Tíminn - 31.07.1983, Blaðsíða 14

Tíminn - 31.07.1983, Blaðsíða 14
14 > Frá kvöldskemmtuninni á Kim il Sung torgi, - það er meira að segja erfitt að gera sér grein fyrir fólksmergðinni af þessari mynd, þvi mannfjöldinn teygir sig miklu lengra, en auga myndavélarinnar nœr. I fjarska til hægri teygir tákn borgarinnar, Jucheturninn sig 169 metra í loft upp. ■ Þetta er ráðstefnusalurinn - rúmgóður, skemmtilega hannaður og faNegur. ■ Nei, þetta eru ekki álfameyjar, heldur norður-kóreanskar skólastúlkur, 6 ára gamlar, sem dönsuðu fyrir okkur eins og þær hefðu aldrei gert neitt annað. ■ Þessi fallegu kríli, eru fimm ára gömul - hún spilar eins og Grettir Björnsson á harmóníku og hann syngur eins og Róbertino. ■ Frá útiskemmtuninni sem haldin var blaðamönnum til heiðurs á Kim II Sung torginu. ■ Höllin þar sem þessi glæsta alheimsráðstefna friðelskandi blaðamanna var haldin heitir Menningarhöll fólksins, - afskaplega vönduð og glæsileg bygging. Pyongyang - „Borgin innan lystigarðsins“ Sá scm hcimsækir Norður-Kóreu í fyrsta sinn, cins og ég gcrði í þessari för minni, cr sjálfsagt búinn að gcra sér ákveðnar hugmyndir fyrirfram um hvað hann muni sjá, Það var ég búin að gera, og þvi kom það mér cnn mcira á óvart það scm ég sá, cn það hefði gcrt, ef ég hcfði ekki haft ákveðnar hugmyndir. Ég hugsaði um Norður-Kórcu scm vanþró- að land, og það má vcl vera að svo sé á einhverjum sviðum, cn þeirrar vanþró- unar gætir alls ekki í höfuðborg landsins, Pyongyang, þar sem liðlcga cin milljón manns býr. Borgin er í einu orði sagt stórfalleg. Hvarvctna blasa við græn svæði, með fögrum blómum, trjám og runnum, sem er einkar listilega fyrir- komið, - gosbrunnar og allskyns Ijósa- litadýrð í tcngslum við þá, eru svo margir, að enginn sem ég spurði í Pyongyang vissi hversu margir þeirvoru. Hvarvetna sérðu ýmis konar höggmynd- ir, stórar og smáar, og allar eiga þær það sameiginlegt að vera táknrænar fyrir byltingarandann sem Norður-Kóreu- menn eru svo stoltir af, eða þá að þær eru leiðtoganum, Kim II Sung til lofs og dýrðar. Ótaldar eru byggingar borgarinnar, sem eru allar heldur ungar, því ekki stóð steinn yfir steini fyrir þrjátíu árum þegar Kóreustríðinu lauk, og landið var klofið upp í Suður-Kóreu, þar sem bandarískt herlið hafði aðsetur, og Norður-Kóreu, þar sem kommúnisminn með Kim II Sung í fararbroddi tók við. Borgin var eftir gífurlegar loftárásir ein rúst, og hefur hún því verið byggð upp á mjög skömmum tíma, sem gcrir það að verk- um að hún virkar afar „moderne", en jafnframt mjög hlýleg vegna alls gróð- ursins, enda stæra Pyongyangbúar sig af því að í borginni séu ekki reistir lysti- garðar, heldur sé borgin reist í einum lystigarði - hann beinlínis umlyki borg- ina. Margt vitlausara en sú fullyrðing! íbúðabyggingar komu mér fyrir sjónir scm afar venjulegar Breiðholtsblokkir, kannski heldur hærri, og ég fékk upplýs- ingar um að algengasta íbúðarstærðin er tveggja herbcrgja íbúð. Blokkirnar cru mjög snyrtilegar svona á bilinu 8 til 18 hæðir, eða svo. íbúarnir fá íbúð þcgar þcir giftast, cn það geta menn gert er þeir ná 29 ára aldri og konur er þær verða 26 ára. Ekki er um að ræða neina húsaleigu, allar byggingar eru í eigu ríkisins, en íbúarnir þurfa að borga lítilræði, sem ekki nær einu sinni einu prósentustigi af mánaðarlaunum, fyrir vatn og rafmagn. Það skýtur kannski svolítið skökku við, að í borg, hugsan- lega landi, þar sem íbúðarhúsnæðið er mjög látlaust þó snyrtilegt sé, að hver byggingin á fætur annarri rísi sem er svo íburðarmikil að ókunpuga a.m.k. rekur í rogastans er þeir sjá þær. Ég get ncfnt scm