Tíminn - 11.07.1982, Blaðsíða 15

14
SUNNUDAGUR 11. JÚLÍ 1982.
■ „Við vissum að við myndum mæta
erfiðleikum, en að þeir yrðu svona
alvarlegir...það gátum við ekki ímyndað
okkur. Við reyndum að gera ráð fyrir
því ótrúlegasta, en ímyndunarafl okkar
var ekki nógu frjótt. Við höfum gengið
hér á mjórri sillu milli tveggja hyldýpa.
Við höfum ekki enn fallið niður, en nú
munar það mjög litlu. Fólk hefur týnt
lífinu. Ef ég tryði á djöfulinn þá myndi
ég segja, að djöfullinn væri einmitt
héma. En ég á ekkert val, ég verð að
vinna þetta verk. Ég verð að lifa lífinu,
eða ljúka lifinu, við framkvæmd þessa
verkefnis".
Sá sem talar er hinn óvenjulegi þýski
kvikmyndagerðarmaður Werner Herz-
og, i viðtali, sem tekið var á síðasta ári
í frumskógarbúðum hans þar sem fljótin
tvö Rio Urubamba og Rio Camisea i
Ucayali i suðurhluta Perú falla saman.
Þá var ekki enn útséð, eftir fjögurra ára
þrotlaust starf og að þvi er virtist
endalaus vandamál, hvort honum tækist
að ljúka því verkefni sem hann talar hér
um - kvikmyndinni Fitzcarraldo. En það
tókst, og kvikmyndin var sýnd á
kvikmyndahátíðinni í Cannes i maímán-
uði. Jafnframt var sýnd þar stórmerk
heimildarkvikmynd, sem Les Bland
hefur gert um töku þessarar kvikmynd-
ar. Sumir, sem skrifað hafa um hátíðina
i Cannes, segja að heimildarmyndin sé
jafnvel enn betri en Fitzcarraldo, sem
dugði þó til að afla leikstjóranum,
Herzog, viðurkenningu Cannes-hátíðar-
innar sem besti leikstjóri ársins.
Saga þessarar kvikmyndagerðar er
svo óvenjuleg, að ástæða er til að rekja
hana nánar. I þessari frásögn er einkum
byggt á upplýsingum úr erlendum
timaritum, svo sem American Film,
Film Comment, Sight and Sound og
fleirum.
Vanur erfídleikum
Það má auðvitað segja að Werner
Herzog, sem sumir hafa kallað Nietzs-
che þýskrar kvikmyndagerðar, sé vanur
Kinski kvaðst þá myndi hætta leik i
myndinni. Herzog svaraði með því að
draga upp byssu. „Áður en þú kemst að
bugðunni þarna á fljótinu", sagði hann
við Kinski, „verða átta byssukúlur
komnar i ha'usinn á þér, en sú síðasta er
fyrir mig“. Kinski lét af mótmælum
sinum við svo búið.
En til eru vandræði og vandræði, og
öllu má ofgera.
Byggt á raunverulegri
persónu
Fitzcarraldo er lauslega byggð á
sannri sögu. Brian Sweeny Fitzgerald
hét , maðurinn, en var kallaður
Fitzcarraldo, irskur að uppruna, ævin-
týramaður, sem enn lifir í þjóðsögum
meðal indiána í Perú fyrir mannvonsku
og skepnuskap gagnvart indiánum.
Herzog kveðst hafa heyrt fyrst um
þennan mann árið 1972 þegar hann var
að ljúka Aguirre. „Joe Koechlin, sem
var einn þeirra sem hjálpaði mér
fjárhagslega við gerð Aguirre, kom i
heimsókn til mín i Munchen og lagði til
að ég færi aftir til Perú til að gera aðra
kvikmynd. Sagan um Fitzcarraldo sem
slik vakti engan áhuga hjá mér, en það
var þó eitt atriði sem hreif mig; þessi
maður flutti skip frá Ucayli fljótinu yfir
á Madre-de-Dios fljótið. Hann lét búta
skipið í sundur i þrjá hluta og fékk
indiánana til að koma því þannig yfir
fjallið, sem var á milli fljótanna. Það tók
sjö eða átta mánuði. Frá þessum
útgangspunkti bjó ég til söguna um
mann, sem vill færa óperúlistina inn i
frumskóginn; hann vill gera hvað sem er
til þess að fá Caruso til að syngja í
Iquitos..."
