Fréttablaðið - 15.01.2009, Blaðsíða 16

Fréttablaðið - 15.01.2009, Blaðsíða 16
16 15. janúar 2009 FIMMTUDAGUR S vo lengi sem rætt hefur verið um Evrópusambandið (ESB) og Ísland í sömu andrá hafa tekist á and- stæðar fylkingar. Afstaða þeirra er afdráttarlaus. Bitbeinið er hvaða þýðingu sambandsaðild hefði á stöðu sjávar- útvegsmála hér á landi – hvort mögulegt sé að tryggja forræði þjóðarinnar yfir fiskimið- unum eða hvort aðild þýði afsal auðlindarinn- ar. Spurningin ristir djúpt enda er fullyrt að um fullveldi þjóðarinnar sé að tefla. Yfirráð- in yfir fiskiveiðiauðlindinni séu í raun spurn- ing um sjálfsákvörðunarrétt okkar í stærra samhengi. Sérstaða Íslands Í umræðum um Evrópumál er því gjarn- an haldið fram að hin sameiginlega sjávar- útvegsstefna ESB standi í vegi fyrir aðild Íslands. Aðkoma okkar sé óhugsandi nema ESB samþykki í samningi við Ísland að fisk- veiðilögsagan verði okkar einkamál hér eftir sem endranær. Grundvallarmunur er á flestu sem viðkemur sjávarútvegi hérlendis saman- borið við aðildarríki ESB og þessi sérstaða okkar í samanburði er ástæða þess að sjávar- útvegurinn er í forgrunni Evrópusambands- umræðunnar. Vart þarf að fjölyrða um að sjávarútveg- ur er mikilvægasti útflutningsatvinnuveg- ur okkar. Vægi fiskveiða og vinnslu sjáv- arafurða var árið 2005 tæp sjö prósent af landsframleiðslu og hafði þá farið minnk- andi um skeið. Eftir bankahrunið er talið að þetta hlutfall hafi hækkað að nýju í um tíu af hundraði. Þessu er öfugt farið í öllum 27 aðildarríkjum ESB þar sem hlutdeild sjávar- útvegs af landsframleiðslu nær hvergi einu prósenti. Ísland er ein af stærstu fiskveiði- þjóðum heims með heildarafla í kringum 1,5 milljónir tonna á ári hverju en stærstu fisk- veiðiþjóðir ESB vantar töluvert upp á að ná milljón tonna markinu. Kjarni sjávarútvegsstefnu ESB felst í nafni hennar. Hún felur það í sér að fiskistofnar teljast sameiginlegar auðlindir sambands- ríkjanna og ákvarðanataka um flest sem við- kemur málaflokknum er í höndum ráðherra- ráðs ESB. Fiskimið aðildarríkjanna liggja saman og sameiginleg nýting stofnanna er því óumflýjanleg með nauðsynlegu reglu- verki. Sérstaða Íslands gagnvart ESB felst að sama skapi í legu landsins. Íslandsmið eru ekki samliggjandi við mið annarra ríkja og margir af helstu fiskistofnunum hér við land eru staðbundnir og nýting þeirra er svo að segja alfarið í höndum Íslendinga. Rökræða andstæðinga Eins og gefur að skilja eru það hagsmuna- aðilar í sjávarútvegi sem leiða andófið gegn aðild Íslands að ESB. Landsamband íslenskra útvegsmanna (LÍÚ) og Samtök fiskvinnslu- stöðva (SF) hafa formlega gefið út afstöðu sína til ESB og sameiginlegu sjávarútvegs- stefnu þess. Eins og áður segir er kjarninn í afstöðu LÍÚ sá að Íslendingar skuli fara með forræði yfir fiskimiðunum, sjái um samninga um skiptingu veiðiréttar úr deilistofnum og tali eigin máli á vettvangi alþjóðastofnana. Eins sé það grundvallaratriði að ekki komi til greina að framselja lagasetningarvald Alþingis til ráðherraráðs ESB og ábyrgðin á málefnum sjávarútvegsins flyttist til fram- kvæmdastjórnar ESB í Brussel. Allar vonir um að Íslendingar myndu stjórna einhverju í sjávarútvegsmálum innan ESB sé tálsýn. Deilistofnar, stofnar sem eru hluta ársins innan íslensku efnahagslögsögunnar en hluta ársins á úthöfunum eða í lögsögum annarra ríkja, skipta Íslendinga miklu máli. Um 30 prósent tekna af íslenskum sjávarafurðum koma úr deilistofnum sem þegar eru nýtt- ir samkvæmt