Tíminn - 22.12.1982, Qupperneq 24

Opið virka daga
9-19.
Laugardaga 10-16
H
HEDD
Skemmuvegi 20 Kopavogi
Simar (91)7 75 51 & 7 80 30
Varahlutir
Mikiö úrval
Sendum um land allt
Ábyrgð á öllu
Kaupum nýlega
bíla til niðurrifs
Gagnkvæmt
tryggingaféJag
HÖGGDEYFAR
QJvarahIutir íííHmsS
Fórnuðu Danir íslenskum hagsmunum í samningum við Breta árið 1901?
„HEF EKKI FUNDIÐ NEITT
SEM BENDIR T1L ÞESS
— segir Jón Þ. Þór, höfundur nýrrar bókar um sögu
togveiða Breta á íslandsmiðum
MIÐVIKUDAGUR 22. DES.1982
■ Uppliaflega var hugmyndin hjá mér
sú aö skrifa um el'ni frá hagsöguleguni
sjónarhöli, reyna aö gera mér grein l'yrir
efnahagslegri þýöingu togveiöa lireta
hér viö land, alrakstri þeirra af veiöun-
um o.s. frv. En ég komst fljótt aö því
að þaö yröi illvinnanlegt verk, heimildir
lágu ekki á lausu um bókhald og alkomu
fyrirtxkja. Ég komst líka aö því aö þótt
ýmsir liali vikiö aö þessum veiöum Breta
í sagnfræðiritum, þá haföi málunum
ekki veriö fylgt eftir alla leiö ef svo má
segja, Ég tók því þann kostinn að rekja
sögu togveiöa Breta á íslandsmiöum og
greina l'rá þeim pólitísku átökutn sem
fylgdu þeim. Ég segi frá fiskveiðideilun-
um milli Breta og Islendinga á árunum
1895-1901. og rek aödragandann aö
samningum Dana og Breta um landhelgi
íslands sem geröir voru 1901, meö
hliösjón af því sem var aö gerast i
landhelgismálum í Evrópu á þeim tíma.
I'annig greinir Jón I*. l’órsagnfræöingur
í stuttu máli f'rá innihaldi nýrrar hókar
simiar, Breskir togarar og Islandsmið
1889 - 1916, en hún er nýkomin út á
vegum Hins íslenska Bókmenntafélags.
Það er upp úr 1870sem gufuskipaöldin
helst í hreskuni útvcgi og árið 1889 taka
þeir að leita á íslandsmið til veiða mcð
botnvörpu. Þessar vciðar urður fljótlcga
þyrnir í augum Islcndinga, en þá
framfylgdu Danir þiggja mílna Iandhclgi
við ísland, þótt formlcga séð væri
íslenska landhclgin fjórar mílur.
Þaö var svo árið 1894, scm alþingi
íslendinga afgreiddi lög, scm konungur
samþykkti um togvciðar á íslandsmið-
um, Þetta verður aö teljast afar merkileg
lagasetning. þar eð það er í fyrsta sinn
sem alþingi samþykkti aö eigin frum-
kvæöi lög unt samskipti íslands við aðrar
þjóðir, Sú grein þessara laga sem mcst
fór fyrir brjóstiö á Bretum var, þriðja
grcinin, cn hún kvað á um það að
toguruni væri bannað að sigla um
lslandsmið. mcð vörpu innan borðs,
þótt ckki væri verið að vciðum. Þctta
töldu Bretar stangast algjörlega á við
allar alþjóöarcglur og hafa vafalaust haft
rétt fyrir sér í því efni. Bentu þeir á að
ef þessi lög giltu til að mynda um vciðar
þýskra togara við Grænland, þá mætti
samkvæmt þeim færa þá til hafnaref þcir
,..V> ..V:; '■ . ’ ,4i
,. Æ
, - - '
Jón Þ. Þór sagnfræöingur.
sigldu með veiðarfæri sín um Pentlands-
fjörð.
Þegar farið var að framíylgja þessum
lögum, þá kvörtuðu breskir útgerðar-
menn við stjórnvöld sín vegna framferðis
htndhelgisgæslu Dana við ísland og fóru
fram á að flotadeild yrði send á vettvang.
