Tíminn - 11.07.1982, Blaðsíða 10

SUNNUDAGUR U. JÚLÍ 1982.
ALÞJÓÐLEGT ÞJÓBLÍF
■ Hægt og hægt breytist hið
íslenska þjóðlíf og fær meir svip
af því sem gerist annars staðar,
- í öðrum löndum. Þarna er í
rauninni ekki um neinn sérstak-
an svip að ræða, nema hvað það
væri kannske hægt að kalla hann
alþjóðlegan. Á suman hátt er
þetta alveg ágætt og á annan hátt
ekki, því það setur alltaf að
manni nokkurn söknuð þegar
gamlir merkisteinar sem menn
,gátu reitt sig á sem öruggan'
vegvísi hverfa og eitthvað kemur
í staðinn er sérstaklega stílað
upp á það að Ameríkani eða
Frakki sem aldrei hefur áður til
íslands komið geti gengið að
hverjum hlut rétt eins og hann
væri enn heima hjá sér.
Svo er með þessa breytingu að
hún gerist án þess að menn verði
mikið við hana varir. En æ oftar
kemur það fyrir að það sem var
útland í gær mætir þér á götu og
segist vera islenskt og hvaða svar
skyldu menn eiga við þvi nema
lofa að muna það næst. Á
dögunum varð ég fyrir því á
Lækjartorgi að tvær blessaðar
stúlkur um fermingaraldurinn
fóru upp úr þurru að fleygja
poppkorni upp yfir haus á mér
- svona sér og mér til gamans
líklega. Gömlu reykvísku
„prakkararnir“ sem svo hétu,
hefðu kannske gert þetta líka.
En þeir hefðu þá tekið til
fótanna á eftir. En ekki þessar
stúlkur, - þær horfðu á mig
kringlóttum augum, sem voru
eins og bláar lindir og á vörunum
var fagnaðarlaust bros. Þetta
hefði lika gerst i Berlin og San
Fransisco, hugsaði ég. Það er við
svona tækifæri sem yður verður
ljóst að hinn nýi tími er að taka
eitt skref enn fram á við, - og
hvað dugar þá gömul islensk
geðillska og fornemelsi. Hún er
mát. Sviðið utan um þessa
skrýtilegu „episódu" var úti-
markaðurinn, sem hefur þótt
markverðasti árangurinn af-til-
raunum til þess að „hanna“ líf í
miðborginni, - berfættir krakkar
stóðu á bak við borð og seldu
sikkerisnælur og skýluklúta og
epli og notaðar grammófónplöt-
ur voru boðnar til sölu undir
tjaldhimni. - alveg eins og i
Berlin og San Fransisco. Já, og
hvers vegna ekki það? Eitthvað
á móti því?
Þannig breytist hið islenska
þjóðlíf hægt og hægt og sumt er
alveg ágætt, eins og áður sagði.
Bjarni gamli Thorarensen hélt
að hið skelfilega veðurlag á
íslandi mundi varna því að
nýjungar sem hann kallaði sum-
ar „læpuskaps ódyggðir“ bærust
inn í landið og satt að segja er
tíðin hér oft svoleiðis að furðu
má gegna að hann skuli ekki hafa
haft hárrétt fyrir sér. En nýjung-
ar, góðar og slæmar stauta sig
nokkuð greiðlega áfram gegn
slagveðrinu á íslandi, enda er nú
búið að setja undir þær betri
farkosti en „flæða eyki.“
Hver sem út fyrir landsteinana
hefur komið mun kannast við
hve kátlegt það er þegar á að
sýna þeim eitthvað alveg ein-
kennandi fyrir viðkomandi land
eða þjóð. „Hér á matseðlinum
er alveg sérstakur spánskur
réttur.“ - „í þessari dós er
dæmigerður hollenskur bjór.“ -
„Þér megið til með að bragða
ekta þýskt súrkál.“ „Fyrir tíu
franka skoðum við nú belgiska
myllu.“. Ekkert af þessu er
spennandi meir, -spánski réttur-
inn er löngu algengur viða um
lönd, bjórinn er líkur öllum
öðrum bjór, súrkálið veist þú að
kaupa má inni í Glæsibæ, - ef þú
getur étið það, mylluna þekkir
þú út og inn fyrirfram úr
myndablöðum og hún er marg-
víslega útfærð á vörumerkjum.