Farið af stað árið 1977
Það var þó ekki fyrr en árið 1977 sem
Herzog hélt til Perú til þess að leita að
heppilegum stað til þess að gera þessa
kvikmynd. Honum hafði þá tekist að
ganga frá fjárhagslegum stuðningi og fá
■ Claudia Cardinaie var eini aðal-
leikarinn sem hélt hlutverki sinu í
Fltzcarraldo frá upphafi til enda. Hún
leikur pútnahúsmaddömu, sem jafn-
framt er ástmey Fitzcarraldos og lánar
honum peninga í óperuævintýrið.
Oates verið ráðinn i staðinn. Mick
Jagger var reiðubúinn og sömuleiðis
italska leikkonan Claudia Cardinale. En
nokkrum mánuðum áður en upptökur
áttu að hefjast byrjaði ballið fyrir alvöru.
Deilur við indíánana
Meðferð hvítra manna á indíánum í
Suður-Ameríku er einn af mörgum
slæmum blettum á samvisku mannkyns-
ins. Ein afleiðing þess er andúð indíána
á hvitum mönnum og mikið vantraust í
þeirra garð.
■ Klaus Kinski i hlutverki hins
brjálæðislega Fitzcarraldos.
framt myndu indíánar ekki taka að sér
statistahlutverk, sem auðvitað var gert
ráð fyrir. Það bætti ekki úr skák, að
myndin fjallaði um mann, sem indíán-
arnir töldu sig hafa ríka ástæðu til að
hata.
Þótt Herzog legði mikla áherslu á að
hann yrði aðeins um stuttan tima í
þorpinu, svo þeir þyrftu ekki að óttast
að hann ætlaði að leggja undir sig land
þeirra, þá var tortryggnin í hans garð
engu minni. Margar ósamhljóða lýs-
ingar hafa borist af þvi, hvað gerist svo
í raun og veru; i sumum frásögnunum
er Herzog og flestir starfsmenn hans
voru utan bækistöðva sinna, voru þær
við að leika aðalhlutverkið í myndinni.
Herzog var i öngum sínum: „Ef ég verð
ekki kominn með aðalleikara í janúar
(1981)“, sagði hann. „þá frem ég
sjálfsmorð“.
Flestir sem til heyrðu, voru reiðubúnir
að trúa honum.
í janúar 1981, tveimur mánuðum
síðar en áætlað var, hófst myndatakan
svo loksins. Þá hafði Jason Robards
tekið við af Oates og var þannig þriðji
leikarinn, sem vahnn var i þetta
hlutverk. Mick Jagger var i aukahlut-
verki sínu og Claudia Cardinale enn í
helsta kvenhlutverki myndarinnar.
Sex vikum síðar, þegar lokið var við
töku um fjörtíu hundraðshluta myndar-
innar, veiktist Robards og varð að flytja
hann til Connecticut, þar sem hann á
heima, til lækninga. Þaðan sendi hann
svo skilaboð um, að læknar hans
bönnuðu honum gjörsamlega að hverfa
aftur inn i frumskóginn í Perú. Herzog
var því enn á ný án aðalleikara, og allt
það, sem tekið hafði verið með
Robards, var ónothæft i myndina.
Og strax á eftir kom nýtt áfall. Mick
Jagger varð að hætta þátttöku í
myndinni. Vegna þess hversu mjög
myndatakan hafði dregist frá því sem
upphaflega var áætlað átti hann engra
annarra kosta völ. Hann var nefninlega
skuldbundinn til þess að standa að nýrri
hljómplötu og hljómleikaferðalagi Roll-
ing Stones i Bandaríkjunum, og varð að
hverfa til undirbúnings þeirra verkefna.
„Þetta var það versta, sem fyrir okkur
gat komið“, segir Herzog. „Mick var
mjög góður, ótrúlega góður“. Hann var
líka gott sölunafn. Fyrst Mick Jagger var
ekki lengur í myndinni þótti ljóst, að
hún myndi höfða til mun færri áhorf-
enda.
Efyrjað á ný
En Herzog var ekki á því að hætta.
Það var engan hægt að fá í staðinn fyrir
Mick Jagger - það er bara einn Jagger!
- og þess vegna var hlutverk hans fellt
vandræðum og hafi kannski engan
áhuga á að takast á við verkefni, sem
eru fyrirhafnarlítil. Hann hafði úr litlu
að spila þegar hann hóf kvikmyndagerð.
