Tíminn - 08.08.1982, Blaðsíða 10

Sumarkvöld undir álmunum
■ Sá sem heimsækir Stokkhólm í
fyrsta sinn rekur augun í að fólk er þar
ríkmannlega búið. Svíar eru, að ég held,
mikið tískufólk. Handhæg efnishyggju-
skýring (?) gæti verið sú að fataiðnaður
þeirra er í kreppu, sem leiðir til
lækkandi verðs, niðurgreiðslna, og
áróðurs á móti kóreönskum klæðsker-
um. Eða er það kannski bara af því að
þeir eru ríkir? Einhvern veginn hangir
tískufarganið að minnsta kosti saman
við peninga, - svo mikið er víst.
Jcans og merkisjeans.
Á sínum tíma þegar gallabuxurnar
héldu fyrir alvöru innreið sína í skólana
álitu sumir í einfeldni sinni að dagar
tískudynta væru nú taldir, en ónei: þá
fyrst byrjaði ballið. í Ijós kom að
gallabuxur áttu að vera í ákveðnum lit,
klórþvegnar, með sjö vösum í stað
fimm, með hnévasa, slitnar og hvað það
nú var sem hönnuðum hugkvæmdist.
Gallabuxur voru ekki lengur bara
gallabuxur. í Stokkhólmi urðu tísku-
kröfur þessarar hóflausu denímtíðar svo
miskunnarlausar, að stundum dugðu
buxur ekki nema í fáar vikur áður en
þær voru orðnar blátt áfram hlægilegar
sakir elli og klunnalegs útlits. Bisniss-
kjarni tískufyrirbærisins er þó allra best
afhjúpaður með hugtakinu márkes-
jeans: ef tvennar gallabuxur líta ná-
kvæmlega eins út og eru yfirleitt eins að
því frátöldu að merki heimsþekkts
framleiðanda er á öðrum, þá eru hinar
frægari buxurnar góðar - þá eru
márkesjeans - en hitt er rusl. Frægar
buxur eru réttar skv. þessari rökfræði.
Buxnaframleiðendur sem út frá þessu
teljast merkilegir, narra fólk til að ganga
með ókeypis auglýsingu á gumpinum.
En þeim sem vanur er hinni hollu og
fornu hippamenningu, frónskri og krist-
janískri, þeim sem vanur er sundurgerð-
arleysi námsmannsins, kann að bregða
nokkuð í brún í Stokkhólmi. I’egar
undirritaður kom í Stokkhólmsháskóla
vorið 1977 varð mér á að spyrja: já en
hvar eru nemendurnir? Lengi ímyndaði
ég mér að lög og viðskiftafræði væru
einu kennslugreinarnar í skólanum, og
dró þá ályktun af klæðaburði manna.
Af Boris dyraverði
Skemmtanalífið í Stokkhólmi dregur
nokkuð dám af þessu. Ekki svo að skilja
að pönkið og þess broguðu einkennis-
búninga vanti - öðru nær - heldur er
nokkuð um ströng viðmið varðandi
klæðaburð. Stundum heimta dyraverðir
slifsi, stundum nýjustu tísku og stundum
eitthvað enn annað og eru líklega
mútuþegar vefaravaldsins. Ástandið í
þessum efnum er kannski ekki eins
slæmt og í Reykjavík, um það skal ég
ekki segja, en slæmt er það samt.
Austurvöllur Stokkhólmara nefnist
Kóngstrjágarðurinn, og em þar nokkrir
skemmtistaðir. Fyrir skömmu síðan
ætlaði ég að sýna tveimur gestum
mínum einhvern þeirra, helst hinn
nafntogaða bar Röda rummet. Svíar
hafa sama sið og íslendingar að ganga
ekki rakleitt inn í öldurhús sín, heldur
norpa klæðlitlir og vista í röð fyrir utan
þau fyrst. Er hímt í slíkum röðum svo
tímum skiftir, einkum þegar eitthvað er
að veðri. Þegar okkur bar þarna að var
hinsvegar skollinn á með 26°C og blíðu,
svo það átti að hleypa okkur inn
tafarlaust. En viti menn: Einn förunaut-
urinn, sá okkar sem virðulegastur er óg
best menntaður í guðfræði er stöðvaður
í tröppunum. Aðspurður um hverju
þetta sæti svarar aflraunamaðurinn
sem gætir dyranna að svo sé mál með
vexti að hann skifti aldrei um skoðun
þegar hann sé eitt sinn búnn að varna
manni inngöngu. Sé því tilgangslítið að
ræða málið frekar. Ekki kveðst hann
hinsvegar telja spariföt okkar Ijót svo
neinu nemi, né heldur að við höfum
drukkið óhæfilega. í langdreginni þrætu-
bók við yfirsáta aflraunamanns verð ég
þess eins vísari að þetta sé alveg hárrétt
athugað hjá Boris, - hann sé sannast
sagna stóreinkennilega tregur til allra
skoðanaskifta, og munum við því ekki
komast inn. Þegar ég neyti þrautalend-
ingarinnar og fer að tala utan af
guðfræðinámi og heilögum lífsmáta
kunningjans linast viðmælandi minn
lítilsháttar og bendir okkur á skemmti-
staði hinum megin í garðinum. En það
var nú hálfgerður bjarnargreiði hjá
tamningamanninum.
