Tíminn - 31.08.1982, Blaðsíða 8

8
ÞRIÐJUDAGUR 31. ÁGÚST 1982
lliiffim
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gisll Sigurösson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttlr. Afgreiðslustjóri: Siguröur Brynjólfsson
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi:
Oddur V. Ólafsson. Fréttastjórl: Kristlnn Hallgrimsson. Umsjónarmaöur Helgar-
Timans: lllugi Jökulsson. Blaöamenn: Agnes Bragadóttir, Atll Magnússon,
Bjarghildur Stefánsdóttir, Friörik Indrlöason, Helöur Helgadóttlr.lngólfur Hannes-
- son (íþróttlr), Jónas Guðmundsson, Krlstin Lelfsdóttir, Sigurjón Valdimarsson,
Skaftl Jónsson, Svala Jónsdóttir. Útlitsteiknun: Gunnar Trausti Guöbjörnsson.
Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guöjón Róbert Ágústsson, Elln Ellertsdóttir. Ari
Jóhannesson. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttlr. Prófarklr: Flosi Krlstjánsson,
Krlstln Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteinsdóttir.
Rltstjórn, skrifstofur og auglýslngar: Slðumúla 15, Reykjavik. Simi: 86300.
Auglýsingaslmi: 18300. Kvöldsimar: 86387 og 86392.
Verö i lausasölu 8.00, en 10.00 um helgar. Áskrift á mánuði: kr. 120.00.
Setning: Tæknldelld Timans. Prentun: Blaöaprent hf.
Alþingi hefur
umboð kjósenda
■ Mjög hefur verið hamrað á því undanfarnar vikur
að ríkisstjórnin hafi ekki lengur bolmagn til að stjórna
þar sem bóndinn á Bergþórshvoli er hlaupinn undan
merkjum og hefur endanlega gengið í lið með
stjórnarandstöðunni. Málgögn stjórnarandstöðunnar
hafa hamrað á því að stjórnarflokkarnir komi málum
ekki í gegnum neðri deild Alþingis og formenn
þingflokka stjórnarandstöðunnar hafa tekið sér
umboð fyrir samvisku og sannfæringu allra þingmanna
flokka sinna og verið ósparir á yfirlýsingar um hvernig
þingmenn muni greiða atkvæði þegar þar að kemur.
Lýðræði og þingræði hefur mjög blandast inn í þessa
umræðu alla og mörg spekin komið þar fram. Til að
mynda halda sumir stjórnarandstæðingar því fram í
fúlustu alvöru að stjórninni beri að segja af sér þar
sem þingmeirihlutinn sé brostinn. En svo vill til að 31
er meira en helmingur af 60 og því sýnilegt að
ríkisstj órnin styðst við þingmeirihluta, þótt naumur sé.
Svo langt er seilst til að sýna að stjórnin hafi ekki
meirihluta, að leiðarahöfundur Morgunblaðsins s.l.
sunnudag telur að það sé aðför að þingræðinu að ætla
sér að stjórna með 31 þingmanni á móti samvisku og
sannfæringu hinna 29. Pá minnir höfundur á að
meirihluti sjálfstæðismanna hafi á landsfundi flokksins
lýst yfir andstöðu við ríkisstjórnina og klykkir út með
því að reikna út atkvæðatap stjórnarflokkanna í
síðustu sveitarstjórnarkosningum og telur að sam-
kvæmt þeim hafi þeir misst meirihlutann á Alþingi.
Það má segja að bollaleggingar ábyrgs aðila af þessu
tagi séu aðför að þingræðinu. Þjóðin kaus til Alþingis
í desember 1979. Það eru þær kosningar sem gilda á
Alþingi. Handauppréttingar á landsfundi Sjálfstæðis-
flokksins breyta þar engu um, fremur en hvernig
atkvæði féllu í sveitarstjórnarkosningunum. Þeir
þingmenn sem nú sitja á Alþingi eru löglega kosnir
og rennur kjörtímabil þeirra ekki út fyrr en á næsta
ári. Að halda því fram að einhverjar aðrar kosningar
eigi að hafa þau áhrif að þing verði rofið er fásinna,
og síst ættu þeir sem þykjast bera lýðræði og þingræði
fyrir brjósti að láta svona rök frá sér fara.
