Tíminn - 19.09.1982, Blaðsíða 5

SUNNUDAGUR 19. SEPTEMBER 1982
5
ræða og yfirvöld í Japan hafa talið
ástæðu til að lýsa yfir að þau kannist
ekkert við þetta.
í öðru lagi eru rannsóknir þar sem
Ijóst er hverjir rannsakendur eru, en
fullyrðingar þeirra og gögn svo
ónákvæm og hroðvirknisleg að engar
ályktanir er hægt af þeim að draga. Til
dæmis má nefna athugun R. Andersons
sem kveðst hafa rannsakað eitt þúsund
slys á tveggja ára tímabili og yfir 90%
þeirra hafi reynst vera á varúðardögum
hinna slösuðu. Hvernig þessi niðurstaða
fékkst er ekki útskýrt. Við vitum ekki
hvar athugunin fór fram, hvaða slys voru
valin og hvernig, og engar tölfræðilegar
upplýsingar eru lagðar fram. Við
hljótum að telja að um uppspuna sé að
ræða.
í þriðja lagi eru rannsóknir þar sem
öll tölfræðileg gögn eru lögð fram og
jafnframt er vitað hverjir stóðu að
rannsóknunum. En þær rannsóknir
einkennast af margs konar aðferðafræði-
legum og tölfræðilegum villum sem gera
ályktanir og heildarniðurstöður mark-
lausar. í flestum tilvikum læðist raunar
sú hugsun að, að menn séu vísvitandi
að blekkja samborgara sína með
vinnubrögðum sem eru aðeins vönduð á
yfirborðinu - almenningur fer jú ekki í
saumana á þessum gögnum og lætur
auðveldlega blekkjast af tölum.
Frekari prófanir
Eins og áður var getið er okkur
kunnugt um einar 30 athuganir hlut-
lausra aðila á kenningunni um lífs-
ferlana. Flestar hafa þær verið gerðar á
árunum upp úr 1970 þegar verulega fór
að kveða að fylgismönnum kcnningar-
innar. Þaö er ástæðulaust að fara
mörgum orðum um þessar athuganir,
■ Dæmigert lífsferlakort.
allar bera þær að sama brunni: þær
hrekja þá kenningu að líf manna
stjórnist af óbreytilcgum hringrásum
eða lífsferlum í líkömum þeirra.
Dæmi má nefna í skýringarskyni:
Tekið var tölfræðilegt úrtak helstu
íþróttamanna í Bandaríkjunum á sviði
hornabolta eftir viðurkenndri uppslátt-
arbók, reiknað línurit eða lífsferlakort
fyrir hvern og einn í úrtakinu og kannað
hvort þeir hefðu fremur unnið afrek sín
á virkum dögum eða óvirkum dögum
líkamsferils. Svo reyndist ekki vera.
Milli lífsferlanna og afreka þeirra
reyndist ekkert samband. Á sama hátt
hafa rannsóknir á tíðni slysa og tengsl
þeirra við varúðardaga hrakið kenning-
una um samband þessara þátta.
Lífsferlarnir þrír eru með öðrum
orðum hugsmíð talnadulspeki, ekki
partur af líkamsstarfsemi manna.
Hvers vegna lætur fólk
blekkjast?
Ef þetta reynist allt vera rétt vaknar
sú spurning hvers vegna fólk tekur mark
á lífsferlakenningunni. Ein skýringin
gæti auðvitað verið sú að fólk viti ekkert
um þau andmæli sern hér eru rakin og
þótt lífsferlakortið fari yfirleitt í bága við
daglega reynslu þá þarf ekki nema eitt
atvik, þar sem rétt fylgni reynist á milli,
og slík atvik hljóta að verða öðru hvoru,
til þess að sannfæra fólk um að eitthvað
sé nú til í kenningunni. Á sama hátt taka
menn trú á stjörnuspár dagblaðanna ef
einn spádómur gengur eftir og á að
draumar séu fyrir daglátum ef eitthvað
það gerist sem menn telja að áður hafi
borið fyrir í draumum þeirra. Meiri er
nú rökvísi okkar ekki á stundum.