Sýnir í trjágarði
Þegar gengið er yfir Kóngstrjágarðinn
er útsýn til hafs. í garðinum sjálfum eru
nokkrir álmar sem frægir urðu þegar átti
að fara að saga þá niður fyrir allmörgum
árum, en þá var verið að leggja
neðanjarðarjárnbraut undir. Þessu mót-
mælti almenningur með setuverkfalli á
staðnum, en var þá barinn í hausinn af
lögregluþjónum, svo og hrint úr stað af
óeinkennisklæddum lögregluhestum, en
mennirnir með keðjusagirnar óðu fram
og hófust handa. En allt fór þó vel að
lokum og álmarnir eru þarna enn, kúlan
á höfði almennings hjöðnuð og lestin
brunar undir. (suðurátt sést kóngshöllin
á Gamla bænum og Suðurmálmur.
Vestan þessara eyja er Lögurinn, hinum
megin Eystrasaltið og skerjagarðurinn.
Á Suðurmálmi sést í Katrínukirkjuna,
við sjáum þarna líka Jakobskirkjuna og
Skipshólmann, þar sem söfnin eru. Öllu
þessu romsa ég uppúr mér meðan við
röltum yfir garðinn. Ég veit nú ekki fyrr
en athygli gesta minna beinist frá
landafræði og kirkjuturnum yfir á
skemmtistaðina hinum megin. Notaleg-
ur hrollur fer um okkur þegar við sjáum
biðraðirnar fyrir utan. „Bara alveg eins
og heima“ hugsum við samtaka og
hneppum hálsmálinu að. Stórir gler-
gluggar eru á Café Viktoria og staðnum
við hliðina á, svo maður getur stytt sér
stundir við að horfa á fólkið inni; það er
eins og að sjá kvikmynd. Ekki gerist þó
öllu meira í þeirri mynd heldur en í
langhundi eftir Ingmar Bergman. En
efnið: Tískan. Fólk svífur þarna um í
geysilegum tískuklæðum og er oft
smekklegt. Ekki treysti ég mér til að lýsa
fatnaðinum frekar, enda er það ekki í
mínum verkahring, heldur tískufregnrit-
ara blaðsins, auk þess sem heilir tveir
mánuðir eru liðnir síðan þetta átti sér
stað, en það er eitthvað nálægt ljósári í
tískuheiminum.
Iöur óperunnar
Enn annar skemmtistaður er þarna
rétt hjá og nefnist Óperukjallarinn.
Þetta er pláss handa stjörnum eins og
hinir tveir, en munurinn er sá að hér sést
ekki inn svo neinu nemi. Skilur þar
kannski á milli kallaðra stjarna og
útvalinna, því mér skilst að Óperukjall-
arinn sé ennþá fínni en hinir staðirnir ef
eitthvað er. Við sáum að þarna var stutt
biðröð og tókum okkur stöðu í henni,
næst á eftir náunga sem greinilega vann
á Stokkhólmsblaðinu nýja, morgunblaði
sósíaldemókrata. Eftir drykklanga stund
höfðum við ráðið gátuna um eðli
biðraðar á stöðunum þarna. Málið var
einfaldlega þetta: 1) Ef maður ætlaði
ekjii inn á staðinn, þá fór maður í
biðröðina og stóð þar lengur eða skemur
eftir smekk. 2) Ef maður ætlaði inn fór
maður framhjá biðröðinni, hafði yfir
töfraformúlu í eyra dyravarðar og lukust
þá dyrnar óðara upp. Svo var auðvitað
til 3. ráðið og tókum við það: Að standa
fyrst svolitla stúnd í röðinni, ganga svo
til dyravarðar og segja við hann Oh, eh,
We are English tourists va, o.s.frv., en
Tarzan hristi bara hausinn, ýtti mér frá
og togaði í vin sinn Batman sem stóð
þarna á pardusbrók og hataði mig á
merkislausum gallabuxum pexandi með
lummó túristatrixi. Þessi þriðji kostur,
sem við höfðum tekið, var að því leyti
illur, að nú var varla stætt á því að fara
aftur í biðröðina. Guðfræðingur og
heimspekingur höfðu eins og ég þó þann
vott sjálfsvirðingar, sem jafnframt er
passíf andspyrna gegn portókrötum
(þeas. gerráðum dyravörðum), að svífa
hnarreistir á braut, steinþegjandi, - á
ensku.