í sama leiðara eru talin upp nokkur atriði sem eiga
að sýna að meginforsendur fyrir setu núverandi
ríkisstjórnar séu brostnar. Þar eru einkum talin atriði
sem lúta að stjórn efnahagsmála. Rétt er það að
efnahagshorfur eru fremur daprar, en ríkisstjórnir um
allan heim standa frammi fyrir svipuðum vanda.
Hagvöxtur minnkar og verðbólga eykst. Tæpast hefur
nokkur stjórn sest að völdum með þá stefnuskrá að
reyna að taka mannalega á móti og spyrna við fótum.
Það er enginn bættari þótt ríkisstjórnin gefist upp,
enda eru þær efnahagsráðstafanir sem nú er verið að
gera, aðgerð til að hafa hemil á verðbólgu og
efnahagslegri óáran sem fyrirsjáanleg er á næsta leiti,
hefði ekki verið að gert. En stjórnarandstæðingar nota
aðgerðirnar til að ráðast á ríkisstjórnina fyrir þær og
hótað er að neyta allra bragða til að koma í veg fyrir
að þær takist. Að hinu leytinu eru stjórnarandstæðing-
ar háværir um að aðgerða sé þörf. En hverjar þær eiga
að vera eru þeir þögulir um.
Morgunblaðið segir að lýðræðislegum stjórnarhátt-
um sé stefnt í voða ekki síður en efnahag þjóðarinnar,
ef þessi ríkisstjórn situr áfram. En spyrja má hvort
hvoru tveggja sé ekki stefnt í enn meiri voða ef
minnihluti þingmanna yfirbugar meirihlutann og
nauðsynlegar efnahagsráðstafanir verða stöðvaðar.

siglingar
Er hægt að smíða
átta togara á mánuði
í skipasmíðastöð?
■ Menn leita stöðugt nýrra úrræða til
þess að auka hagkvæmni fiskiskipa og
farskipa, og nú um stundir beinist
athygli manna hvað mest að olíueyð-
slunni. Við höfum skipt yfir á svartoiíu,
eða þyngri olíur, sem hefur gefið góða
raun í flestum tilfellum og settir hafa
verið eyðslumælar í skip, þannig að
olían, eða orkan nýtist sem best til
framdrifs. Allt sparar þetta fé, ef rétt og
samviskusamlega er að staðið. Og enn
koma fram nýjungar. Það nýjasta er að
búa fiskiskip með mörgum hraðgengum
diesilvélum í stað þess að hafa eina
þungbyggða vél til að knýja skipið
áfram.
Margar vélar á einum öxli
Sænsku vélarframleiðendumir Sa ab
Scania hafa undanfarin ár unnið að
því að þróa vélasamstæður, sem em
áhugaverðar, þótt ekki séu þær nýjung
að öllu leyti, en það er að láta fleiri en
eina vél knýja eina og sömu skrúfuna.
Þetta er talið henta alls konar skipum.
Hafnsögu- og dráttarbátum, fiskibátum,
ferjuskipum og varðskipum, eða öllum
þeim skipagerðum, sem þurfa misjafna
vélarorku við margbreytilegar aðstæður.
90 tonna togari, þarf til dæmis um 300
hestöfl, þegar hann veiðir á grunnslóð,
en með síldarvörpu eða flotvörpu þarf
hann 600 til 700 hestöfl til að ná árangri.
Loðnubátur þarf fullt vélarafl að og
frá loðnumiðunum (ef loðna verður þá
veidd áfram), en þegar skipið er komið
áveiðisvæðið þarf það ekki á fullri orku
að halda. Þetta hraðasvið er óhentugt
fyrir nýtingu á þungbyggðri vél. Sama
má segja um varðskip. Það siglir hægt á
venjulegri eftirlitsferð, en ef vart verður
skipa við ólöglegar veiðar, verður það
að geta náð miklum hraða, að ekki sé
nú talað um, ef skipið þarf að sinna
björgunarstörfum.