Hann vann þannig sem járnsmiður i tvö
ár, alltaf á næturvakt, til þess að afla sér
peninga til að gera fyrstu kvikmyndir
sínar; þrjár stuttar myndir. Og hann stal
myndavélinni frá sjónvarpsmönnum!
Við gerð ýmissa mynda sinna hefur
hann viljandi tekið mikla áhættu.
Heimildarkvikmyndin La Soufriere
(1976) var tekin í hlíðum gjósandi
eldfjalls, sem sumir visindamenn töldu
að kynni þá og þegar að springa i loft
upp. Þegar einn leikaranna meiddi sig
við töku kvikmyndarinnar Jafnvel dverg
ar byijuðu smáir (1969) lofaði Herzog
að faðma að sér kaktus þegar tækist að
ljúka myndinni; hann er enn með
kaktusnálar { likamanum eftir það
ævintýri.
Herzog hafði líka áður lent í
margvislegum erfiðleikum einmitt í
Perú, þar sem hann gerði kvikmyndina
Aguirre, reiði guðs (1972). í þeirri
kvikmynd fór Klaus Kinski með aðal-
hlutverkið; spænskan sextándualdar
stríðsmann með mikilmennskubrjálæði
sem varð að lúta i lægra haldi i frum-
skógi Perú. Dæmi um þau vandamál var
sá atburður, þegar fleki, sem Herzog var
á, lenti í hringiðu á fljótinu og var þar i
fimm daga! Þar lenti þeim Kinski og
Herzog reyndar illilega saman þegar
Kinski heimtaði að hljóðupptökumaður
nokkur yrði rekinn en Herzog neitaði.
þekkta leikara í aðalhlutverkin, en þetta
tvennt fór að miklu leyti saman. Jack
Nicholson hafði látið í ljósi áhuga á að
leika aðalhlutverkið, Fitzcarraldo, og
Mick Jagger, sá þekkti poppari í Rolling
Stones, var reiðubúinn að leika veiga-
mikið aukahlutverk. Með þessi tvö nöfn
var fjármagnsútvegunin ekkert vanda-
mál. Herzog skellti þvi sparifé sinu öllu
i frumbúning; hann keypti hús í Iquitos,
sem er hafnarbær skammt frá vatna-
svæði Amasonfljótsins, og setti þar upp
miðstöð fyrirtækisins, sem gera átti
myndina: Wildlife Films Peru.
Hann skoðaði vandlega kort og
gervihnattamyndir og fann brátt æski-
legasta staðinn fyrir myndatökuna:
þorpið Waiwam, sem er á milli tveggja
fljóta, Alto Maranon og Cenepa. Þar
búa Aguaruna indiánamir og hafa gert
um aldir. Meðal þeirra lifir sagan um
Fitzcarraldo, sem er hataður fyrir að
hafa slátrað mörgum forfeðra þeirra um
aldamótin siðustu. Herzog lét reisa
bækistöðvar fyrir leikara og kvikmynda-
gerðarfólk sitt á þessum stað í fnims-
kóginum. Hann keypti jafnframt og lét
gera upp tvö gufuskip, sem skipta miklu
máli i myndinni.
Hann bauð jafnframt Les Bland að
gera heimildarmynd um gerð Fitzcarr-
aldo. Sú ákvörðun leiddi til einnar
sérstæðustu heimildarmyndar, sem tek-
in hefur verið um kvikmyndagerð.
Öllum undirbúningi var lokið um mitt
ár 1979. Nicholson hafði að vísu hætt við
að leika aðalhlutverkið, og Wanen
■ Mick Jagger í hlutverki sinu, sem
síðan varð að fella niður. En hann sést
í heimildarmyndinni.
Þetta á ekki siður við Aguaruna
indíánana en aðra þjóðflokka, og
Herzog fékk nú að kenna á þessu. Þegar
kvikmyndafyrirtækið kom með allt sitt
hafurtask til Waiwam, með leyfi frá
stjómvöldum í höfuðborg Perú, mót-
mæltu indiánar harðlega. Þeir kváðu
kvikmyndagerðarmennina vera á sínu
landi i algjöm leyfisleysi, og neituðu að
eiga nokkra aðild að myndinni. Jafn-
umkringdar af vopnuðum indiánum,
sem skipuðu öllum þar að hverfa á
braut. Þegar bækistöðvamar vom mann-
lausar brenndu Aguamnaindíánarnir
þær til gmnna. Herzog og félagar flúðu
niðureftir fljótinu með hvitan fána á
lofti.