Dæmisaga James Randi
Til marks um hve órökvísir menn geta
stundum verið er saga sú sem hinn kunni
bandaríski sjónhverfingarmaður James
Randi hefur rakið. Randi sá eitt sinn
um útvarpsþátt þar sem George Thomm-
en, sem fyrr var nefndur, kom fram og
kenning hans um lífsferlana var til
umræðu. Eftir þáttinn sendi kona ein
Randi bréf og óskaði eftir að fá
lífsferlakort fyrir sjálfa sig. Randi sendi
hanni slíkt kort, en útreikningar voru
ekki í samræmi við kenninguna, því
rangur fæðingardagur var vísvitandi
valinn. Nokkru seinna fékk Randi bréf
frá konunni sem kvaðst halda dagbók og
vera stórhrifin: kortið félli nákvæmlega
að reynslu hennar. Randi skýrði henni
þá frá „mistökunum “ og bað hana að
afsaka. Hann sendi henni síðan nýtt
lífsferlakort, enn einu sinni rangt. Aftur
hafði konan samband við Randi og kvað
þetta kort falla enn betur að reynslu
sinni!
„Populus vult deccipi" (Fólk vill láta
blekkjast) segir latneskur málsháttur.
Fleiri athuganir hníga í sömu átt og saga
Randis er til dæmis um. Nýleg könnun
W. Bainbridges leiddi í Ijós að
bandarískir stúdentar sem fengu röng
lífsferlakort töldu sig geta komið þeim
heim og saman við reynslu sína, einkum
ef þeir höfðu trú á kenningunni. Mikill
er máttur sjálfsblekkingarinnar! -GM.
Heimildir:
The Zetetic, vol I, no. 1 (1976).
The Skeptical Inquirer, vol, II, no.2
(1978) ogvol. III. no. 4 (1979)
Martin Gardner: „The Numerology of
Dr. Fliess" í Mathematical Carnival
(1975).
Helgarferðir-vikuferðir
AMSTERDAM
- eina sanna „Evrópuhiartad
Amsterdam er óumdeilanlega í sviðsljósinu um þessar mundir - jafnt hér-
lendis sem erlendis. Pessi fallega stórborg hefur í æ ríkara mæli tekið við
hlutverki hins eina sanna „hjarta Evrópu" og í borginni finnur þú tækifæri
til nær allra þeirra hluta sem hugurinn girnist.
Hópferðir
aðildarfélaga
5 daga ferðir (hægt að framlengja)
Október: 1, 22, 29
Nóvember: 12, 26.
Desember: 10.
Einstaklingsferðir
Brottför alla föstudaga í 5 daga ferðir.
Brottför alla þriðjudaga eða föstu-
daga ( vikuferðir.
Innifaliö f verði:
Flug, gisting með morgunverði.
Gisting
á lúxushótelunum
Marriott og Hilton eða á
hinu stórskemmtilega og vingjarnlega
Parkhotel. Allt einstaklega vel
staðsett hótel.
Verö er sama og í einstaklings-
ferðunum en auk flugs og
gistingar með morgunverði er
eftirfarandi innifalið:
Ferðir til og frá flugvelli erlendis,
íslensk fararstjórn og skemmtisigling
um síki Amsterdam.
Næturlífið er fjölskrúðugt og eldfjörugt, verslanirnar í sérflokki, veitingastað-
irnir hver öðrum skemmtilegri og listheimurinn óviðjafnanlegur. Síðast en ekki
síst mætir þér hvarvetna glaðvært og hlýlegt viðmót sem Hollendingar hafa
löngum verið annálaðir fyrir.
Hvað er gert í Amsterdam?
Verslun
Glæsilegar verslanir af öllum
tegundum. Verðlagið er engu líkt.
Veitingahús
Veitingahúsin eru frá öllum heims-
hornum enda gjarnan sagt að (
Amsterdam sé hægt að „borða á
öllum tungumálum". Líflegir barir og
notaleg kaffihús að auki.
Næturlífid
Diskótek, næturklúbbar og
skemmtistaðir skipta hundruðum.
Myndlistin
50 listasöfn, t.d. Rembrandt- og Van
Gogh söfnin, Rijksmuseum, Stede-
lijks Museum, vaxmyndasafnið
Madame Tussaud's, hús önnu
Frank o.fl.
Tónlistin
Klassík, popp, jazz, kirkjuorgel og
margt fleira. Snjöllustu listamenn
heims troða upp í hverri viku.
Gleymum heldur ekki ballettinum og
50 kvikmyndahúsum með allar I
nýjustu myndirnar með ensku tali. iti
Knattspyrnan
Deildarkeppnin, Evrópuleikir, lands-
leikir.
Verð frá
kr. 4.950
Nánari upplýsingar á skrifstofunni.
Samvinnuferdir - Landsýn
AUSTURSTRÆTI 12 - SÍMAR 27077 & 28899
Verð miðast við flug og gengi 1.9.1982