Þungbyggðar vélar eru yfirleitt aðeins
hagkvæmar, þegar þær eru keyrðar á
réttum hraða, eða afgashita.
Skip, sem er með tvær vélar á öxli,
getur svarað aukinni, eða minnkandi
aflþörf, með því að gangsetja aðra vél,
eða stöðva vél. Það sama á við netabáta
og línubáta, sem þurfa minni orku við
veiðarnar, en á stímum.
Reimtenging véia
Hraðgengar diesilvélar (turbo-
charged) eru ekki nýmæli, og hafa verið
notaðar í stærri báta hérlendis, m.a.
Caterpillar, sem eru hraðgengar og
léttbyggðar. Venjulegar, þungbyggðar
diesilvélar, eins og notaðar eru í skipum,
vega 10-15 lestir ef miðað er við 300
hestöfl. Hraðgengar diesilvélar, sem
skila 550 hestöflum vega hins vegar
aðeins um 4 tonn og þær þurfa minna
pláss í vélarrúmi. Djúpristan minnkar
því og lestarrými er unnt að auka. Að
vísu er þungbyggð vél talin öruggari, en
■ Ein af „drottningum úthafanna“
eins og þær líta nú út. Ekki verður nú
sagt að fegurðinni sé fyrir að fara, þótt
án efa sé skipið hagkvæmt í rekstri.
það er ótvírætt öryggi líka í að hafa tvær
vélar á sama öxli, þannig að skipið getur
athafnað sig, þótt önnur vélin stöðvist.
Fjármagnskostnaður er einnig minni.
Til dæmis er talið að 1000 hestöfl með
samvirkum, hraðgengum vélum, kosti
um 30% minna, en þungbyggð vél með
sama krafti.
Tenging milli vélar og öxuls er í hinni
sænsku aðferð sú, að notuð er svokölluð
Vee-belt reim, sem endist a.m.k. í
30.000 klukkustunda keyrslu. Beltið
niðurgírar snúningshraðann um 3:1,
með því að stærra reimarhjól er á
öxlinum, en á vélinni og unnt er að kúpla
vélunum frá, þegar þær eru ekki
notaðar. Framdrifi er síðan stýrt með
skiptiskrúfu og skipið bakkar með því
að breyta skurði. Vélbúnaði er stjómað
úr brúnni.
Um þessar mundir er verið að setja
slíka samstæðu um borð í nýjan togara,
sem smíðaður er í Portugal og verður
hann með tvær 375 hestafla vélar, sem
stýra sér sjálfar eftir afgashita og vinna
þær sjálfvirkt saman eftir álagi (báðar
vélar snúast eðlilega og með sama hraða)
Áhugaverður vélbúnaður
Það er enginn vafi á því að þetta er
áhugaverður vélbúnaður. Það er ekkert
nýtt hins vegar, að notaðar séu fleiri en
ein vél á sama öxul, en þá hefur yfirleitt
verið um svonefnda diesel-electric
aðferð að ræða. Vélarnar framleiða
rafmagn, sem síðan knýja rafal, sem
knýr skrúfuöxulinn. Talsvert, eða
umtalsvert orkutap, verður með þeim
hætti (ca 15%), þannig að sú aðferð
leiðir ekki til sparnaðar og stofnkost-
naður er mun meiri.
Það er einn kostur við þessa aðferð,
að í nýjum skipum er unnt að gera ráð
fyrir vélarskiptum. Að unnt sé að hafa
vélaskipti á mjög skömmum tíma og eru
þá vélar teknar upp í landi, en ekki um
menningarmál
Breskt samfélag
á 18. og 20. öld
The Pelican Social History of Britain.
Roy Porter: English Society in the
Eighteenth Century.
Penguin Books 1982.
424 bls.