dæmi nokkrar byggingar í Pyong- yang sem ég varð hreint agndofa af að sjá. Fyrst er til að nefna „The Grand People’s Study HaII“ scm er 600 her- bergja höll, reist í tilefni þess að leiðtogi landsins Kim II Sung varð sjötugur í fyrra. Hef ég reyndar skrifað sérstaka grein um það hús, sem birtist í blaðinu fyrir viku eða svo. Þá vakti ekki síður furðu mína, og raunar þeirra kollega minna sem ég ræddi þetta sérstaklega við, stórkostlegur glæsileiki hallar forset- ans Kim II Sung, en þar hélt hann okkur, blaðamönnum ráðstefnunnar og útvöld- um Kóreumönnum slíkt kvöldverðar- boð, að það mun aldrei gleymast nokkru okkar sem þar vorum. Fyrir það fyrsta, þá var höllin slík að allri gerð að ég held svei mér þá að Versalir megi vara sig, og í öðru lagi þá voru móttökurnar hreint eins og um ævintýri Öskubusku væri að ræða en ekki raunveruleika, og það kommúnískan raunveruleika. Ekki leyfðist mér að taka myndir kvöldið ógleymanlega, þannig að lesendurTím- ans verða bara að ímynda sér höll sem er glampandi hvít - Þegar inn er komið er mörghundruð fermetra marmaragólf sem á eru hinir veglegustu gosbrunnir með tilheyrandi styttum og Ijósum. Tveir risarafmagnsstigar færa þig svo upp, ja, alltaf eina 15 metra og þá tekur við annað flæmið af arkítektúr og list, áður en inn í stórkostlegan borðsal, gífurlega stóran er komið, en við borð rúmast þar, að því er mér taldist til, um átta hundruð manns. Heill her þjóna og þjónustu- stúlkna hleypur síðan um, allt borðhald- ið og gætir þarfa gestanna frámunalega vel, á elskulegan og látlausan hátt. Eg ætla ekki að lýsa þessari veislu öllu frekar, en má þó til með að greina frá því að við hvert sæti voru 11 mismunandi pör af silfurhnífapörum, silfurprjónar, að sjálfsögðu og sex mismunandi gerðir af glösum. Diskar komu eins og á færibandi, eftir hvern rétt!!! Auðvitaðer þetta lygilcgt, en satt engu að síður. Þá voru leikhúsin og Óperan hreint stórglæsilegar byggingar, en ég fór m.a. og sá óperuna „Song of Paradise" sem er ópera í anda byltingarinnar. Þá fór ég tvisvar í leikhús, annað skiptið að sjá leikrit og hitt skiptið til þess að sjá söng- og dansleik. Það er skemmst frá að segja, að kraftar þeir sem fluttu okkur listir sínar þessi kvöld eru þeir stórkost- legustu listamenn sem ég hef fengið að sjá og heyra á sviði. Það er sama hvað um ræddi - söngurinn var stórkostlega góður, dans, tjáning og hreyfifimi slík að annað eins hef ég ekki séð. Litadýrðin og sviðsbúnaður allur var einnig slíkur að mér mun það ábyggilega aldrei gleym- ast. Hvað efnislegt innihald þessara frábæru sýninga snertir, svo sem boð- skap og söguþráð, þá snýst allt, frá upphafi til enda um boðskap Kim II Sung, Juche hugmyndina, og svo auðvit- að leiðtogann sjálfan, „sem fært hefur þjóð sinni sólskin og blómga með visku sinni." Þessi barnslegi boðskapur og í rauninni áköf innræting frá fyrstu nótu til hinnar síðustu, eða frá fyrsta orði til hins síðasta, er auðvitað nokkuð mikið að gleypa fyrir venjulegan Vesturlanda- búa, að nú ekki sé talað um hálfhug- sjónalausan, einstaklingsþenkjandi ís- lending. Hvað um það, þegar horft er framhjá orðunum sjálfum, sem við feng- um alltaf dyggilega þýdd á ensku á stóra Ijósatöflu, um leið og hverri setningu lauk, þá var það einstök skemmtun og reynsla að sjá og heyra tónlistar- og leikhúslíf þeirra Pyongyangbúa. Það má ekki skilja orð mín svo, að ég sé með þessu að reyna að kasta rýrð á þjóðskipu- lag þeirra Norður-Kóreumanna, það er ég alls ekki - það er bara þannig, að þessa miklu persónudýrkun, og þennan massahugsunarhátt fæ ég ekki skilið og reyni því á engan