Tíminn - 26.08.1982, Blaðsíða 9

■ Skyldu margir kjósendur láta snúast við lestur veggspjaiaa sxnsicu stjoramaiatloutanna?
Olof Feldt f.v. viðskiptaráðherra, en
honum er ætlaður sá stóll sem Gunnar
Stráng var vanur að sitja á, þ.e. stóll
fjármálaráðherra, og Svante Lundkvist
sem væntanlega tæki á ný við land-
búnaðarráðuneytinu.
■ „Okkar ráð gegn atvinnuleysinu er aukin opinber fjárfesting" segir Olof Palme.
vinna en fannst einhverra hluta vegna
ekki hagkvæmt að sækja um vinnu.
í þessum sama mánuði voru 84.000
manns í hlutastarfi vegna þess að
heilsdagsstarf fékkst ekki.
Samkvæmt þessum tölum sænsku
hagstofunnar voru 300.000 vinnufærir
Svíar að hluta til eða alveg utan
vinnumarkaðarins í júlí. Tala þeirra sem
enga atvinnu hafa, þ.e. 133.000 er sú
hæsta frá stríðslokum og búist er við að
hún eigi enn eftir að hækka ef ekkert
verður að gert.
Viðbrögð stjórnmálaforingjanna við
þessum slæmu tíðindum voru á einn veg.
Formaður Sósíaldemókrata Olof Palme
sagði það mikilvægasta verkefni sósial-
demókratiskrar stjórnar að auka eftir-
spurnina eftir vinnuafli. Að hans mati er
læknisráðið að auka opinbera fjár-
festingu t.d. á sviði samgöngumála og
orkumála. Ennfremur að hækka fjár-
veitingar til AMS, en til þess ráðs hefur
stjórnin raunar nú þegar lofað að grípa
ef ástandið versnar. Lyfseðill Hægfara-
flokksins hljóðar upp á skattalækkun
sem að mati flokksins leiðir til aukinna
umsvifa atvinnurekenda á vinnumarkað-
num.
Þrælkunarbúðir í Laos
Annað mál sem skaut upp kollinum í
vikunni varðaði sænsku þróunaraðstoð-
ina sem er ein af rósunum í hnappagati
Þjóðarflokksins. Innan ríkisstjórnar-
innar hefur flokkurinn barist hatramlega
gegn því að aðstoð Svíþjóðar við
þróunarlöndin væri skorin niður eins og
svo margir aðrir liðir sænsku fjárlag-
anna. Það kom því eins og köld
vatnsgusa þegar formaður Hægfara-
flokksins Ulf Adelsohn staðhæfði í
kosningaræðu að þróunarhjálpinni væri
m.a. varið til reksturs þrælkunarbúða í
Laos. Eins og vænta mátti brást Ola
Ullsten utanríkisráðherra og formaður
Þjóðarflokksins ókvæða við og krafðist
þess að Adelsohn legði spilin á borðið
og rökstyddi mál sitt. Þegar þetta er
skrifað hefur Adelsohn lítið látið frá sér
heyra um þetta mál. Hins vegar birtist í
Dagens nyheter viðtal við Börje
Ljunggren framkvæmdastjóra Asíu-
deildar Sænsku þróunarstofnunarinnar
um þrælabúðamálið. í viðtalinu vísaði
Lunggren ásökunum Adelsohns á bug.
Taldi hann þær lið í tilraunum til að
koma í veg fyrir aðstoð Svía við
félagshyggjusinnaðar ríkisstjórnir í
þriðja heiminum.
Bollaleggingar um
væntanlega ríkisstjórn
Vangaveltur og bollaleggingar um
hugsanlegt stjórnarmynstur er fastur
liður í frásögnum fréttamanna af
íslenskri kosningabaráttu. í Svíþjóð
hefur þessu verið á nokkuð annan veg
farið. Allt frá lokum samstarfs Sósial-
demókrata og Miðflokksins 1957 sem
mótaðist af flokksforingjunum Tage
Erlander og Gunnari Hedlund hafa í
rauninni einungis verið tveir valkostir.