■ Á síðustu árum hefur áhugi á
félagssögu hverskonar aukist til mikilla
muna og sagnfræðingar tekið að leita inn
á svið, sem þeir sinntu lítt sem ekki áður.
Má þar nefna, að á síðatliðnum áratug
eða svo hefur mikið verið ritað um kjör
einstakra stétta á fyrri öldum, um
vinnumarkað og starfskilyrði, jafnvel
allt aftur til daga Rómaveldis, um
húsnæðismál og þannig mætti lengi telja.
Rík þörf var á að sagnfræðingar tækju
þessum fræðum tak, þeir höfðu helst til
lengi verið bundnir við rannsóknir og
ritun hernaðar og stjórnarsögu. en engu
að st'ður læðist sá grunur að manni, að
þessi skyndilegi áhugi á félagslegri sögu
sé ekki síst til kominn fyrir áhrif eða
þrýsting frá ýmiskonar hjáfræðum, sem
á síðustu árum hafa mjög rutt sér til
rúms, ekki sfst félagsfræði.
Bækurnar tvær, sem hér eru til
umfjöllunar, eru tvö bindi af sex í nýrri
ritröð um enska samfélagssögu sem nær
frá siðaskiptum og fram til vorra daga.
Roy Porter, höfundur þess rits, sem
hér er fyrr um fjallað er lektor við
stofnun í sögu læknisfræðinnar í
Lundúnum. Hann hefur einkum fjallað
um sögu vísinda í ritum sínum fram til
þessa en leggur hér inn á nýjar brautir
og semur rit um breskt samfélag á 18.
öld. t bókinni tekur hann ákveðna þætti
samfélagsins til athugunar. Hann byrjar
á því að lýsa bresku samfélagi á 18. öld.
almennt, þeim hópum, eða stéttum, sem
bá voru helstar og hinum miklu
andstæðum, er ríktu á Bretlandseyjum
á þessum tíma. Síðan lýsir hann
valdahlutföllum samfélagsins, afstöðu
fólks til iaga og réttar og því hve misjafn-
lega jafnir menn voru fyrir lögunum.
Uppistaðan í bókinni er þó umfjöllun
höfundar um daglegt líf hinna ýmsu
þjóðfélagshópa, tekjur fólks og neyslu
skemmtanir og fleira í þeim dúr. Þá er
greinargóður kafli um tilraunir, sem
gerðar voru til að breyta samfélaginu og
loks er lýst fyrstu áhrifum iðnbyltingar-
innar á samfélagið.
Arthur Marwick: British Society Since
1945.
Penguin Books 1982.
303 bls.
■ Aldrei hafa breytingar á samfélag-
inu orðið jafnmiklar og örar sem á
tímabilinu frá lokum síðari heims-
styrjaldar og fram á okkar daga. Bretar
hafa ekki síst fundið fyrir þessum
breytingum. Árið 1945 voru þeir enn
taldir stórveldi og stóðu þá uppi sem
sigurvegarar. Síðan hefur jafnt og þétt
dregið af veldi þeirra og nú munu margir
þeirrar skoðunar, að samfélag þeirra sé
eitt hið lakasta skipulagða og fátækasta
í norðanverðri Evrópu.
Höfundur þessarar bókar, A. Mar-
wick er prófessor í sagnfræði við hinn
umdeilda opna háskóla og hefur samið
allmörg rit um félagssögu þessarar aldar.
{ þessari bók rekur hann þróun bresks
samfélags frá 1945 og fram á okkar daga
og leggur höfuðáherslu á að svara þeirri
spuraingu, hvað hafi farið úrskeiðis.
Báðar þessar bækur eru fróðlegar
aflestrar og skemmtilega skrifaðar. Hin
fyrri byggir, sem vænta má, á traustari
sögulegum rannsóknum, en í hinni
síðari setur höfundur fram ótal skemmti-
legar tilgátur og hugleiðingar um
vandamál þess samfélags, sem hann
þekkir af eigin raun.
Jón Þ. Þór.
SQUAI. HISTORYQF BRITAIN
BRITISHSÖaETY
SINCE1945