Þess ber strax að geta í þessu
sambandi að bresk stjórnvöld trúðu ekki
Tímamynd Ella
meir en svo kvörtunum útgerðarmanna.
Þegar flotadeild var send á vettvang var
það fyrst og fremst gert í því skyni að
afla upplýsinga um ástandið og svo er
að sjá sem Danir hafi fagnað koniu
flotans hingað enda virðist flotinn ekki
hafa haft afskipti af dönsku landhelgis-
gæslunni en á hinn bóginn varað breska
togara við landhelgisbrotum.
Nú gerist það að Bretar gera nokkurs
konar munnlegt samkomulag við Magn-
ús Stephensen landshöfðingja um að
veiða ekki í Faxaflóa innan línu sem
hugsaðist dregin frá Ýlunípu í Þormóðs-
sker á Mýrum. 1894. Var sú tillaga
stjónarinnar hugsuð sem skref í þá átt
að skapa grundvöll að samningum við
Breta.
Máttu breskir togarar eftir þetta leita
til hafnar hvar sem þeim sýndist og sækja
vistir og kol, hefðu þeir veiðarfæri sín í
búlka. Eftir sem áður héldu Bretar fram
kröfum um að fá önnur mið við ísland.
Settu þeir fram kröfur sem fólu í sér að
þeir fengju að veiða uppi í fjörusteinum
allt frá Vestmannaeyjum til Papeyjar
gegn því að þeir hyrfu úr Faxaflóa.
Landhelgissamningur Breta og Dana
frá 1901 hefurfengið heldurslæmtumtal
í íslandssögunni og því hefur verið
haldið fram að þar hafi Danir fórnað
hagsmunum íslands fyrir eigin markaðs-
hagsmuni í Bretlandi. Ég hef ekki
fundið neitt sem bendir til þess. Þvert á
móti voru það Bretar sem létu undan
hverri kröfu Dana á fætur annarri og
landhelgissamningnum var fagnað á
íslandi er hann var gerður, enda var
hann í fullu samræmi við það sem
tíðkaðist í hafréttarmálum í N-Evrópu
á þeim tíma. Ég tel að ég geti sýnt fram
á að andstaða gegn samningnum kom
ekki fram hérlendis fyrr en löngu siðar
þegar sýnt þótti að samningurinn væri
úreltur. Þá var líka staðan í þjóðernis-
málum hér á Iandi á þann veg að það
kann að hafa þótt vænlegt til pólitískra
vinsælda að gera hríð að Dönum fyrir
frammistöðu þeirra í hagsmunamálum
íslendinga. Ég tel einnig að ég hafi sýnt
fram á að landhelgisgæsla Dana hér við
land var hreint ekki svo slæleg sem
haldið hefur verið fram. Ilún var
1 vanbúin að skipum en þeir sem við hana
störfuðu lögðu sig alla fram um að leysa
gæsluna sem best af hendi,
Bók Jóns Þ. Þór er 237 bls. að stærð
og hefur hann leitað fanga í heimildum
sem fram til þessa hafa verið lítt kunnar.
Auk þeirrar pólitísku sögu sem hér
hefur verið drepið á greinir hann frá
aflabrögðum Breta hér við land, svó og
helstu veiðisvæðum þeirra.
JGK
fréttir
Leitað að nýju
húsnæði fyrir Bifreiða-
eftirlit ríkisins
í Hafnarfirði
■ Nú er unnið að útvegun
nýs húsnæðis fyrir
Bifreiðaeftirlit ríkisins í
Hafnarfirði, vegna þess að
Vinnueftirlit ríkisins hefur
úrskurða að núverandi
húsnæði eftirlitsins sé
þannig að ekki sé talið
unnt að lagfæra vinnu-
aðstöðu þannig að viðun-
andi teljist, og því þurfi að
útvega nýtt húsnæði.
Bifreiðaeftirlit ríkisins
hefur í bréfi til Dóms- og
kirkjumálaráðuneytisins
staðfest að úttekt Vinnu-
eftirlits ríkisins á starfsað-
stöðu stofnunarinnar í
Hafnarfirði sé rétt, og
vinnur ráðuneytið því að
útvegun nýs húsnæðis.
