan þeir voru ógerðir, var
allt i óvissu. Ljóst er af nýju
samningunum og annarri vitneskju,
sem áður var fyrir hendi, að atvinnu-
vegirnir þola ekki þær byrðar, sem nú
hvíla á þeim, og því verður að gera
allviðtækar efnahagsráðstafanir til að
tryggja atvinnuöryggið. Það er ekki
síður hagsmunamál launafólks en
atvinnurekenda.
Það hefur verið markmið íslenzkra
stjórnvalda að tryggja næga atvinnu
meðan atvinnuleysi ríkti viðast annars
það tjón, sem hljótast kann af
aflabresti. Hitt er heldur ekki eðlilegt,
að þeirri tekjurýmun þjóðarbúsins,
sem hlýzt af aflabrestinum, verði
aðallega velt yfir á launþega.
Þegar slíka erfiðleika af náttúm-
völdum ber að höndum, verður þjóðin
öll að axla byrðamar og skipting þeirra
á einstaklingana að fara eftir efnum og
ástæðum að svo miklu leyti sem hægt
er.
Það er því meira verkefni þings og
ríkisstjómar að fást við slik vandamál
en aðila vinnumarkaðarins, þótt sjálf-
sagt sé, að þeir séu hafðir með i ráðum
og hjálpi til að greiða fyrir, að óvænt
áföll af náttúruvöldum, eins og
aflabrestur, verði ekki til þess að
stöðva atvinnureksturinn.
í þessu sambandi er ekki fjarri lagi
að hafa i huga hvemig vinstri stjórn
aflaði fjár vegna mikils áfalls af
náttúmvöldum. Hér er átt við Vest-
mannaeyjagosið. í fullu samráði við
stjómarandstöðuna var þá lagður
sérstakur skattur á eyðsluna og
borguðu þannig mest þeir sem mest
eyddu.
Með þessum hætti tókst að mestu
leyti að bæta tjón þeirra, sem fyrir
áfallinu höfðu orðið og reisa Vest-
mannaeyjar við að nýju.
Þess var gætt, að þetta yrði ekki til
að hleypa auknu fjöri i verðbólguna.
Álögur þær, sem vom lagðar á vegna
Vestmannaeyjagossins, komu ekki inn
í kaupbótavisitöluna.
Aðrar leiðir en sérstök tekjuöflun
geta komið til greina i sambandi við
ráðstafanir vegna aflabrestsins, en
halda vexti hans innan hóflegra
marka. Þær beiðnir um fiskiskip, sem
hefur verið hafnað, skipta orðið
mörgum tugum. Af ýmsum ástæðum
var ekki hægt að standa gegn þeim
öllum, m.a. vegna þess að fyrir lágu
fýrirheit frá fyrirrennumm Steingríms.
Veigamesta ástæðan hefur þó verið
sú, að þess hafði ekki verið gætt
nægilega við uppbyggingu flotans, að
hún skiptist með eðlilegum hætti miili
útgerðarstaða og landshluta. Sumir
útgerðarstaðir og landshlutar höfðu
orðið fyrri til en aðrir. Meðal
útgerðarstaða, sem höfðu dregizt
vemlega aftur úr, má nefna útgerðar-
staðina á Suðumesjum og Vestmanna-
eyjar. Sama gilti um nokkra útgerðar-
staði annars staðar.
Undir slíkum kringumstæðum var
um það að ræða að láta -koma til
samdráttar og atvinnuleysis á þessum
stöðum, láta fólkið flytjast þaðan og
reyna að skapa því atvinnuskilyrði og
húsnæði á öðmm stöðum. Slíkir
tilflutningar hefðu vissulega orðið
dýrir og dýrari i reynd en að skapa
eðlilegri útgerð framtíð í viðkomandi
byggðalögum.
haft þær afleiðingar, að flotinn er of
stór miðað við það ástand, sem nú er.
Því verður að treysta, að ekki frekar
nú en fyrr verði aflabresturinn varan-
legur. Það gæti átt eftir að hefna sín
illa, ef farið væri að ráðum þeirra, sem
vilja miða stærð fiskiskipaflotans við
það óvenjulega ástand, sem nú er á
fiskimiðunum.
Afli á skip
í umræðum um afkomu togaranna
hefur nokkuð borið á þeirri kenningu,
að hún kynni að vera eitthvað skárri,
ef þeir væm færri. Þá hefði meira átt
að aflast á hvern togara. Sumir þeirra,
sem vitrastir þykjast, meta þetta á
10-15 af hundraði.
Að sjálfsögðu em allir slikir útreikn-
ingar meira eða minna útí bláinn.
Margra alda reynsla sýnir, að þegar
aflabrest ber að höndum, eykst aflinn
ekki að ráði á skip, þótt eitthvað dragi
úr sókninni. Grásleppuveiðamar nú
em lítið dæmi um þetta. Bátum, sem
stunda veiðamar, hefur fækkað en
samt er aflinn nú mun minni á bát en
í fyrra.
fram i viðtali við Halldór Ásgrimsson
hér i blaðinu. Halldór Ásgrimsson
sagði:
„Ég held, að allir islendingar geti
verið sammála um það, að við eigum
að skapa okkar atvinnufyrirtækjum og
framleiðslu eins góð skilyrði gagnvart
erlendum þjóðum og frekast er unnt.
Það er okkur mikilvægt að selja okkar
fisk, ull og aðrar útflutningsvörur og
að við búum við sem hagstæðust
skilyrði á crlendum mörkuðum. í
sambandi við svona samning verða
menn að varast að dæma um það,
hvort þeim líkar betur eða verr við það
stjómarfyrirkomulag, sem rikir hjá
viðskiptaþjóðum okkar. Við samn-
ingsgerð verðum við að treysta þeim,
sem bezt þekkja til mála, og fara að
þeirra ráðum.
Ég tel, að það hafi verið fullt
samkomulag um það meðal íslenzkra
stjómmálamanna að viðhalda þessum
viðskiptum og því sambandi, sem við
höfum átt við Sovétrikin undangengna
áratugi. Það voru menn eins og Bjami
Benediktsson og fleiri af forystumönn-
um Sjálfstæðisflokksins, sem stuðluðu
að þessum viðskiptum og skildu þessa
hluti. Ég fæ ekki betur séð en að
núverandi forysta Sjálfstæðisflokksins
sé á vissan hátt að breyta um stefnu og
vilji gera áratuga samskipti okkar við
Sovétrikin tortryggileg og blanda þeim
saman við stjómmálaágreining, sem
hlýtur að vera á milli lýðræðisríkis eins
og íslands og kommúnistaríkis eins og
Rússlands. Menn hafa verið sammála
um að gera það ekki og halda í horfinu
i sambandi við viðskiptamál.“
Þórarinn Þórarinsson,
ritstjóri, skrifar