Átök þessi komust í fjölmiðla á
vesturlöndum og af varð hatrömm deila,
þar sem Herzog fékk oft illa útreið.
Hann var sakaður um að hafa ætlað að
níðast á indiánunum og annað i þeim
dúr, og er enn mjög sár yfir þessum
blaðaskrifum, einkum þó i þýskum
blöðum.
Önnur tilraun veturinn
1980/1981
Herzog hélt aftur heim til Vestur-
Þýskalands. En hann var jafnákveðinn
og áður í því að gera kvikmyndina. Nýr
staður fyrir myndatökuna var ákveðinn
á mótum Rio Camisea og Rio Umb-
amba um fimm hundrað kílómetrum
sunnar, þar sem Machiguenga indíán-
amir búa. Til þess að koma í veg fyrir
árekstra samdi Herzog fyrirfram við
indiánana um kvikmyndatökuna, og
síðan vom gufuskipin tvö send upp
fljótið.
En fjómm vikum áður en mynda-
takan átti að hefjast öðm sinni ákvað
Warren Oates að hann hefði engan
áhuga á að dvelja við myndatöku í
fmmskóginum i nokkra mánuði og hætti
niður úr handritinu. Herzog lét Les
Blank fá þá filmu, sem þegar hafði verið
tekið á með Robards og Jagger, og em
kaflar úr þeim upptökum i heimildar-
kvikmyndinni. Siðan fór hann að leita
að nýjum leikara í aðalhlutverkið, þeim
fjórða í' röðinni. Hann leitaði til
fjandvinar síns Klaus Kinski. Og í apríl
1981 hófst kvikmyndatakan í Fitzc-
arraldo enn einu sinni. Henni lauk, eftir
margvíslega erfiðleika, í nóvember 19811
- fjóram ámm eftir að Herzog kom til
Perú til þess að undirbúa töku myndar-
innar.
Gufuskip dregið yfir fjallið
Fitzcarraldo snýst öðm fremur um
það atriði, sem strax í upphafi vakti
mikla athygli Herzogs - flutning skips
yfir fjallið, sem liggur á milli tveggja
fljóta. Hinn eiginlegi Fitzcarraldo lét
búta skip sitt í sundur og flytja það
þannig, en i kvikmyndinni er skipið
dregið i heilu lagi.
í sjálfu sér hefði verið mjög auðvelt
að setja það atriði myndarinnar á svið í
upptökusal, en Heizog mátti ekki heyra
á slikt minnst. Skipið hans skyldi dregið
upp hlíðina hvað sem tautaði og raulaði.
Blaðamaður, sem aðstoðaði Les
Bland við gerð heimildarkvikmyndar-
innar á meðan á siðustu myndatökunum
stóð i fyrra, hefur lýst nokkuð aðstæðum
sem þar ríktu. Gefum honum orðið:
„Úrhelhsrigningar, þær mestu í tutt-
SUNNUDAGUR 11. JULI 1982.

'

-
Diegues, sem leikstýrði „Bye, Bye
Brasir, þekktri kvikmynd, varð svo
mikið um að sjá það sem hann taldi
óskammfeilni, stolt og hirðuleysi um
mannlegar þjáningar i yfirlýsingum
Heizog, að hann varð veikur og þurfti
að yfirgefa sýningarsalinn! Kcvin
Thomas, gagnrýnandi við Los Angeles
Times, vitnaði i samanburð, sem einn
áhorfendanna hafði gert á Herzog og
Hitler og Göbbels og sagði: „Kvikmynd
Blanks sýnir okkur mann, sem er
gjörsamlega laus við kímnigáfu og hellir
út úr sér yfirborðskenndri, brjálæðis-
legri rómantík“.
Þegar Herzog frétti af þessum látum
óskaði hann eindregið eftir þvi að ekkert
yrði sýnt frekar fyrr en hann hefði séð
myndina. Og þegar hann sá viðtölin
vom þar einstaka atriði, sem hann var
ekki alveg sáttur við - en Blank fékk
samt sem áður að taka endanlega
ákvörðun um hvað yrði notað.