hátt að dæma hann, enda er það ekki í mínum verkahring. Ég veit reyndar, að hugsunarháttur okk- ar Evrópumanna, og þá einkum Norður- landabúa er Norður-Kóreumönnum svo framandlegur, að þeir virðast helst vor- kenna okkur að þurfa að búa við ómælda óreiðu og stjórnleysi! Það er því á engan hátt til þess að dæma þjóðfélag Norður- Kóreu sem ég skrifa þennan pistil, heldur einungis til að gefa lesendum einhverja hugmynd, a.m.k. mína hug- mynd um þetta fjarlæga, lokaða land. Afkoma fólks virðist góð, þrátt fyrir ótrúlega lág laun Ef við hverfum nú aðeins frá efnislegri mynd af húsum og gosbrunnum og hugum aðeins að þjóðinni sjálfri - hvern- ig hún lifir, hvernig hún menntast, hvernig hún ver frístundum sínum, o.s.frv. þá er fyrst frá því að greina, eins og ég reyndar sagði í upphafi greinarinn- ar, að í Norður-Kóreu eru yfir höfuð engir skattar! Það er erfitt að átta sig á því hvað felst í þessu, þegar maður kemur frá íslandi, þar sem maður er skattpíndur á svo til öllum sviðum. Það að engir skattar eru í Norður-Kóreu þýðir m.a. það að ekkert útsvar, enginn tekjuskattur, enginn söluskattur, engin skólagjöld, engin barnaheimilisgjöld, engar tryggingar, engin gatnagerðar- gjöld, engin sjúkrasamlagsgjöld, yfir höfuð engin gjöld til hins opinbera eru greidd. Þar að auki eru allar lífsnauð- synjar svo ódýrar að íslendingi finnst vart taka því að vera að greiða það smáræði sem upp er sett. En í tengslum við skattaleysið verður að skoða þá staðreynd að mánaðarlaun fólks eru hreint ótrúlega lág í Norður-Kóreu, eða á bilinu 1350 til 2250 krónur, þannig að nauðsynjavörur mega jú ekki vera ýkja dýrar til þess að launin endist út mánuð- inn. Engin húsaleiga er greidd af íbúðar- húsnæði og allar byggingar eru í eigu ríkisins. fbúarnir þurfa hins vegar að greiða lítilræði á mánuði hverjum fyrir vatn og rafmagn. Þetta eru, eftir því sem ég komst næst einu gjöldin sem íbúarnir þurfa að greiða, og þar fyrir utan hafa þeir laun sín óskert. Þeir sem á annað borð ferðast ekki fótgangandi, ferðast með rafmagnssporVögnum Pyongyang- borgar, eða neðanjarðarlestakerfi borg- arinnar, sem er nýtt af nálinni, og mjög fullkomið. Það tekur innan við hálftíma að ferðast endastöðva á milli, í rúmlega • milljón manna borg. Fargjöld í þessi almenningsfarartæki eru einnig mjög lág. Ekki er um neina einkabíla að ræða í landinu, en hins vegar á ríkið talsvert af bifreiðum, og þá einkum Volvo og Mercedes Benz. Við, blaðamennirnir á þessari Heimsráðstefnu blaðamanna sem eru á móti heimsyfirráðastefnu og berjast fyrir vináttu og friði, vorum til að mynda 350 talsins, og á meðan á heimsókn okkar stóð í borginni hafði hvert okkar fyrir sig einn Volvo eða Benz ásamt einkabílstjóra og túlk. Ekki svo lítil viðhöfn það, þannig að ég ferðaðist aðeins með neðanjarðarlest, eða eins og ágætur maður nefnir slíkar lestir, „undirgrundu," til þess að kynnast þeim ferðamáta og sjá hvernig neðan- jarðarkerfið hjá þeim er. Mér var sagt að vinnuvikan hjá Kóreumönnum í norðurhluta landsins væri frá mánudegi til laugardags, átta stundir á dag, þannig að þeir vinna 48 stundir á viku. Þó eru undantekningar þar frá, eins og mæður sem eiga tvö börn eða fleiri, þær vinna aðeins sex tíma á dag, en fá greidd full laun. Þetta þótti mér vera jákvætt mjög. Túlkurinn minn, hann Kim sagði mér að þetta væri gert bæði til þess að mæðurnar og börnin fengju meiri tíma saman en ella, og einnig væri þetta hvatning til foreldra að eignast nú börn, því Kórea væri land í uPPbyggmgu. sem þyrfti á eins örri fjölgun að halda og mögulegt væri. Greinilegt er að íbúar landsins hafa