Annars vegar sósialísk stjórn og hins
vegar borgaraleg. Aðrir möugleikar
hafa ekki verið til umræðu. Dæmi um
boilaleggingar af þessu tagi er grein í
Aftonbladet í dag 20. ágúst. í henni er
gengið út frá því að Sósialdemókratar
(og Vpk?) vinni kosningarnar og dundar
greinarhöfundur sér við að stilla upp
væntanlegri ríkisstjóm Palmes. Meðal
nafna sem hann nefnir auk Olof Palme
eru fyrrverandi ráðherrar úr stjórn
Sósialdemókrata 1973-76, t.d. Ingvar
Carlsson f.v. húsnæðisráðherra, Kjell-
Samstarf Sósialdemókrata
og miðflokkanna
í útbreiddasta morgunblaði Svíþjóðar
Dagens nyheter, sænska útvarpinu og
fleiri fjölmiðlum hefur síðustu dagana
óvenju mikið borið á því að frétta-
skýrendur velti fyrir sér öðrum mögu-
leikum en þeim tveim sem áður voru
nefndir. Það sem hefur gefið bolla-
leggingum af þessu tagi byr undir báða
vængi eru annars vegar hættan á að Vpk
hljóti ekki 4% atkvæða sem er
nauðsynlegt til að fá þingmenn kjöma
og hins vegar ummæli Carl Lindbom
sendiherra Svíþjóðar í Frakklandi og
fyrrverandi ráðherra í stjóm Sósial-
demókrata, um nauðsyn myndunar
sterkrar stjómar sem valdi því verkefni
að leysa aðsteðjandi vandamál Svía.
Það stjórnarmynstur sem Lindbom
stingur upp á er samsteypustjórn
Sósialdemókrata og miðflokkanna, þ.e.
Miðflokksins og Þjóðarflokksins. Um-
mælin hafa litlar undirtektir fengið í
herbúðum flokksbræðra Lindboms.
Þannig hefur framkvæmdastjóri Sósial-
demókrata Sten Andersson vísað hug-
myndinni á bug með þeim orðum að í
núverandi stöðu skorti allar politískar
forsendur fyrir slíku samstarfl. í því
sambandi á hann einkum við tillögur
Sósialdemókrata um stofnun launþega-
sjóða sem einn helsta þránd í Götu þess
háttar starfsemi.
Ef Sósialdemókratar og Vpk fá
þingmeirihluta eins og allt bendir til er
málið einfalt. En ef þessir flokkar bíða
lægri hlut gæti dæmið breyst og aðrar
politískar aðstæður skapast. Ekki er
útilokað að Sósialdemókratar myndu
túlka kosningaósigur á þann veg að
kjósendur hefðu hafnað tillögunum um
launþegasjóði. Ef slík túlkun yrði ofan
á myndu launþegasjóðshugmyndirnar
verða lagðar til hliðar a.m.k. í bili. Ef
það gerðist væru fyrir hendi þær
politísku forsendur sem Sten Andersson
finnst nú vanta fyrir stjómarsamvinnu
Sósialdemókrata og Miðflokkanna. Þess
má geta að varaformaður Miðflokksins
Olof Johannsson hefur viðrað svipaða
uppástungu og Carl Lindbom.
Uppsölum, 20. ágúst 1982.
■ Ulf Adelsohn formaður Hægfara-
flokksins, staðhæfði í kosningaræðu að
þróunaraðstoðinni væri m.a. varið í
rekstur þrælkunarbúða í Laos.
menningarmál
Heimsmyndir
Jóns f rá
Pálmholti
Bókaútgáfan Letur.
Heimsmyndir
Ijóð, eftir
Jón frá Pálmholti.
64 síður
■ Það er nú senn liðinn aldarfjórðung-
ur síðan Jón frá Pálmholti gaf út sína
fyrstu bók. Ókomnir dagar hét hún.
Heimsmyndir er tíunda bók höfundar.
Og þótt sumar bækur hans séu
skáldsögur, þá held ég, að flestir telji
hann með ljóðskáldum. En það að yrkja
kvæði og gefa út nú á dögum er einhver
örðugasta búgrein er menn stunda innan
bókmenntanna. Alveg sama hvort menn
yrkja vel eða illa. Þetta tjáningarform
virðist nefnilega aðeins eiga erindi við
örfáa neftóbaksmenn t' hópi lesenda.
Eldra fólk vill hafa kenningar og vandað
rím, og að kveðið sé dýrt, en unga fólkið
vill ekki hafa nein skáld að því er virðist.
Ekki í bókum að minnsta kosti.
Ekki veit ég hvers vegna ljóðið er á
þessu stöðuga undanhaldi, eða er öllu
heldur að breytast í sérgrein, sem örfáir
menn leggja stund á, ýmist sem lesendur
eða skáld. Því í ljóðinu er einmitt oft að
finna margt það í heimsmyndinni, sem
hvergi er túlkað á öðrum stöðum, nema
ef vera kynni í myndlistinni.