Salurinn rauði
Röda rummet er öðruvísi. Þar kemur
nokkuð af því fólki sem ég kalla í
þröngsýni minni venjulegt. Þetta eru
menn undir þrítugu aðallega; sum kvöld
eru þó flestir um tvítugt. Útgangurinn
hneigist nokkuð í pönkáttina, en
undanvilla frá því striki mætir hlýjum
skilningi. Ekki er laust við að grunur falli
á margan gestinn um ástundun ritstarfa
eða listhneigð. Röda rummet er stór og
glæsiskreyttur salur frá síðustu öld
framanverðri. Mig minnir raunar óljóst
að hann sé 150 ára sem skemmtistaður.
Röda rummet, eða Bems salonger eins
og það er líka nefnt, er fyrst og fremst
þekkt vegna sögu Strindbergs, Röda
rommet, sem fyrir fáum árum var þýdd
á íslensku. Staðurinn var á sínum tíma,
eins og sést í sögunni, samastaður
listamanna. Það eimir trúlega enn eftir
af því. Annars er þetta ósköp venjulegur
skemmtistaður og minnir dálítið á
Borgina. En glysið ogglamúrinn í hinum
herfilegasta ofhlæðisanda skapar
skemmtilega mótsögn við gestina, unga
og vonandi frjóa og uppreisnargjarna.
Þó getur maður, þrátt fyrir allt, að
skaðlausu spurt þeirrar spurningar hvort
„mótsögnin" sé veruleg. Alræmd og
rómuð róttækni Svía hefur að miklu leyti
farið framhjá mér. Hvað vinstriflokkana
snertir þá er þar um að ræða eitt stykki
einskonar alþýðubandalag, sem á á
hættu að missa síðasta þingsætið í haust.
Þessum flokki stýrir góðlátleg útgáfa af
Aksel Larsen og heitir Lars Werner, -
vinsæll maður semsé. Róttækari vinstri-
félög eru til í landinu, en eru yfirleitt
flísar úr öðru og mörg, og þar af leiðir
að þeir hópar eru litlir. Þar sem sósíalísk
viðhorf eru Svium hættuminnst, þeas. á
sviði menningarmála og utanríkisstefnu,
kemur ýmislegt fyrir sem sprellikörlum
bandaríska auðvaldsins á íslandi þykja
stórmerki. En í eigin efnahagslífi hafa
Svíar jafnan verið jafn sauðdyggir
auðvaldinu og þeir hafa elskað kónginn.
Þess vegna getur svosem vel verið að
æskulýður og menntafólk í Rauða
salnum einbeiti sér að tilvistarstefnu og
nýsálgreiningu (eða kannski nýnýsál-
greiningu), en þau umræðuefni er
vandalaust að flúra svo nosturslega að
vel hæfi veggjunum hjá Berns.
Já, nú er víst ekki rúm til að ræða
frekar um Röda rummet og Ágúst
gamla. Ég kem þá bara að því næst. En
ég má til að segja frá því að maðurinn
sem stóð á undan okkur í röðinni í
Óperukjallarann var álíka illa settur og
við að því leyti að hann komst aldrei inn
í dýrðina. Hinsvegar var hann ver settur
að því leyti að hann hafði verið gerður
út af örkinni til að skrifa mikla kynningu
í kratamoggann um flottu skemmtistað-
ina í bænum. Skýrslan varð heldur þunn
hjá manngreyinu, og ljósmyndir allar
teknar utanhúss. Ein meginíþrótt með
Svíum er að gægjast í skráargötin hjá
fína fólkinu, eins og upplagstölur
vikublaða sanna. Mér fannst það
kannski segja sína sögu, þrátt fyrir allt,
að vesalings kratasnápnum tókst ekki
betur upp en þetta. Kannski hefði
pilturinn helst viljað setja í stað
utanhússljósmyndanna yfirlýsingu þess
efnis að hann teldi berin í tískuparadís-
inni undir óperuhelvítinu súr. En
svoleiðis gerir maður bara ekki.
Júlí, ÁS.
Árni Sigurjónsson
skrifar Slokkhólmsbréf