Á íslandi reynum við nú hvað af
tekur að gera „the skyr“ og „the
lopi“ að einhverju sem gefur
langþreyttum útlendingi þá til-
finningu að enn sé til eitthvað
upprunalegt og ekta í öllu
plastinu of tölvuhraðsuðunni og
við þreytum reiptog við Dani,
Svía og Norðmenn um „viking“
þetta og „viking“ hitt í hótel og
ferðaiðnaði. í ráðstefnusölum á
hótelum kaupa pensjónatar frá
Skáni og Mílanó sér aðgang að
kvöldvöku í Fljótshlíðinni á 19.
öld og reyna að finna laglinu í
rimnaspangóli við Grænlands-
vísur Sigurðar Breiðfjörð. Hægt
og hægt færist hið íslenska
þjóðlif þvi úr raunveruleikanum
upp á leiksvið, - það sem ekki
kemst á safn. Hið alþjóðlega
þjóðlíf tekur við.
í línunum hér að ofan hefur
einkum verið prjónað í kring um
þetta orð, - þjóðlif. En partur af
þjóðlifi er það sem kallað er
menning, - „kúltúr“, svo áfram
sé haldið að barna stilinn með
slettum. Hvernig skyldi íslensk
menning hafa það þegar fram í
sækir í fyrráminnstu alþjóðlegu
þjóðlífi? Það er ekki gott að
segja. En hitt er hérumbil
áreiðanlegt að iðkun hennar
mun færast á hendur fámenn-
ari hópa en verið hefur hér á
landi hingað til. Hún mun þokast
afsíðis á þeirri tíð sem í hönd fer.
í stað hennar kemur alþjóðleg
menning sem mun eiga sér
aðeins veikar rætur í íslenskum
uppruna. Menn munu verða að
láta sér nægja að vita að hún mun
þó lengi eiga sér hóp áhuga-
manna og vina, en það verður
hópur af sérviskutaginu, eins og
þeir sem eru haldnir frimerkja-
söfnunarástríðu eða þess háttar.
Nýtt fólk er að koma fram á
sjónarsviðið, alþjóðlegt fólk,
sem hefur lítinn tima fyrir
afmarkað athafnasvið sjálfs sín.
f huga þess eru Bandaríkin
Reagan forseti England nýjasta
popphljómsveitin, Danmörk
eitthvað sem minnir á Skandi-
navíu og ísland kannske hvíta-
björn. Þessar milljónir klæða sig
á líkan hátt vestan hafs og austan
og það er oft ekki létt að sjá að
einn sé ríkari eða snauðari en
hinn, - flestir virðast alltaf eiga
fyrir hamborgara, eða heitri
pylsu. Eigi einhver það ekki mun
enginn taka eftir því. Þessi tíð er
þegar inni við gafl á íslandi og
færist innar, - hægt og hægt.
En hver segir að þetta verði
eitthvað verri tíð en sú sem hefur
verið? Erfitt er að halda því fram
að umhverfi eftirstriðsáranna
sem við flest höfum lifað hafi
verið einhver sérstök drauma-
veröld. En umbyltingin eftir
stríð mun þó teljast smá á borð
við þessa nýju, - sem eflaust fer
þó hljóðlegar fram. En enginn
mun fyrr vita en öllum gildum
landanna 'hefur verið hrært
saman í eitt líkt og sagan um
rugíing tungumálanna í Babels-
turninum gerist aftur með öflugu
formerki.
En nú er senn nóg kveðið, -
og ekki fjarri lagi að höfundur-
inn hafi hætt sér út á ystu nöf i
hugleiðingum sem spruttu út af
tveimur fermingarstúlkum og
poppkornspoka á sólskinsdegi á
Lækjartorgi.
Atli Magnússon,
blaðamaður, skrifar