í ljóðinu rís mannleg andagift líklega
hæst í svonefndum bókmenntum. Ljóð-
ið hefur þá sérstöðu, þegar best lætur,
að vera ekki aðeins til í hillu í skáp,
heldur ganga menn með það inn á sér
og gleyma því aldrei, en þar er einmitt
hin rétta hilla fyrir ljóðið. Og jafnvel
þótt aðeins brot úr kvæði, eða ein lína,
komist í hjarta manns, þá hefur verið
rétt að staðið.
■ Jón frá Pálmholti.
Jón frá Pálmholti
Ég hygg að Jón frá Pálmholti hafi nú
ekki verið of hátt metinn sem skáld og
bókmenntamaður. Hann er ef til vill
kunnari um þessar mundir fyrir baráttu
sína fyrir leiguliða nútímans. Fólk sem
ekki býr í eigin húsnæði, og á svefnstað
sinn og vistarverur undir öðrum, rétt
eins og landsetar eða leiguliðar á íslandi
hafa átt um aldir.
Rétturinn takmarkaður, og undir
högg að sækja. Forysta ljóðskáldsins í
málefnum þessa fólks hefur vakið
þjóðarathygli og réttur manna er nú
meiri, en áður var.
Það kann að vera, að svona dægur-
vafstur eigi ekki heima í umfjöllun um
bók. En ef betur er að gáð, skiptir það
máli. Vond vinna, mikið aukastarf fyrir
þá sem höllum fæti standa, hljóta að
setja mark sitt á afköst og tíma til
bókmenntastarfa.
Og í þessu samhengi má ef til vill
skoða hug skáldsins í prósaljóðinu
Hugsanir mínar, en það er svona:
„Þegar ég halla mér útaf og leyfi
hugsunum mínum ad fara á kreik, taka
þœr að fijúga án hvíldar úlfyrir þetta
herbergi, útfyrir veggi þessa húss og
kannski meðfram veggjum nœstu húsa
og alla leið upp til skýjanna. Þaðan renna
þter sér gjarnan lil jarðar aftur og þá
rœður hending ein hvar þœr lenda.
Hugsanir mínar eiga líka til að setjast
að í ókunnu landi, ofvaxinni borg eða
ræktaðri sveit. Fyrir kemur að þœr hafna
í verksmiðju og nema staðar við
fœriböndin eða tölvutakkana og kannski
fylgja þœr verksmiðjufólkinu heim, ef til
vill með viðkomu á kránni. Þœreiga líka
til að heimsœkja ríka fólkið og þeim
þykir fróðlegt að athuga mismuninn.
En stundum koma hugsanir mínar
ekki aftur, en halda þess í stað áfram í
átt til stjarnanna og týnast þar á hinum
fjarlægu útvegum óranna. Kannski lifa
þœr sjálfstæðu lífi þarna úti? Ég veit
ekki. “
Ljóðin
Jón frá Pálmholti skiptir þessari bók
í þrjá kafla, er bera heitið Nóttin brennir
stjöraum, Slitur úr gamalli bók og
Fuglamir fljúga heim.
Fyrsti kaflinn er sambland af náttúru-
fræði og heimspeki. Það eru nokkur
kuldaköst í þessum kvæðum: „Kaldur
stígurinn", „Kuldatíðin er ströng". En
svona er sveitasæla líka. Besta kvæðið í
þessum kafla fannst mér vera Leit:
Ár éftir ár eltir þú
draum þinn eins og skugga
hljóðlaust reynir þú
að rekja slóð hans
í rökkri sem í björtu
eftir veginum langa
sem þú veist ekki
hvert liggur.
Besti hluti bókarinnar finnst mér
verða miðhlutinn, sem ber nafnið Slitur
úr gamalli bók, eins og fram kemur hér
að framan. Myndirnar eru einfaldar og
oft áhrifamiklar, en á hinn bóginn er
margt að finna í síðasta kaflanum, sem
ef til vill er ljóðrænastur. Þar er kvæðið
Tími er hljóðar svo:
„Tré sem hljótt á grundu grær
gras á engi morgunblœr.
Margt er það sem myrkrið á
og marardjúpin sólarblá.
Stjörnugeimur stóri sær
stundin er komin og liðin hjá. “
Það kann að vera að endar nái ekki
alvcg saman í þessari síðustu ljóðabók
Jóns frá Pálmholti, því kvæðin virðast
dálítið misjöfn að gæðum. En það er
auðvitað einkamál, hvað menn kjósa að
gefa út.
En ef metið er út frá hinum besta,
einvörðungu, er það ljóst að Jón frá
Pálmholti á þegar öruggt sæti á
skáldbekk.
f
Jónas
Guðmundsson
skrifar um
bókmenntir