tekið þessa jákvæðu hvatningu til greina, því fólksfjölgun á ári hverju að undan- förnu hefur verið um 2.2%, sem í augum okkar er jú verulega mikil fólksfjölgún, en hún hefur verið 1.2% til 1.4% hjá okkur á síðustu árum. Mér var einnig sagt að barnaheimilis- pláss væru næg í borginni, og þegar veru á barnaheimilum lýkur, þá tekur við 11 ára skólaskylda, þar sem auk hugmynda- fræði Kim II Sung, er lögð áhersla á almenna menntun í því sem við köllum hefðbundnar bókgreinar grunnskól- anna, en þar að auki er lögð geysileg 'rækt við að þroska listræna hæfileika barnanna. Svo mikil er ræktin sem lögð er við hvers konar hreyfilist, hvort sem um dans eða leikfimi er að ræða, svo og við tónlistarkennslu og söngkennslu að því trúir enginn, nema sá sem sér og heyrir. Það var mér hreint undrunarefni að hlýða ábörn, sem ekki náðu mér einu sinni í mitti, þar sem þau léku á hvers kyns hljóðfæri, eins og þau hefðu aldrei gert nokkuð annað, og önnur sem döns- uðu og sungu hreint ótrúlega vel. Það vakti mér enn meiri undrun, þegar ég fékk að vita að börnin voru fimm og sex ára. Til þess að þið lesendur góðir, megið frekar trúa orðum mínum, þá festi ég á filmu atriði úr þessari sýningu, en hljóðin get ég ekki fært ykkur. Þegar grunnskólanámi lýkur, þá taka við menntaskólar, eða verkmenntunarskól- ar, og að því námi loknu hverfa sumir til ákveðinna starfa, en aðrir halda áfram námi, ýmist í tækniháskólum eða há- skólum, en mér var sagt að slíkar menntastofnanir í landinu væru 183 talsins, og hlýtur það að teljast mjög há tala, þegar litið er til íbúafjöldans, sem mun vera í kringum 25 milljónir, en það táknar aftur að það eru innan við 140 þúsund íbúar um hverja æðri mennta- stofnun. Norður-Kóreubúar leggja mikla áherslu á að mennta sitt fólk mjög vel á tækni- og verkfræðisviðinu, þar sem þeir stefna að áframhaldandi örri uppbygg- ingu og þróun, þannig að slíkir starfs- kraftar eru þeim hvað nauðsynlegastir þessi árin. Eftirlaun mjög snemma, eða um sextugt hjá mönnum og 55 ára hjá konum Norður-Kórea, sem heyrir þriðja heiminum til, hefur skotið okkur Vest- urlandabúum ref fyrir rass á ýmsum sviðum, og eftirlaunaaldurinn er eitt slíkt svið. Karlmenn fara á eftirlaun þegar þeir verða 60 ára og konur fara á eftirlaun þegar þær eru einungis 55 ára. Að vísu ber að hafa í huga, þegar þetta atriði er skoðað, að Kóreumenn vinna eins og iðnin maurar, á meðan þeir vinna, þannig að í sjálfu sér má segja, að miðað við vinnutempóið og afköst starfsæfinnar, þá sé vinnuþrek næsta lítið eftir þegar Kóreumenn hafa náð þessum aldri. Leiðsögumaður minn, hann Kim, sagði mér að eftirlaun hjá venjulegum verkamanni næmu um 70% af þeim launum sem hann hafði er hann var í fullu starfi. Þó gætu þeir, sem taldir væru hafa þjónað landinu mjög vel fengið 90% þeirra launa sem þeir hefðu haft, og enn væri einn hópur, sem væri hópurinn sem hefði fært þjóðfélaginu frábært framlag með starfi sínu, og sá hópur fengi 100% eða jafnvel meira en 100% launanna sem hann hefði haft í starfi. Þetta gerði þjóðin til þess að sýna þessum hóp þakklæti sitt. Kim minn tók það skýrt fram að þeir sem einungis fá 70% launanna kæmust mjög vel af með þá upphæð, og liðu í engu skort. Norður-Kóreumenn einkar elskulegir í viðmóti Hvarvetna sem ég kom í Pyongyang mætti ég mikilli hlýju og elskulegheitum. Það var jafnvel heldur óþægilegt til að byrja með, að mæta bláókunnugum manni eða konu, sem brosti svo vin- gjarnlega, að ég var beinlínis knúin til þess að brosa á móti, sem er jú hátterni sem vart tíðkast hér á freðmýrinni, eða hvað? Það virtist sammerkt öllum þeim sem ég