samningum sem gerðir hafa verið. Útvegsmenn telja hættu á að þessi áunnu réttindi tapist við ESB-aðild. Þeir minna á að samningamenn ESB hafa reynst okkur Íslendingum harðdrægir. Þeir ætl- uðu okkur enga hlutdeild í kolmunnaveiði en kvóti Íslands er nú 16 prósent. Aðeins stend- ur út af að tryggja samninga vegna veiða á úthafskarfa og makríl, sem 100 þúsund tonn veiddust af á síðasta ári. Sem hluti af ESB hefðu íslenskir sjómenn þurft að henda öllum makríl fyrir borð. Innan fiskveiðistefnu ESB er bannað að landa fiski sem ekki er til aflaheimild fyrir. Því er brottkast innbyggt í kerfið. Hérlend- is er brottkast bannað með lögum og orðið sjálft skammaryrði. Útgerðir innan ESB geta skráð skip sín í hvaða landi sem er innan sambandsins til að tryggja sér þarlendar aflaheimildir. Þetta hefur verið nefnt kvóta- hopp. Dæmin sanna að lönd sem eiga ríkra hagsmuna að gæta þurfa að setja upp varn- ir gegn kvótahoppinu í lögum og reglugerð- um. Það eru hins vegar áhöld um hvort það hafi skilað viðunandi árangri. Eins er bent á að fyrir liggur að útlendingar geta eignast meirihluta í íslenskum fyrirtækjum, komi til aðildar. Þetta gengur þvert á gildandi lög sem myndu verða merkingarlaus daginn sem skrifað væri undir aðildarsamning. Það sama á við um alla fríverslunarsamninga sem Íslendingar hafa gert. Síðast en ekki síst er það svo reglan um hlutfallslegan stöðugleika. Í henni felst að hver þjóð fær alltaf sama hlutfall heildar- kvóta á grundvelli veiðireynslu. Haldist hún óbreytt frá því sem nú er fengi íslenska ríkið kvótann við Íslandsstrendur til úthlutunar hér innanlands í heild sinni. Og hér mætast stálin stinn því þar sem þessi regla er ekki hluti af stofnsáttmála ESB þá er hún breyt- ingum undirorpin. LÍÚ segir regluna því enga tryggingu fyrir íslenskan sjávarútveg til framtíðar. Sambandssinnar Að sögn þeirra sem aðhyllast Evrópusam- bandsaðild mun engin meiri háttar breyting verða á íslenskum sjávarútvegi við inngöngu. Þar er reglan um hlutfallslegan stöðugleika í forgrunni. Á meðan andstæðingar aðildar segja að ekkert hald sé í reglunni, þar sem henni sé hægt að breyta, segja þeir sem æskja aðildar að afar ólíklegt sé að henni verði breytt. Um hana sé sátt innan ESB. Það liggur fyrir að ákvarðanir um hámarksafla á miðum innan ESB eru teknar af ráðherraráði ESB (sjávarútvegsráðherrar landanna) og það ætti einnig við um Íslands- mið við inngöngu. Hins vegar má segja að það sé aðeins formbreyting. Undirbúning- ur yrði sá sami hérlendis. Rannsóknir Haf- rannsóknastofnunar lægju til grundvallar með umsögn Alþjóðahafrannsóknaráðsins (ICES). Sjávarútvegsráðherra ákveður ekki kvóta á þessum grunni, eins og nú er, held- ur gerir tillögu til ráðherraráðsins. Þar sem engin þjóð á hér hagsmuna að gæta er úti- lokað annað en að eftir ráðgjöf Íslendinga yrði farið. Bent er á að Íslendingar geti í samning- um fengið undanþágur eða sérlausnir fyrir íslenskan sjávarútveg. Þessu hafna andstæð- ingar ESB hins vegar afdráttarlaust. For- dæmi eru vissulega fyrir slíkum lausnum við inngöngu einstakra ríkja í ESB. Hins vegar er deilt um fordæmisgildi þeirra fyrir Ísland og er þá vitnað til þeirrar sérstöðu sem sjáv- arútvegur hér hefur í samanburði við Evr- ópusambandslöndin. Sjávarútvegur innan ESB „Það er óumdeilt að Evrópusambandinu hefur ekki tekist að ná þeim markmiðum sem sett eru í sjávarútvegsstefnu þess,“ segir í skýrslu starfshóps á vegum þriggja ráðuneyta og hagsmunasamtaka í sjávarút- vegi frá