Þegar myndin var svo sýnd fullgerð þá
vom viðtökur nokkuð á aðra leið. Alhr
vom mjög hrifnir af myndinni og Herzog
fékk ekki eins slæma dóma. „Það er
vegna þess, að i stað þess að sjá bara
Herzog verða brjálaðan, þá sjá menn nú
hvað það er, sem gerði hann brjálaðan,
lika“, sagði Bland. Jafnvel Kevin
Thomas, sem áður er nefndur, skrifaði:
„Herzog virðist ekki hér vera alveg sami
brjálæðingurinn og í fyrri útgáfunni. Það
er erfitt að benda á opinskáari svipmynd
af kvikmyndagerðarmanni og kvik-
myndagerð en þessa mynd“.
Herzog var einnig mjög ánægður með
endanlegu útgáfu heimildarmyndar-
innar. Þegar hann hafði séð hana
faðmaði hann Blank að sér og kyssti
hann á báðar kinnar: „Þú ættir ekki að
hreyfa meira við þessari mynd“, sagði
hann. „Hún er hreinlega einstök. Hún
er ekki einu sinni vandræðaleg, sem er
stórmerkilegt þar sem kvikmyndagerð-
armenn virðast yfirleitt alltaf heimskir
þegar þú sérð myndir um þá. Það er
vegna þess að kvikmyndagerð er
sjónhverfing. Kokkur er aldrei heimsku-
legur í kvikmynd, aðeins kvikmynda-
gerðarmenn.“
Brjálæðis-
legur
draumur
verður að
veruleika
Brian Sweeney Fitzgerald, öðru nafni Fitzcarraldo, (Klaus Kinski), virðir fyrir sér hvemig sldpið er dregið haegt og bítandi npp fjallshhðina.
ugu og fimm ár, hafa tafið mjög fyrir
myndatökunni. Tvær litlar flugvélar,
þéttsetnar indíánum, hröpuðu i flugtaki
á flugbraut i fmmskóginum. Margir
meiddust alvarlega. í bækistöð handan
fljótsins létust fimm indiánar ýmist úr
sjúkdómum eða drukknuðu, og rúm-
lega þrjú hundmð innfæddir biða
þar óþolinmóðir eftir að komast heim til
sin; flestir þeirra höfðu aðeins ráðið sig
i þrjá mánuði, en endalausar tafir hafa
haldið þeim hér i sömu martröðinni og
ásótt hefur Herzog. Sumir hafa verið hér
i sex mánuði. Annað gufuskipið varð
stjómlaust á flúðunum, og hefur nú
strandað á sandrifi og verður ónothæft
þar til regntíminn gengur i garð á næsta
ári. Óvinveittir indiánar sátu fyrir
indiánapari af Machiguenga ættbálkn-
um á einskismannslandi ofan við fljótið
og skutu þau með örvum.
Og nú, þegar Herzog og samstarfs-
menn hans verða eftir aðeins fáeina daga
að fara til Iquitos til þess að mynda atriði
með Claudiu Cardinale, neitar skipið,
kjaminn i dæmisögu Herzog, að
hreyfast upp hlíðina. D-8 Caterpillar
jarðýtunni hefur aðeins tekist að draga
skipið, sem er 320 tonn, hálfvegis upp
úr vatninu. Þegar skipið hóf ferðina upp
bratta hliðina komst það aðeins þrjú fet
áður en jámtengingamar slitnuðu.
Laplace Martins, brasiliski verkfræð-
ingurinn sem stjómar flutningi skipsins,
hefur aUan tímann fullyrt að ekki sé
hægt að koma skipinu upp brattari hlíð
en 20 gráður. En Herzog, sem hefur
aðeins hugann við hvemig þetta lítur út
á mynd, er á öðm máli: „Ef okkur tekst
ekki að hafa það 40 gráður þá ættum við
ekki að vera að þessu, heldur grafa
Panamaskurðinn."
Daginn áður en ég kom á staðinn hætti
Martin, þar sem hann óttaðist að fólk
kynni að láta lífið við frekari tilraunir.
Fraqikvæmdastjórinn, Walter Saxer,
ákveðinn, skynsamur maður, en án
tæknilegrar reynslu, hefur tekið verkið
að sér. Skurðurinn sem skipið á að fara
eftir upp hlíðina er i miðjum fmmskógi,
og ef eitthvað brestur þá er hvergi hægt
að forða sér. Við slíkt óhapp mætti því
búast við dauðaslysi. „Ef jámvírinn
slitnar", sagði Blank, „þá er öllu lokið.