hitti og ræddi við, annað hvort beint, eða með aðstoð túlksins, að þeir væru yfirmáta hreyknir af landi sínu og þeirri miklu uppbyggingu sem þar hefur átt sér stað. Allir voru jafnframt á einu máli um, að þetta hefði ekki getað orðið, nema með góðri leiðsögn og vernd leiðtogans mikla, Kim II Sung. Ég hætti mér út í það, eftir nokkurra daga dvöl, að spyrja einhverja viðmælenda minna, hvað yrði nú um þjóð eins og Norður- Kóreu þegar leiðtoginn þeirra mikli Kim II Sung væri allur. Við þessu fengust lítil svör, enda á Kóreumönnum að heyra, að þeir óskuðu leiðtoga sínum eilífs lífs. Ég var þrjósk og hélt því fram að það væri jú líffræðilegur ómöguleiki, og fékk þá sem svar eins konar bros og svo það að „Leiðtoginn kæri", sonur leiðtogans mikla, Kim Jong II, væri jú einniggóður leiðtogi! Það þarf því ekkert að fara í grafgötur með það hver á að taka við ríkinu, þegar dagar þess mikla eru allir. Spurningu minni, hvort þjóðin myndi ekki treysta sér til þess að byggja þjóðskipulag sitt á Juchehugmyndafræð- inni einni saman í framtíðinni, án þess ■að hafa einhvern hálfguð á toppnum til þess að líta upp til, jafnvel dýrka, var svarað á þá leið, að síðar, þegar Juche- hugmyndafræðin væri orðin algjörlega samgróin þjóðarsálinni, þá ætti slíkt að verða möguleiki. Ég tók eftir því, þessa daga, að hvergi virtust konur vera í ábyrgðarstöðum þó svo að leiðsögumaður minn, hann Kim héldi því fram fullum fetum, að algjört jafnrétti ríkti meðal karla og kvenna. Hvergi sá ég konu koma fram og halda ræðu eða vera í forsvari fyrir eitt né neitt, en það segir kannski ekki alla .söguna, því konur voru a.m.k. í meiri- hluta í öllum listasýningum sem okkur var boðið til, þær voru í meirihluta sem leiðsögumenn á söfnum og sögufrægum stöðum, heilsugæslu og skólum, en það er jú bara það sama og hér heima, og engum dettur í hug hér heima, að fullyrða að algjört jafnræði ríki hér á milli kynja, eða dettur einhverjum það í hug? Það er alveg ljóst í mínum huga, að þeir Kóreumenn sem ég fékk að kynnast í þessari heimsókn minni, heyra til þeim hópi sem eru hvað best menntaðir, og í mörgum tilvikum var þarna um „intell- ectuella" að ræða sem stunda háakadem- ísk fræðistörf, að öðru jöfnu. Þess vegna vakti það mér enn meiri furðu, að hitta aldrei, utan einu sinni, Kóreumann sem " ræddi við mig um land sitt og þjóð, og sögu landsins, einkum frá lokum Kór- eustríðsins, fyrir þrjátíu árum, sem ekki annað hvort byrjaði eða endaði hverja setningu á því að þakka þann árangur sem náðst hafði, leiðtoganum mikla Kim II Sung. Ég spurði hvort ekki mætti einnig þakka fólkinu í landinu, verka- mönnunum sem með miklu átaki og vinnu hefðu ráðist í þetta uppbyggingar- starf, og fékk þau svör að aðeins með leiðsögn leiðtogans mikla, hefði sá ár- angur sem náðst hefur, náðst. Þessir menn sem ég ræddi við, þekkja sögu lands síns geysilega vel, þannig að þess vegna kemur fákunnáttan um allt sem, er og gerist utan Norður-Kóreu manni gjörsamlega í opna skjöldu. Kim minn var til að mynda alveg ákveðinn í því að neðanjarðarlestakerfi Pyong- yangborgar væri það fullkomnasta í heimi, en hann hafði aldrei séð önnur lestakerfi! Hann var ákveðinn í því að Jucheturninn væri hæsti turn veraldar, ■ Ráðstefnugestir á tröppum óperuhúss Pyongyangborgar. ■ Glæsileiki neðanjarðarlestakerfis þeirra Pyongyangmanna fer ekkert á milli mála. ■ Konur Kóreu eru fallegar, a.m.k. i minum augum, og fágaðar og túlkandi hreyfingar þeirra gera þær enn kvenlegri og fallegri. Þar sem alkóhólismi og lans læti ern óþekkt fyrirbæri

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.