Guðmundur Jónsson
skipaður hæstaréttar-
dómari
■ Forseti íslands, Vigdís
Finnbogadóttir skipaði í
gær, að tillögu dómsmála-
ráðherra Guðmund
Jónsson, borgardómara og
settan hæstaréttardómara,
í embætti dómara í Hæsta-
rétti íslands frá l. janúar
1983 að telja.
dagar til jóla
dropar
Aðalverktakar
flottir á því
■ Hálfkringlan sem jslcn.skir
aðalverktakar liafu undanfarin ár
verið að liyggja uppi á Ártúns-
hiifða liefur væntanlega ekki farið
Iramhjá neinuin vegfaranda sem
leið hefur átt um Suðurlandsveg.
Undanfarna niánuði hefur hús-
næöið veriö tekið í notkun, og eins
og gengur og gerist verður að
kaupa inuréttingar í nýhygging-
una.
Vitaskuld verða innrétlingarnar
að vera nýjar, og þá kcypt raðhús-
gögn í stórum stíl. Það er hins
vegar ekki nögu gott fyrir aöal-
verktakana sjálfa, að þvi er licim-
ildir Dropa lierma, því i þann
lilutu húsnæðisins sem verður
helgaður þeim dugar hvorki meira
né minna en skraddarasaumuð
húsgögn, sem sérstaklega eru
teiknuð fyrir þctta tilefni, eitt
stykki húsgagn samkvæmt liverri
teikningu.
Vitaskuld hleypur kostnaðurinn
upp ú öllu valdi við þetta, en
auövitað skiptir það ekki máli,
þcgar spurningin snýst um það að
liala stólana, hillurnar og borðin
af réttri lögun og stærð.
Hrafn og hinir
snillingarnir
■ Sjónvarpsglápararumlandallt
varpa nú öndinni léttar, því.
endemislanglokuvitleysunni.
„Þættir úr félagsheimili“ er lokið
og glápararnir eiga það ekki yfir
hiifði sér að þurfa að þrauka einn
þáttinn enn, þegar þeir hafa
hreiðrað um sig fyrir frainan
iinbann eða limbann (lit-imbi) á
storinasömu laugardagskvöldi.
Þátturinn síðastliðið laugardags-
kvöld varsama óbragðbætta nagla
súpan og fyrirrennarar hans, liðin
laugardagskvöld. Þó kenndi þar
ánægjulcgra undantekninga, en
þær voru Sigurður Sigurjónsson,
scm gerði hvað hann gat úr sinni
rullu, Gísli Baldur, sem alltof lítið
iiefur sést á skjánum, og svo Flosi,
sem var að vanda trúr sínu
forheimskaða barnakennara-
hlutvcrki.
Tilcfni þess að Dropar drjúpa
Félagsheiinilinu til dýrðar, er ann-
ars það hafi nánast veriö furðulegt
að Hrafn Gunnlaugsson, lcikstjóri
óskapanna skyldi nú ekki hafa
notað tækifærið sem honum
bauðst, til þess að koma sjálfur
fram i einum þætti eða svo, þvi
það er alkunna að Hrafn gengur
með stjörnukomplexa mikla, og
hefði því átt að feta i fótspor
snillinga eins og Hitchcock, Ág-
ústs Guðmundssonar og Truffaut,
sem alltaf sást bregða fyrir eins og
cinu sinni í myndum sínum. Dropa
kunninginn átti hér við tækifærið
fyrir Hrafn, að vera einn af loðna
fólkinu. Heldur kunninginn þvi
m.a.s. fram að Hrafn eigi pcls einn
svo mikinn og loðinn, að hann
hefði ckki þurft að fara í bleikan
loðbúning, cins og suntir leikar-
anna þurftu.
Krummi ...
... hefur heyrt að skattyfirvnld
hafi ráðið því að þeir hærra-
launuðu fengju meiri láglaunabæt-
ur cn þeir sem minna liafa, til að
fá sem mest aftur í kassann.