Hlauptu þá i skjól og biddu þess að
indíánamir drepi þig ekki“.
Það eina, sem gengur vel, er
heimUdarkvikmyndin. Blank og Gosling
(myndatökumaður) hafa fengið frábær-
ar hörmungamyndir; dráttarvélar að
sökkva aflvana í risastóram dmllu-
pollum, indiánar að grípa örvar á lofti,
eitursnákar drepnir, Kinski að öskra á
Saxer, gufuskip sem hrekst upp i kletta
á flúðunum og festist síðan á sandrifi.
Og klukkustund á klukkustund ofan af
Herzog, þar sem hann lýsir vonum
sínum og ótta með orðum, sem em jafn
undarleg og skrítin og myndir hans. „Ég
held að hann sé hræddur um að
heimildarmyndin verði það eina, sem
komi út úr þessu öllu“, segir Blank.“
Þetta er aðeins lítið sýnishom, sem
gefur vel til kynna þær sérkennilegu
■ Wemer Herzog fyrir framan gufu-
skipið, sem hér reynir að sigla upp
Qöllshb'ðina.
aðstæður, sem ríktu á staðnum þar sem
myndin var einkum tekin. Svo fór að
lokum, mörgum mánuðum seinna, að
liði sem hafði með sér mun sterkari
vinnuvélar tókst að draga skipið upp á
hæðina. Herzog fékk þvi þá mynd sem
hann vildi og þá vantaði hann aðeins
eitt: vemlega rigningu svo hitt skipið
losnaði af rifinu og hann gæti tekið mynd
af þvi í Iquitos. En náttúmöflin vom
enn ósamvinnuþýð. Mánuð eftir mánuð
neitaði himinninn Herzog um regn. Á
þessu svæði i Perú varð sem sagt lengsti
þurrkakafli, sem skráður hefur verið!
En að lokum gáfu máttarvöldin sig,
rigningin kom, og Herzog gat tekið
siðustu atriði kvikmyndar sinnar.
Deilur um heimildar-
kvikmyndina
Heimildarkvikmynd Blanks er 90
minútna löng og nefnist „The Burden of
Dreams“, eða „Ok draumanna". Gagn-
rýnandi Sunday Times sagði að hún væri
dramatiskari og meira spennandi en
kvikmyndin sjálf.
Heimildarmyndin hafði reyndar vakið
miklar deilur áður en hún var fullgerð.
Les Blank skellti nefninlega saman um
fjömtíu minútum af myndinni, einkum
viðtölum við Herzog í Perú, og sýndi
þennan hluta myndarinnar sem „kvik-
mynd í vinnslu“ á kvikmyndahátíðinni i
Telluride. Allir vom sammála um að
myndin væri besta verk Blanks til þessa,
en þar sem einræður Herzogs vom ekki
sýndar i þvi samhengi, sem er i
endanlegu myndinni, og lítt ritskoð-
aðar, þá gekk hann alveg fram af
áhorfendum fyrir mikilmennskubrjál-
æði og sjálfselsku, sem menn töldu skina
út úr öllum ummælum hans. Carios
Viljinn flytur fjöll
í kvikmynd Herzogs er Fitscarraldo
maður, sem er knúinn áfram af
brjálæðislegri löngun til þess að láta
indiána í Ámazon-fmmskóginum njóta
ítalskrar óperulistar. Hann vill fá
Caruso til að syngja fyrir indiánana. Og
ópemhúsið hans er gufuskipið Molly
Aida, sem þarf að draga upp fjaUshlið
til þess að komast á áfangastað.
Hugsjón þessi er brjálæðisleg, en
Fitscarraldo er svo heltekinn henni að
ekkert annað kemst að. Og vilji hans er
ósveigjanlegur; draumsýn hans skal
verða að vemleika hvað sem það kostar.
Og honum tekst ætlunarverk sitt að
lokum.
En Fitzcarraldo er einnig kvikmynd
um tengsl á milli gjörólíkra þjóða,
manna sem búa við mjög frábmgðna
menningu. Og myndin sýnir, svo vitnað
sé í einn gagnrýnandann, að viljinn
getur Ðutt fjöll og gert kraftaverk.
Það virðist vilji Wemer Herzogs nú
einnig hafa gert.
Elias
Snæland
Jónsson,
skrifar