árinu 2004. Hér er vitnað til þess, sem almennt er viðurkennt, að ekki hefur tekist að koma í veg fyrir ofveiði og er talið að flestir fiskistofnar Evrópusambandsland- anna séu ofveiddir. Ekki er farið að tillög- um fiskifræðinga um kvóta í eintökum teg- undum og ákvarðanataka einkennist frekar af pólitískri sérhagsmunagæslu en ábyrgri umgengni við viðkvæma auðlind. Ákveðið hefur verið að ráðist verði í gagn- gera endurskoðun sjávarútvegsstefnunn- ar sem á að ljúka eigi síðar en 2012. Byggt verður á tillögum sem líta dagsins ljós síðar á þessu ári í svokallaðri grænbók. Ljóst þykir að viðamiklar breytingar eru væntanlegar, helst hvað varðar brottkast á fiski. Eins og gefur að skilja telja andstæðingar aðildar að endurskoðun sjávarútvegsstefn- unnar á næstu þremur árum sanni að erf- itt eða útilokað sé að hefja aðildarviðræður við ESB, óháð þeim rökum sem þeir nefna til sögunnar að aðild komi ekki til greina. Á móti hefur því verið haldið fram að í raun skipti ekkert af þessu máli þar sem mögulegt sé að „taka sjávarútveginn út fyrir sviga“ og hann meðhöndlaður sem sérmál Íslendinga. Þá yrði fiskveiðilögsaga Íslands gerð að sér- stöku stjórnsýslusvæði innan sjávarútvegs- stefnunnar. Með öðrum orðum. Ákvarðanir um nýtingu á fiskveiðiauðlind Íslands, sem er ekki sameiginleg með öðrum, yrðu tekn- ar á Íslandi. FRÉTTASKÝRING: ESB og sjávarútvegur 1. hluti FRÉTTASKÝRING SVAVAR HÁVARÐSSON svavar@frettabladid.is Fyrsti hluti af fimm Á morgun: Sameiginleg sjávarútvegsstefna ESB Bretland Írland Belgía Þýskaland Lúxem- borg Austurríki Ítalía Portúgal Grikkland Tékkland Ungverjaland Rúmenía Búlgaría Slóvakía Svíþjóð Finnland Eistland Lettland Litháen Pólland Slóvenía Ísland HLUTFALL AF HEILDARAFLA ESB- RÍKJA ÁRIÐ 2006 heildarafli 5.632.000 tonn Danmörk 16,3% Spánn 13,4% Bretland 11,5% Frakkland 10,9% Holland 8,2% Aðrir 39,7% Holland Spánn Frakkland Danmörk ÍSLAND Í SAMANBURÐI VIÐ ESB 2006VEIÐAR STÆRSTU FISKVEIÐIÞJÓÐA HEIMS 2005 17 .3 62 9. 39 4 4. 84 6 4. 74 0 4. 38 9 4.1 78 3. 48 1 3. 24 1 2. 59 9 2. 39 3 2. 24 9 1.9 30 1.6 61 1.6 54 Kí na Pe rú Ba nd ar ík in C hi le In do ne sí a Ja pa n In dl an d Rú ss la nd Ta íla nd N or eg ur Fi lip ps ey ja r Ví et na m Ís la nd Su ðu r K ór ea Þú su nd to nn KolmunniMakríll Síld Holland Spánn SardínaKolmunni Makríll Bretland SíldKolmunni Makríll Frakkland Guli túnfiskurSardína Randa- túnfiskur SandsíliSíld Tannsíld Danmörk Malta 1.661.139 tonn Ísland 867.844 tonn Danmörk Frakkland582.846 tonn 433.235 tonn Holland 615.780 tonn Bretland 710.897 tonn Spánn Evrópusambandið (ESB) Stofnun (sem EBE) 1957: Rómarsáttmáli undirritaður Stofnun (sem ESB) 1992: Maastricht-samningur undirritaður Aðildarríki: 27 Fólksfjöldi: 500 milljónir HELSTU NYTJASTOFNAR Það geisar þorskastríð á Íslandi Sjávarútvegur er í forgrunni þegar rætt er um hugsanlega aðild Íslands að ESB. Margir ganga svo langt að segja að ekkert annað skipti máli, komi til aðildarviðræðna. Andstæðingar fullyrða að sjávarútvegsstefna ESB verði banabiti íslensks sjávarútvegs. Þeir sem æskja aðildar telja raunhæft að tryggja megi hagsmuni okkar. Heildarafli 14 0 14 6 15 3 21 1 22 9 26 9 27 9 31 2 43 3 58 3 61 6 71 1 86 8 1.3 48 Þú su nd to nn D an m ör k Sp án n Br et la nd Fr ak kl an d H ol la nd Íta lía Þý sk al an d Sv íþ jó ð Po rtú ga l Írl an d Li th áe n Fi nn la nd Le ttl an d Ís la nd
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Fréttablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.